Αναλυτικά το πρόγραμμα των επισκέψεων στην ελληνική γεωγραφία, με συμμετοχή σε εκδηλώσεις και συναντήσεις με συλλογικότητες, από αρχές Ιουλίου έως τέλη Αυγούστου, σε Αθήνα (3-13/7), Εύβοια (12/7), Λέσβο (14-17/7), Θεσσαλονίκη (24-27/7), Χαλκιδική – Σκουριές (27/7), Κρήτη (4-8/8), Αχελώος (9-14/8).
28 Ιουνίου – 3 Ιουλίου
Πάντοβα, Ιταλία
3-14 Ioυλίου
Αθήνα – Εύβοια
4 Ιουλίου
Συνάντηση εσωτερική στα Προσφυγικά.
5 Ιουλίου
Εκδήλωση του Κενού Δικτύου στο Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο Εμπρός με τίτλο Η εξέγερση της Οαχάκα συνεχίζεται: Καταπίεση, στρατιωτικοποίηση και «ανάπτυξη». Ομιλία / Ενημέρωση / Ανοιχτή Συζήτηση: από τη Συνέλευση των Αυτόχθονων Λαών του Ισθμού της Οαχάκα για την υπεράσπιση της Γης και του Εδάφους.
6 Ιουλίου
Εσωτερική συζήτηση στο Παγκάκι με συνεταιριστικά, ημερολόγιο κλπ.
7 Ιουλίου
Χαιρετισμός στο Αντιρατσιστικό φεστιβάλ και τη συζήτηση: Απο την Πύλο έως τον Έβρο, ένα κρατικό έγκλημα σε επανάληψη.
8 Ιουλίου
Αντιρατσιστικό φεστιβάλ. Συμμετοχή στην εκδήλωση: «Αποανάπτυξη, Τοπικότητα, Άμεση Δημοκρατία: Η Σημασία του Έργου του Γιώργου Κολέμπα για τα Κινήματα”, Περιοδικό Βαβυλωνία.
5ο Ελευθεριακό Φεστιβάλ Διεθνιστικής, Κοινωνικής και Ταξικής Αλληλεγγύης, που διοργανώνει η Αναρχική Πολιτική Οργάνωση στην Αθήνα (Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου, Σχολή ΙΦΕ). Συμμετοχή της συντρόφισσας από τη Συνέλευση των Ιθαγενών Λαών του Ισθμού της Οαχάκα για την Υπεράσπιση της Γης και του Εδάφους (ΑPIIDT) στην εκδήλωση της “ομάδας ενάντια στην πατριαρχία”, με θέμα: Η έμφυλη βία είναι θεσμική! Trafficking γυναικών και παιδιών: Ο ρόλος του κράτους και της μαφίας (η υπόθεση της Ηλιούπολης, του Κολωνού και η σύνδεση με την Greek Police Mafia).
9 Ιουλίου
Ανοιχτή παρουσίαση – εκδήλωση στο 5ο Ελευθεριακό Φεστιβάλ Διεθνιστικής, Κοινωνικής και Ταξικής Αλληλεγγύης με τους συντρόφους από την ΑPIIDT: «Για τις αντιστάσεις στη λεηλασία της φύσης, τους ιθαγενικούς & κοινωνικούς αγώνες στο Μεξικό και την παγκόσμια καμπάνια ‘Ο Νότος Αντιστέκεται’».
Το βράδυ διανυκτέρευση στην κατάληψη της Λέλας Καραγιάννη.
10 Ιουλίου
Συνάντηση με τις ομάδες της ΑΠΟ στο αναρχικό – αντιεξουσιαστικό στέκι Αντίπνοια στα Πετράλωνα.
11 Ιουλίου
Εκδήλωση με θέμα: «Αντιστάσεις και αυτονομίες των αυτόχθονων λαών της Οαχάκα, Μεξικό. Ο Ισθμός είναι δικός μας, αγροτικοί και αντιιμπεριαλιστικοί αγώνες».
Ομιλητής: Mario Quintero, Συνέλευση Αυτοχθόνων Λαών του Ισθμού για την Υπεράσπιση της Γης και του Εδάφους.
Εξάρχεια στο Αλτάι, τον Νέο Κοινωνικό Χώρο. Αντιεξουσιαστική Κίνηση Αθήνας.
12 Ιουλίου
Εύβοια – Συνάντηση στο Platanehof με κατοίκους της περιοχής και συλλογικότητες.
13 Ιουλίου
Επιστροφή από Εύβοια
13 Ιουλίου
Ακαδημία Πλάτωνος, συνάντηση με κινήματα πόλης.
Επίσκεψη στα συνεταιριστικά το Παγκάκι, το Συνάλλοις και τα προσφυγικά.
14 Ιουλίου
Αναχώρηση για Μυτιλήνη
14-17 Ιουλίου
Λέσβος
14 Ιουλίου
Σύντομη περιήγηση σε τόπους σχετικούς με την αντιφασιστική αντίσταση στο νησί (Τσαμάκια) και με το μεταναστευτικό (καμπ, ΜΚΟ κ.α.)
Συζητήσεις με μέλη από τις παρακάτω ομάδες στη Μυτιλήνη:
Αντιφασιστική κίνηση ενάντια στα κέντρα κράτησης,
CORO INTERCULTURAL “CANTAΛΑΛΟΥΝ”,Ερευνητική ομάδα Αόρατες Πόλεις εργαστηρίου Αστικής Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου,
Εργαστήριο συλλογικών δράσεων και κοινωνικών κινημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Επίσκεψη στον χώρο των RAD,
Κατάληψη Μπινείου
Εκδήλωση – συζήτηση για τον αντιφασιστικό αγώνα και το προσφυγικό, ενάντια στις επαναπροωθήσεις και ενάντια στο χτίσιμο στρατοπέδου συγκέντρωσης στην Βάστρια. Θα συμμετέχουν:
Ανοιχτή Συνέλευση Ενάντια στη Συνοριακή Βία (OPEN ASSEMBLY AGAINST BORDER VIOLENCE), ομάδα γυναικών μεταναστριών, γιατροί, δικηγόροι κ.α..
15 Ιουλίου
Επίσκεψη στο Ασώματο και συζήτηση για το εγχείρημα της ΚΟΙΝΣΕΠ ΣΑΛΙΑΓΚΟΣ και των κατοίκων του χωριού να το «ξαναζωντανέψουν», συζήτηση σχετικά με τη βαρύτητα της επικοινωνίας, της συνεργασίας και της δικτύωσης.
Περίπατος από Ασώματο προς Άγιους Ανάργυρους και ξενάγηση στην τοπική βιοποικιλότητα.
Ξενάγηση στον πετρόμυλο Αγίων Αναργύρων.
Σεμινάριο των προσκεκλημένων σχετικά με την αυτοοργάνωση και την αυτάρκεια και συζήτηση για την αυτοοργάνωση στην καλλιέργεια της γης, τη διατήρηση των σπόρων και την παραγωγή προϊόντων για την κοινότητα.
Μετάβαση Ανεμώτια και ξενάγηση στον πειραματικό αμπελώνα και στο οινοποιείο της ΚΟΙΝΣΕΠ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ.
Συζήτηση σχετικά με τα συνεταιριστικά εγχειρήματα (παρελθόν, παρόν, μέλλον) και τη συμμετοχική επιστασία γης.
Διανυκτέρευση.
16 Ιουλίου
Ερεσός
Συνάντηση στο στέκι με μέλη της Πρωτοβουλίας υπεράσπισης της παραλίας – αμμουδιάς της Σκάλας Ερεσού, ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της παραλίας στο Αφεντέλι όπου θα συζητηθεί και το θέμα με τα αιολικά πάρκα και οι αγώνες στο Μεξικό.
Εκδήλωση της Πρωτοβουλίας υπεράσπισης της παραλίας – αμμουδιάς της Σκάλας Ερεσού, με προβολή εικόνων από τ@ς συντρόφ@ς από την Οαχάκα.
Η εκδήλωση περιλαμβάνει: ομιλία πρωτοβουλίας για τον αγώνα της Ερεσού, ομιλία για τον αγώνα του Παλίνγκρεμου στην Κρήτη, ομιλία των δύο συντρόφων/ισσών από την Οαχάκα, ομιλία εκπροσώπου αόρατων πόλεων και άλλες παρεμβάσεις.
Διανυκτέρευση στην Ερεσό.
17 Ιουλίου
Συνάντηση με μέλη του lesvossolidarity.
Περιήγηση σε ιστορικούς τόπους αντίστασης στην πόλη.
Αναχώρηση για Ελβετία
19 – 23 Ιουλίου
Saint–Imier, Ελβετία
24 – 27 Ιουλίου
Θεσσαλονίκη – Χαλκιδική
24 Ιουλίου
Άφιξη στην Θεσσαλονίκη του Mario Quintero.
25 Ιουλίου
Εκδήλωση στο Respiro di libertà.
26 Ιουλίου
Περιήγηση στην κατάληψη LIbertatia και το Infolibre.
27 Ιουλίου
Συνάντηση – συζήτηση στη ΒΙΟΜΕ και μετάβαση στη Χαλκιδική για συμμετοχή στο δεκαήμερο εκδηλώσεων της Επιτροπής Αγώνα Μεγάλης Παναγιάς. Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση: «Αιολική ενέργεια και ορυχεία. Ανάπτυξη για ποιόν; Ο Ισθμός υπάρχει επειδή αντιστέκεται».
26 – 28 Ιουλίου
Τορίνο, Ιταλία, η Nisaguie
28 Ιουλίου – 2 Αυγούστου
Waltershausen, Γερμανία
4 – 8 Αυγούστου
Κρήτη
4,5,6 Αυγούστου, φεστιβάλ Αειθάλη συνδιοργανωμένο από διαφορετικές ομάδες, ενάντια στην κατασκευή του αεροδρομίου στο Καστέλι, στον εξορυκτισμό και τα αιολικά πάρκα.
9 – 14 Αυγούστου
Αχελώος, ο Mario Quintero
10 – 15 Αυγούστου
Covas do Barroso, Πορτογαλία
28 Αυγούστου – 2 Σεπτεμβρίου
Λίβανος, Μέση Ανατολή
2 – 6 Σεπτεμβρίου
Σικελία, Ιταλία
Asamblea de Pueblos del Istmo en Defensa de la Tierra y el Territorio
https://www.facebook.com/APIIDTT/photos
https://www.youtube.com/@apiidtt372/videos
https://www.facebook.com/APIIDTT/videos
https://www.youtube.com/@amassada1340/videos
ΔΕΛΤΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
EL TOPIL
ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ A.C. EDUCA
15 Χρόνια
2008-2023
ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ Νο 49
ΜΑΪΟΣ 2023
ΔΙΑΩΚΕΑΝΙΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ
ΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ
Escuadrón 201 N° 203.
Col. Antiguo Aeropuerto CP 68050
Oaxaca, Oaxaca, México.
Tel. (951) 513 60 23.
www.educaoaxaca.org
www.pasodelareina.org
www.endefensadelosterritorios.org
Αυτή η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την αλληλέγγυα υποστήριξη της Pan para el Mundo.
Οι φωτογραφίες που απεικονίζονται σε αυτό το τεύχος, ανήκουν σε συλλογικότητες, οργανώσεις, και
ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης που συμμετείχαν στο Καραβάνι Ο Νότος Αντιστέκεται.
ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
Σε αυτήν την ειδική έκδοση του El Topil, προσφέρουμε μια ανάλυση για τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις του Διαωκεάνιου Διαδρόμου και του Ισθμού του Tehuantepec. Το μεγαλεπήβολο έργο που ο ίδιος ο πρόεδρος Andrés Manuel López Obrador, όρισε ως ένα από τα κύρια έργα της τέταρτης μεταρρύθμισης, έχει μετατραπεί σε μια αληθινή απειλή για τη ζωή των λαών του νοτιοανατολικού Μεξικού.
Για αυτό το λόγο, καλέσαμε διάφορες φωνές, ειδικών, ακτιβιστών και υπερασπιστών της περιοχής, ώστε, από τη δική τους , οπτική, να μας παρουσιάσουν μια σφαιρική ανάλυση για τις συνέπειες και τις επιπτώσεις, αλλά επίσης και ό,τι υπάρχει πίσω από αυτήν την πρωτοβουλία και ποια είναι η μακροπρόθεσμη στρατηγική για αυτήν την γεωστρατηγική ζώνη της ηπείρου.
Η Giovanna Gasparello αναλύει: «Ο Διαωκεάνιος Διάδρομος του Ισθμού του Tehuantepec και το Τρένο Μάγια είναι δυο διασυνδεδεμένα από οικονομική και γεωπολιτική άποψη, μεγαλεπήβολα έργα, ενώ έχουν από κοινού ανυπολόγιστες κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς και ισχυρές αντιστάσεις από τον πληθυσμό που κατοικεί στα εδάφη που επηρεάζονται από τα έργα».
Η Ana Esther Ceceña στοχάζεται: «Για να κατανοήσουμε τα σημεία κλειδιά των μεγάλων έργων
υποδομής και της συνολική αναδιάταξης της ζωής που προωθούνται στο νοτιοανατολικό Μεξικό, είναι απαραίτητο να συνενώσουμε πολύ διαφορετικά κομμάτια μεταξύ τους: ορισμένα μας οδηγούν στην ανασκόπηση ιστορικών πλάνων με αντικρουόμενες προελεύσεις, άλλα ανταποκρίνονται σε ηπειρωτικά σχέδια δευτερεύουσας ολοκλήρωσης, επίσης εμφανίζονται οι μικροπρέπειες πιο άμεσων η μικρότερης διάστασης διαδικασιών, που μπορεί να είναι εθνικής η τοπικής κλίμακας».
Ο Rafael Lozano κάνει μα περίληψη των επιθέσεων και της παρενόχλησης προς τους υπερασπιστές της περιοχής, στο περιθώριο του μεγαλεπήβολού έργου: «Οργανώσεις και κοινότητες ιθαγενών που δεν συμβιβάζονται με τον Διαωκεάνιο Διάδρομο του Ισθμού του Tehuantepec, κατήγγειλαν κλιμάκωση των διώξεων και της παρενόχλησης προς όσους αντιτίθενται ύστερα από την επίσκεψη του Andrés Manuel López Obrador στην Οαχάκα, στις 21 Μάρτη, με τη συνοδεία του John Kerry,ειδικού απεσταλμένου των
Ηνωμένων Πολιτειών για την κλιματική αλλαγή και του πρέσβη Kenneth Salazar».
Και τέλος, ο Mario Castillo από την Συνέλευση των Ιθαγενών Λαών του Ισθμού της Οαχάκας για την Υπεράσπιση της Γης και του Εδάφους, προτείνει την οργάνωση της αντίστασης: «Είναι σαφές ότι αν αυτό το έργο ολοκληρωθεί, δε θα υπάρχει τοπίο μετά την βάναυση μεταμόρφωση της περιοχής, τι ακολουθεί; χρειάζεται να συζητήσουμε, να αμφισβητήσουμε, να στοχαστούμε και να δράσουμε για να διαφυλάξουμε το μέλλον που επιθυμούμε και χρειαζόμαστε συλλογικά, ας θυμηθούμε τη μνήμη και τη βιοπολιτισμική μας σχέση με την περιοχή, ας ενισχύσουμε την ταυτότητα και τις κοινοτικές μορφές οργάνωσης, ας μοιραστούμε το λόγο, ας υψώσουμε τη φωνή, ας αρθρώσουμε κι ας υπερασπιστούμε αυτό που πιστεύουμε και θέλουμε , είναι η στιγμή να αγωνιστούμε για τη ζωή».
Υπηρεσίες για μια Εναλλακτική Εκπαίδευση A.C EDUCA
Τρένο Μάγια και Διαωκεάνιος Ισθμός του Tehuantepec: Μεγαλεπήβολα έργα του Κράτους
Giovanna Gasparello, ερευνήτρια /DEAS-INAH
Η σημερινή κυβέρνηση του Μεξικού (2018-2024) η οποία αυτοπροσδιορίζεται ως ο 4 η
Μετασχηματισμός (Cuarta Transformación) ή 4Τ εκφράζει ένα μεγάλο μέρος των δημόσιων πολιτικών που απευθύνονται στο νότιο τμήμα της εθνικής επικράτειας, την οποία ο πρόεδρος López Obrador όρισε ως «την πιο εγκαταλελειμμένη περιοχή της χώρας», γύρω από μια λογική εκσυγχρονιστικής κρατικής παρέμβασης που θα φέρει «ανάπτυξη και πρόοδο». Αυτό το όραμα συγκεκριμενοποιείται στην προώθηση πέντε μεγαλεπήβολων έργων υποδομής, που ορίζονται ως «έργα προτεραιότητας»: το Τρένο Μάγια στη χερσόνησο Yucatán, Tabasco και Chiapas, το Πρόγραμμα για την Ανάπτυξη του Ισθμού του Tehuantepec ή Διαδρόμου Διαϊσθμικού, το Υπεραστικό Τρένο México-Toluca, το διυλιστήριο Dos Bocas στο Tabasco και το αεροδρόμιο Felipe Ángeles, στην Κοιλάδα του Μεξικού, αυτό το τελευταίο, έχει ήδη ολοκληρωθεί.
Ο Διαωκεάνιος Διάδρομος του Ισθμού του Tehuantepec και το Τρένο Μάγια είναι δύο μεγαλεπήβολα έργα που συνδέονται μεταξύ τους σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο, επιπλέον, έχουν ως κοινό τις ανυπολόγιστες κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως επίσης και ισχυρές αντιστάσεις από τον πληθυσμό που κατοικεί στα εδάφη που επηρεάζονται από τα έργα. Πιο συγκεκριμένα, προωθούνται σε εδάφη που κατοικούνται στην πλειοψηφία τους από ιθαγενή πληθυσμό: στην Oaxaca το 57% του πληθυσμού προσδιορίζεται ως ιθαγενείς chontal, huave, mixe, zapoteca και nahua, στη Veracruz , το 25% των κατοίκων της αναγνωρίζεται ως zoque, nahua και Popoluca. Από την πλευρά τους, στις πέντε πολιτείες που διασχίζει το Τρένο Μάγια, συγκεντρώνεται το 32% όλου του εθνικού ιθαγενικού πληθυσμού, με τις πολιτείες Yucatán και Chiapas να ξεχωρίζουν, με 27,4% και 23,7% του ιθαγενικού πληθυσμού αντίστοιχα. Υπάρχει μια υψηλή πολιτιστική ποικιλομορφία καθώς η κοινή ρίζα των Μάγια διαφοροποιείται σε 14 λαούς: akateko, awakateko, ch´ol, chux, ixil, jakatelko, k´iche,
kaqchikel, mam, maya, q´anjob´al, q´eqchi, tsetsal και tzotzil. Η πολιτισμική ποικιλία εκφράζεται σε μια πολλαπλότητα από γνώσεις και πρακτικές που σχετίζονται με τη χρήση και την αξιοποίηση των εδαφών, τα οποία είναι επίσης ιδιαίτερα και ποικίλα ως προς την αναπαραγωγή του πολιτισμού και της ίδιας της ζωής: μια σχέση αλληλεξάρτησης και σεβασμού ανάμεσα στον οικότοπο και τις ανθρώπινες και μη ανθρώπινες μορφές ζωής, η οποία θα διαταραχθεί από τους βαθιούς κοινωνικούς και εδαφικούς μετασχηματισμούς, που συνεπάγονται αυτά τα λεγόμενα κάθετα σχέδια του «αναγκαστικού εκσυγχρονισμού».
Το τρένο Μάγια προβλέπει την προσαρμογή και την κατασκευή μια σιδηροδρομικής γραμμής μήκους 1460 χιλιομέτρων μέσω των πολιτειών της Chiapas, Tabasco, Campeche, Yucatán και Quintana Roo και τη λειτουργία ενός τρένου για εμπορευματικές και επιβατικές μεταφορές, καθώς και την κατασκευή ενός νέου αεροδρομίου στην Tulum.Οι άξονες του μεγαλεπήβολου έργου Τρένο Μάγια συγκροτούνται από «τον χωροταξικό σχεδιασμό, τις υποδομές, την οικονομική ανάπτυξη και τον βιώσιμο τουρισμό» (Sectur y Fonatur, 2020). Πέρα από το να είναι μια υπηρεσία σιδηροδρομικών μεταφορών κι ένας τουριστικός διάδρομος, το έργο προσβλέπει να «αναδιατάξει» το έδαφος που διασχίζει και να ενσωματώσει κι άλλες περιοχές μέσω της ενίσχυσης της ενεργειακής βιομηχανίας, της αγροτικής βιομηχανίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης, όλα σε συνάρτηση με την τουριστική βιομηχανία. Ο σιδηρόδρομος θα έχει 12 στάσεις και 19 σταθμούς, γύρω από τους οποίους θα κατασκευαστούν Πόλοι Ανάπτυξης μέχρι 1000 εκτάρια, δηλαδή, η επέκταση των ήδη υφιστάμενων πόλεων ή νέα αστικά κέντρα με συγκεκριμένη τουριστική τάση. Η απτή πραγματικότητα σε ζώνες όπως το Cancún και η
Riviera Maya, δείχνουν τις συνέπειες της τουριστικής αστικοποίησης: απαλλοτρίωση της κοινωνικής γης, κερδοσκοπία ακινήτων, περιβαλλοντική καταστροφή και κατακερματισμός του κοινωνικού ιστού, υποβάθμιση της αγροτικής ζωής και εργασιακή εκμετάλλευση των εργαζομένων στον τομέα των τουριστικών υπηρεσιών, πολλαπλασιασμός των παράνομων οικονομιών (διακίνηση ναρκωτικών, εμπορία και πορνεία γυναικών και ανηλίκων), υπερβολική αύξηση της ανασφάλειας και των δεικτών εγκληματικότητας.
Η επίσημη διαδικτυακή σελίδα των Έργων Προτεραιότητας αναφέρει ότι «εκτός από την ώθηση του τουρισμού στην περιοχή, αναμένεται ότι αυτό το έργο θα ευνοήσει τη μείωση του κόστους της μεταφοράς των εμπορευμάτων στην περιοχή», ιδίως της βενζίνης και των προϊόντων που
καταναλώνονται στην τουριστική ζώνη που ονομάζεται Riviera Maya στα βόρεια της Quintana Roo και που σύμφωνα με τις πληροφορίες της Fonatur, προέρχεται κατά 90% από το κέντρο της χώρας και μόνο ένα 10% αντιστοιχούν σε τοπικά προϊόντα.
Με τη σειρά της, η διεθνής διακίνηση και η βιομηχανική παραγωγή εμπορευμάτων για εξαγωγή είναι ο κεντρικός στόχος του Έργου Ανάπτυξης του Ισθμού του Tehuantepec, σε μια λωρίδα μήκους 303 χιλιομέτρων μεταξύ των πολιτειών της Oaxaca και Veracruz, που θα συνδεθεί με το Τρένο Μάγια, μέσω μιας διακλάδωσης που θα διασχίζει την περιοχή zoque στα βόρεια της Chiapas. Πυρήνας του μεγαλεπήβολου έργου είναι ο Πολυτροπικός Διαωκεάνιος Διάδρομος, του οποίου στόχος είναι να συνδέσει τον Ειρηνικό με τον Ατλαντικό ωκεανό για να διευκολύνει την μεταφορά των εμπορευμάτων, ένα σχέδιο που επεδίωκαν όλες οι κυβερνήσεις από το 1980, χωρίς να καταφέρουν να φέρουν εις πέρας το φαραωνικό έργο. Η λαϊκή αντίθεση στο έργο έχει εκδηλωθεί κάθε φορά και η εκάστοτε κυβέρνηση πρότεινε τη δική της εκδοχή για το έργο, που ονομαζόταν Plan Alfa Omega (κυβέρνηση του De la Madrid), Μεγαλεπήβολο Έργο του Ισθμού (κυβέρνηση του Zedillo), το ευρύτερο σχέδιο Puebla Panamá (κυβέρνηση του Vicente Fox) ή Σχέδιο Ισθμός Πύλη της Αμερικής (κυβέρνηση του Peña Nieto).
Το παρόν μεγαλεπήβολο έργο επικεντρώνεται στην αποκατάσταση και τον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρόμου του Ισθμού του Tehuantepec, στην επέκταση των λιμανιών του Coatzacoalcos (Ατλαντικός) και Salina Cruz (Ειρηνικός), στην κατασκευή νέων οδικών αξόνων, τριών αεροδρομίων (Minatitlán, Ixtepec και Huatulco), 10 βιομηχανικών πάρκων και ενός αγωγού φυσικού αερίου που θα τροφοδοτεί τις εταιρείες που θα εγκατασταθούν στις δύο λιμενικές ζώνες, οι οποίες προηγουμένως έχουν ανακηρυχθεί «ειδικές οικονομικές ζώνες». Και με την ολοκλήρωση των εργασιών, όλος ο Ισθμός θα ανακηρυχθεί αφορολόγητη ζώνη.
Και τα δύο μεγαλεπήβολα έργα συμπεριλαμβάνουν ως κεντρικό στοιχείο τους Πόλους Ανάπτυξης, μια απαρχαιωμένη ιδέα που προτείνει τη μεγάλης κλίμακας συγκέντρωση της παραγωγής και των υπηρεσιών ως ένα δυναμοποιητικό στοιχείο ή αιχμή του δόρατος, για την ενσωμάτωση στην καπιταλιστική αγορά, τεράστιων εδαφών και πληθυσμών που έχουν παραμείνει στο περιθώριο.
Πρόκειται για αστικές και οικιστικές ζώνες που προορίζονται για τον τουρισμό, στην περίπτωση του Τρένου Μάγια, και ζώνες βιομηχανικές, στην περίπτωση του Ισθμού. Εδώ, σύμφωνα με όσα δήλωσε ο πρόεδρος, τον Απρίλη του 2023, υπολογίζονται ήδη 10 οικόπεδα με μέσο όρο 3 εκτάρια, για τους λεγόμενους Πόλους Ανάπτυξης για την Ευημερία, Polos de Desarrolo de Bienestar (PODEBI), τα οποία θα δημοπρατηθούν σε ιδιωτικές εταιρείες με το κίνητρο των επιδοτήσεων και των φορολογικών διευκολύνσεων: «διότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι να υπάρχει δουλειά», ακόμη κι αν είναι στο περιθώριο του εθνικού νομικού πλαισίου και με μειωμένες εγγυήσεις για τα εργασιακά δικαιώματα.
Από αυτά τα πάρκα, τέσσερα θα είναι αιολικές εγκαταστάσεις για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, δραστηριότητα που απορρίπτεται ανοιχτά από τους λαούς του Ισθμού και που χωρίς αμφιβολία, συνεχίζει να επιβάλλεται ως συνέπεια μιας συμφωνίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με την οποία το Μεξικό θα αυξήσει την παραγωγή της «καθαρής» ενέργειας την οποία θα πουλά στη βορειοαμερικανική χώρα (το λεγόμενο Σχέδιο Sonora είναι μέρος της ίδιας συμφωνίας). Επίσης, ο στόχος του φρεναρίσματος της κεντροαμερικανικής μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ, με την προσφορά εργασίας στις μελλοντικές maquilas, ευνοεί άμεσα το βόρειο γείτονα.
Η παραβίαση των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων και η διαστρέβλωση του νομικού πλαισίου είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των μεγαλεπήβολων έργων του 4T (Τέταρτου Μετασχηματισμού).
Το διάταγμα που τα κηρύσσει «δημόσιου συμφέροντος και εθνικής ασφάλειας» (2021) επιτρέπει να είναι εξουσιοδοτημένα, ακόμη κι αν δεν έχουν παρουσιάσει ακόμη τις μελέτες σκοπιμότητας και των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων, για την οποία ορίζεται περίοδος 12 μηνών: μια περίοδος κατά την οποία το έργο μπορεί να είναι εξαιρετικά προχωρημένο, πράγμα που καθιστά αδύνατη κάθε είδους εγγύηση. Αυτή η διακήρυξη έχει επίσης ως στόχο να ακυρώσει όλες τις νομικές προσφυγές που έχουν κατατεθεί από τον πληθυσμό ενάντια στα μεγαλεπήβολα έργα, και που με την εντολή της Εκτελεστικής εξουσίας συνεχίζονται, παρά τις πολλαπλές αναστολές που έχει διατάξει η Δικαστική Εξουσία.
Μια άλλη σαφής απόδειξη της χειραγώγησης του νομικού πλαισίου, και στα δύο μεγαλεπήβολα έργα, είναι η διεξαγωγή διαβουλεύσεων με τους ιθαγενείς πληθυσμούς, που σκόπιμα παραβίασαν όλα τα πρότυπα που έχουν θεσπιστεί στη διεθνή νομοθεσία και νομολογία και που εγγυώνται την ελεύθερη, προηγούμενα ενημερωμένη και καλόπιστη ποιότητα που πρέπει να έχουν οι συμβουλευτικοί μηχανισμοί. Στην περίπτωση του Διαωκεάνιου Σταθμού, παραβιάστηκαν τα απαραίτητα χρονικά πλαίσια για τη διαβούλευση, διότι η δημόσια ανακοίνωση διαδόθηκε μόλις τρεις ημέρες πριν από την έναρξη, γεγονός που δεν επέτρεψε στον ενδιαφερόμενο πληθυσμό να οργανωθεί και να δράσει επί του θέματος. Κατά δεύτερον, το πρωτόκολλο προέβλεπε την διεξαγωγή σε μία μόνο ημέρα, των σταδίων της ενημέρωσης, της συμβουλευτικής, της διαβούλευσης και των συμφωνιών, πράγμα το οποίο αγνοεί κατάφωρα το σεβασμό των χρόνων, των χρήσεων, των συνηθειών και των τρόπων λήψεων των αποφάσεων των κοινοτήτων. Πως μπορεί να σταθμιστεί μια συλλογική απόφαση σχετικά με μετατροπές μη αναστρέψιμες στην επικράτεια, όταν χορηγήθηκε το διάστημα μερικών ωρών στα
άτομα για να λάβουν τις πληροφορίες -μη μεταφρασμένες στη γλώσσα τους- να τις αφομοιώσουν, να τις συζητήσουν, να αποφασίσουν και να ψηφίσουν σχετικά με το μέλλον τους; Από την άλλη, η διαβούλευση του Ισθμού αποφεύγει να παραδεχθεί την υποχρεωτικότητα της συγκατάθεσης, καθώς προτείνει ως στόχους: να δεχτεί γνώμες, προτάσεις, υποδείξεις» και «να εγκαταστήσει συμφωνίες» με τους ιθαγενείς λαούς και τις κοινότητες. Στην περίπτωση του Τρένου Μάγια, η διαβούλευση πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 2019, σχεδόν ένα χρόνο πριν την έναρξη του έργου, παραβιάζοντας ανοιχτά των εκ των προτέρων χαρακτήρα, που σημαίνει πριν ακόμη και τη δημόσια ανακοίνωση του έργου. Ένα άλλο στοιχείο, που επίσης επισημαίνεται από το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, στο Μεξικό, ήταν ότι «οι κάτοικοι των κοινοτήτων εξέφρασαν την συμφωνία τους με το έργο ως ένα μέσο για να λάβουν προσοχή για βασικές ανάγκες, όπως νερό, υγεία, εκπαίδευση, εργασία, κατοικία, υγιές περιβάλλον και πολιτισμός, λογική που επηρεάζει τον ελεύθερο χαρακτήρα της διαβούλευσης».
Τέλος, ένα ανησυχητικό στοιχείο κοινό και στα δύο έργα είναι η στρατιωτικοποίηση των εδαφών και των ίδιων των έργων. Το μισό από το Τρένο Μάγια κατασκευάζεται απευθείας από το Στρατό, που συμμετέχει ακόμη και στις εργασίες αρχαιολογικής διάσωσης, προνόμιο της INAH, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας κατασκευάζει και θα διαχειριστεί έξι ξενοδοχεία με 600 δωμάτια το καθένα, κάνοντας έναρξη ως τουριστική εταιρεία, η Tren Maya S.A από τη C.V η οποία υπάγεται στην Sedena και της οποίας ηγείται ένας Στρατηγός, θα είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία και της διαχείριση της σιδηροδρομικής γραμμής, των αεροδρομίων της Tulum, του Palenque και Chetumal, ενώ πάνω από 5000 άτομα της Εθνικής Φρουράς θα φυλάνε τη διαδρομή και την αρχαιολογική ζώνη της Chichén Itzá.
Στην περίπτωση του CIIT, το 2022 τα λιμάνια της Salina Cruz και Coatzacoalcos ανατέθηκαν στη Γραμματεία του Πολεμικού Ναυτικού, ενώ το Μάρτιο του 2023 όλος ο δημόσιος τομέας του CIIT προσαρτήθηκε στον τομέα που συντονίζεται από τη Semar, η οποία έτσι ανέλαβε όλο τον έλεγχο του μεγαλεπήβολου έργου και της επικράτειας του Ισθμού, συμπεριλαμβανομένης της ανάθεσης παραχωρήσεων σε ιδιώτες επενδυτές για την PODEBI.
Η στρατιωτικοποίηση των μεγαλεπήβολων έργων, των εργοταξίων, και των εδαφών αντιπροσωπεύει ένα πολύ σοβαρό γεγονός, καθώς δίνει μια πρωτοφανή εξουσία στον κρατικό τομέα, που ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι περισσότερο από όλους διαπράττει κάθε είδους παραβιάσεις στα ατομικά και συλλογικά ανθρώπινα δικαιώματα. Όσο κι αν προσπαθεί ο επίσημος λόγος αυτή τη στιγμή, να συγκαλύψει την εικόνα των ένοπλων δυνάμεων ως «λαός με στολή» και να του αναθέσει σημαντικές λειτουργίες για την πολιτική ζωή, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με την προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς και την προώθηση του τουρισμού, τα σημάδια από τις ιστορικές και τις τωρινές παραβιάσεις δεν διαγράφονται τόσο εύκολα και η κατασταλτική λειτουργία παραμένει εμφανής. Απόδειξη αυτού, είναι οι πολλαπλές απειλές και οι καταχρήσεις προς τις κοινότητες που εναντιώνονται στον Διαωκεάνιο Διάδρομο και τους PODEBI στην Οαχάκα, με πιο πρόσφατη τον Απρίλη του 2023 όταν εκδιώχθηκε από μέλη του Πολεμικού Ναυτικού ο καταυλισμός των κοινοτήτων mixes στο Mogoñe Viejo και συνελήφθησαν αρκετά μέλη της κοινότητας. Ταυτόχρονα, η στρατιωτικοποίηση του έργου του Τρένου Μάγια έχει χρησιμεύσει για να αποτρέψει κάθε μορφή μη συμμόρφωσης και συλλογικής οργάνωσης, ο εκφοβισμός είναι προφανής όταν οι στρατιώτες εμποδίζουν τους/τις ejidatari@s (καλλιεργήτριες/ές που συμμετέχουν στην κοινοτική χρήση της , σημ. της μτφ.) και τους/τις αγρότες/αγρότισσες να πλησιάζουν ή να διασχίσουν τον υπό κατασκευή δρόμο για να φτάσουν στις καλλιέργειες τους, όπως έχει καταγγελθεί από τις κοινότητες της Quintana Roo μπροστά στο Διεθνές Δικαστήριο για τα Δικαιώματα της Φύσης, το Μάρτιο του 2023.
A quién benefician los Megaproyectos del Sureste?
Ana Esther Ceceña, Investigadora/Observatorio Latinoamericano de Geopolítica
Ποιον ωφελούν τα μεγαλεπήβολα έργα στα Νοτιοανατολικά?
Ana Esther Ceceña, Ερευνήτρια/ Λατινοαμερικάνικο Παρατηρητήριο Γεωπολιτικής
Προκειμένου να κατανοήσουμε τα κλειδιά των μεγάλων έργων υποδομής και ολόκληρης της αναδιάταξης της ζωής που προωθούνται στο νοτιοανατολικό Μεξικό είναι απαραίτητο να συνενώσουμε πολλά διαφορετικά κομμάτια μεταξύ τους: ορισμένα μας οδηγούν στην ανασκόπηση ιστορικών πλάνων με αντικρουόμενες προελεύσεις, άλλα ανταποκρίνονται σε ηπειρωτικά σχέδια δευτερεύουσας ολοκλήρωσης, εμφανίζονται επίσης οι μικροπρέπειες πιο άμεσων ή μικρότερης διάστασης διεργασιών, που μπορεί να είναι εθνικής ή τοπικής κλίμακας, προστίθενται αυτοί η ημί-κρυφοι ιστοί στους οποίους αποκαλύπτονται οι δυνάμεις που πραγματικά κρατούν την εξουσία πίσω από τις μάσκες, χωρίς να ξεχνάμε τη σύγχυση ή την έλλειψη ελέγχου όσων ποντάρουν σε μια αβέβαιη ή μάλλον φανταστική βελτίωση. Τα κομμάτια που πρέπει να συνδυάσουμε είναι διαφορετικά ως προς τη σημασία τους, διαφορετικών μεγεθών, βάρους, περιεχομένου και αντικρίσματος, και χωρίς αμφιβολία, μόνο όλα μαζί, σε μια σύνθετη συναρμογή, θα δώσουν τα κλειδιά της έκβασης.
Είναι σημαντικό να μη βιαζόμαστε να βγάλουμε συμπεράσματα. Είναι απαραίτητο να διερευνήσουμε τα πιο κρυφά ή φαινομενικά πιο μακρινά σημάδια και να τα συσχετίσουμε με τις πιο χειροπιαστές αποδείξεις για να καταφέρουμε μια κατανόηση πιο συνολική, τόσο σε ότι αντιπροσωπεύουν και κινούν αυτά τα σχέδια, όσο και ως προς τις μελλοντικές τους επιπτώσεις, σε όλους τους τομείς.
Ας προσπαθήσουμε να επισημάνουμε ορισμένα από τα γεωπολιτικά κλειδιά για να ξεκινήσουμε την περιήγηση, σε αυτά τα όμορφα εδάφη στα νοτιοανατολικά, στο έδαφος της παγκόσμιας διαμάχης των μεγάλων δυνάμεων.
1.Ο 20 ος αιώνας ήταν ο αμερικάνικος αιώνας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης κι έτσι μπόρεσαν να επιβάλλουν τους κανόνες τους στον υπόλοιπο κόσμο. Ήταν τόσο ισχυρές που κατάφεραν να κάνουν τον κόσμο να αναλάβει την παραγωγή τους, εγκαθιστώντας maquiladoras (εργοστάσια τα οποία κατασκευάζουν προϊόντα εντός της εθνικής επικράτειας του Μεξικού, χρησιμοποιώντας αγαθά ή κεφάλαια από το εξωτερικό, προκειμένου να τα διαθέσουν στις αγορές των χωρών από τις οποίες προέρχονται οι πρώτες ύλες, σημ. της μτφ.) σε όλον τον παγκόσμιο νότο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήλεγχαν και συγκέντρωναν, μάζευαν τα κέρδη, απασχολούσαν εργατικές δυνάμεις στο εξωτερικό, άφθονες και με χαμηλούς μισθούς, μειώνοντας τα κόστη, ώστε να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό. Η πανδημία σήμανε το συναγερμό. Με ένα δίκτυο παραγωγής που εκτείνεται στις πέντε ηπείρους, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν διέθεταν συνθήκες αυτοσυντήρησης.
Αυτή η συνειδητοποίηση οδήγησε στον επανασχεδιασμό των στρατηγικών εφοδιασμού και παραγωγής και στην επαναξιολόγηση της σημασίας της περιοχής της Βόρειας Αμερικής και της εσωτερικής της ποικιλίας. Το 2019 η Συμφωνία του Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής αναθεωρήθηκε, για την ενίσχυση των εμπορικών και συμπληρωματικών δεσμών μεταξύ των τριών χωρών της. Από τότε συζητιέται έντονα η ενίσχυση των αλυσίδων κοινής αξίας και η διευκόλυνση της ρευστότητας των ανταλλαγών με ένα σύστημα μεταφορών «μοντέρνο». Στις 14 Απρίλη συστάθηκε μια σούπερ σιδηροδρομική εταιρεία η Καναδική Pacific Kansas City, που θα συνδεθεί με τα τρένα του Νοτιοανατολικού Μεξικού (Maya και Transístmico) για να ενώσει ευέλικτα όλη την επικράτεια της Αμερικής του Βορρά και να διευκολύνει τους ανεφοδιασμούς. «Είμαστε έτοιμοι να φέρουμε νέο ανταγωνισμό στην σιδηροδρομική βιομηχανία της Βόρειας Αμερικής σε μια στιγμή που οι αλυσίδες εφοδιασμού μας το χρειάζονται περισσότερο από πότε», δήλωσε ο Keith Creel, ο διευθυντής της καινούριας εταιρείας. (https:// www.elfinanciero.com.mx/empresas/2023/04/14/canadian-pacific-kansas-city-ferrocarril-unira-mexico-eu-canada/).
Η εξασφάλιση του εγχώριου εφοδιασμού στην περιοχή, μειώνει σημαντικά την σχετική ευαλωτότητα της και βελτιώνει τη θέση και την ανταγωνιστική της δύναμη στον υπόλοιπο κόσμο.
2.Η Κίνα έχει αναδειχθεί σε μεγάλο οικονομικό γίγαντα. Η Ρωσία ως στρατιωτική δύναμη με ικανότητα να αμφισβητήσει σε περισσότερα από ένα εδάφη τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η φιλία και οι συμφωνίες ανάμεσα στις δύο σημαίνουν μια μεγάλη απειλή για την ισχύ των ΗΠΑ. Στο οικονομικό πεδίο η μετατόπιση της παγκόσμιας οικονομίας από τον Ατλαντικό προς τον Ειρηνικό προσθέτει μια περαιτέρω πρόκληση στην ισχύ των ΗΠΑ, καθώς ήδη γύρω στο 40% της βασικής της οικονομίας βρίσκεται στην ανατολική ακτή, κοιτώντας τον Ατλαντικό. Το 80% του παγκόσμιου εμπορίου διακινείται μέσω πλοίου, και επίσης μεγάλο μέρος των στρατευμάτων και των στρατιωτικών προμηθειών, με τρόπο που οι διαδρομές της θαλάσσιας διακίνησης, ο έλεγχος των στενών και οι εναλλακτικές που συνεισφέρουν για την επιτάχυνση και την εξασφάλιση των κινήσεων, είναι απολύτως στρατηγικής σημασίας. Έτσι το πέρασμα μέσω του Ισθμού του Tehuantepec αποκτά νέα σημασία, στο βαθμό που αποτελεί την πιο γρήγορη και σύντομη διαδρομή για να συνδέσει την Ανατολική Ακτή με τις αγορές του Ειρηνικού. Το γεγονός οτι βρίσκεται μέσα στην επικράτεια της Βόρειας Αμερικής, με την εξάρτηση του Μεξικού από
τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους ολοένα και στενότερους στρατιωτικούς δεσμούς μεταξύ των δύο, προσφέρει τη δυνατότητα η επιτήρηση και ο έλεγχος του περάσματος να μείνει, έστω και μόνο με συμβουλευτική ιδιότητα, στα χέρια των δυνάμεων ασφαλείας (συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών) των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό σίγουρα θα διευκολύνει τη διέλευση των
εμπορευματοκιβωτίων, αλλά μας αναγκάζει να ξανασκεφτούμε τη σημασία της εθνικής κυριαρχίας.
3.Ένα άλλο κομμάτι, διαφορετικής φύσης, αλλά σχετικό με τα δυο προηγούμενα σημεία, αντιστοιχεί σε μια γενική μετατόπιση από το πολιτικό στο στρατιωτικό, το οποίο σχεδιαζόταν από την αρχή της χιλιετίας, αλλά τονίστηκε σε αδιανόητα επίπεδα από το 2019 μέχρι τώρα. Αυτή τη στιγμή θα αναδείξουμε μόνο τη σχέση του με τα μεγαλεπήβολα έργα στα νοτιοανατολικά, με τρεις διαφορετικoύς τρόπους.
Ότι τα σύνορα της Βόρειας Αμερικής εκτείνονται μέχρι το νοτιοανατολικό Μεξικό αποδεικνύεται με την εφαρμογή της αντιμεταναστευτικής πολιτικής που αύξησε τις συλλήψεις, κυρίως στην Chiapas, σε μια στιγμή, που για πολλαπλούς λόγους, η ροή των μεταναστών αυξήθηκε. Στην αρχή θεωρήθηκε ότι η μετανάστευση θα συνέβαλε στις ανάγκες για εργατικό δυναμικό για την κατασκευή και τη λειτουργία των τρένων στα νοτιοανατολικά και τις παράπλευρες δραστηριότητες του, αλλά η ποσότητα και τα χαρακτηριστικά των μεταναστών δεν ήταν κατάλληλα γι’ αυτό. Κι έτσι η απόφαση, που πάρθηκε μαζί με τους βορειοαμερικάνους συμβούλους, ήταν να στρατιωτικοποιηθεί η περιοχή για να τεθεί υπό έλεγχο (η μετανάστευση, σημ. της μτφ.).
Το σημείο που χρειάζεται να σημειωθεί είναι ότι η επέκταση της βορειοαμερικάνικης επικράτειας μέχρι τα νότια σύνορα του Μεξικού δεν συνεπάγεται το άνοιγμα των εσωτερικών συνόρων αλλά μόνο την ενίσχυση των περιμετρικών. Η γεωπολιτική αλλαγή τοποθετείται στο πεδίο της ασφάλειας και συνδέεται με μια δέσμευση, που δημιουργήθηκε υπό πίεση, να χρησιμοποιηθεί η πρόσφατα δημιουργηθείσα Εθνική Φρουρά για τον έλεγχο της μετανάστευσης, ως ένα είδος συνοριακής περιπολίας. Μια πολιτική ασφάλειας που καταρτίζεται από την Ουάσιγκτον, αλλά εκτελείται από τις δυνάμεις ασφαλείας του Μεξικού.
Αυτά τα ίδια σώματα ασφαλείας πιθανά θα έχουν στην ευθύνη τους τη διασφάλιση της διέλευσης των τρένων προς το βορρά, που θα μεταφέρουν τις προμήθειες για τη βιομηχανία και για άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Επί του παρόντος, τα τρένα που διέρχονται από το Μεξικό παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό επιθέσεων που θα πρέπει να ελεγχθεί, ώστε η ολοκλήρωση της εμπορικής συμφωνίας μεταξύ Μεξικού, Ηνωμένων Πολιτειών και Καναδά να έχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Η δημιουργία ενός ιδιωτικού (ή ήμιδιωτικού) δικτύου σιδηροδρομικών μεταφορών, όπως είναι σχεδιασμένο από την Καναδική Pacific Kansas City, απαιτεί εγγυήσεις: προσοχή της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, της ίδιας της υποδομής και των εμπορευμάτων. Σύμφωνα με το σχήμα ασφαλείας που έχει υιοθετήσει η σημερινή κυβέρνηση, αυτό μπορεί να διασφαλιστεί μόνο από τις ένοπλες δυνάμεις. Πρόκειται για μια στρατιωτικοποίηση που συνδέεται με τα τρένα στα νοτιοανατολικά, παρόλο που συμβαίνει και σε άλλα μέρη της εθνικής επικράτειας, καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού ξεκινούν ακριβώς στα νοτιοανατολικά και συνδέονται με τα νέα υπό κατασκευή τρένα.
Η τρίτη πτυχή με την οποία η αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση συνδέεται με τα σχέδια του τρένου Μάγια και με το transísmico (διαϊσθμικό) προκύπτει από τον απότομο τρόπο με τον οποίο ξεκίνησαν, από την έλλειψη μελετών για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, μελέτες εδάφους και ενός γενικού σχεδίου, σε μια κατεξοχήν γηγενή περιοχή, με τρόπους ζωής που θα μεταβληθούν έντονα, όπου δεν υπήρχε καμία προηγούμενη πληροφορία ή διαβούλευση, όπως ορίζει η σύμβαση 169 της ΔΟΕ. Περιοχή όπου συναντάται ο σημαντικότερος υδροφόρος ορίζοντας της χώρας, το δεύτερο μεγαλύτερο απόθεμα βιόσφαιρας της αμερικανικής ηπείρου (Calakmul) και με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα (Chimalapas), όλα ζωτικής σημασίας που ήδη απειλούνται.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η αντίσταση απέναντι στα έργα προέρχεται από τους λαούς που θίγονται, όπως και από ειδικούς και επιστήμονες από όλους τους κλάδους της γνώσης, καθώς και από τοπικούς γνώστες. Τα επιχειρήματα απαντήθηκαν μέσω της στρατιωτικοποίησης της διαδικασίας, σε τέτοιο ακραίο βαθμό που να κηρύσσονται τα έργα, έργα Εθνικής Ασφάλειας. Μια απόλυτη ανοησία.
Μόνο 3 κομμάτια από ένα πολύπλοκο παζλ. Αλλά ίσως αυτά τα 3 μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε ορισμένα ζητήματα κλειδιά που διακυβεύονται με αυτά τα έργα, παρά τη ζημιά που προκαλείται, παρά όλα τα επιχειρήματα και την αντίσταση εναντίον τους, δηλώνεται (από το κράτος, σημ. της μτφ.) ότι τα έργα προχωράνε γιατί πρέπει να προχωράνε.
Δεν θα υπάρχει τοπίο μετά τον μετασχηματισμό
Πολιτιστικές επιπτώσεις, πολιτικές και οικονομικές στην περιοχή
Mario Castillo Quintero
Συνέλευση των Αυτόχθονων Λαών του Ισθμού για την Υπεράσπιση της Γης και του
Εδάφους (APIIDTT)
Οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας ήταν οι πρώτοι που περπάτησαν αυτά τα εδάφη, γνώρισαν τα μονοπάτια, τα δέντρα, τα φυτά τους· χάραξαν διαδρομές και βρέθηκαν ανάμεσα σε διαφορετικούς λαούς, άλλοτε αντιπαραθετικά, άλλοτε μοιραζόμενοι την περιοχή, άλλοτε ως αδέρφια ή οικογένεια. Από αυτούς μάθαμε ότι αυτό που κατοικεί δεν είναι μόνο φύση και ότι το Layú Bee είναι γεμάτο από άλλα όντα που συναντούσαν κατά καιρούς στους δρόμους, στις καλαμποκιές, στις σπηλιές, στο νερό, στη θάλασσα για να κάνουν τη φωνή τους παρούσα.
Μάθαμε, λοιπόν, να την ακούμε και να την γνωρίζουμε, περπατώντας την, έτσι ανακαλύπτεται ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε μαζί της. Αν και τα χωριά μας είναι διακριτά αυτό που συμβαίνει σε ένα μέρος αναπόφευκτα επηρεάζει και τ’ άλλα.
(Niltie)
Εδώ είμαστε και πάλι, μοιραζόμαστε τον λόγο, την αξιοπρέπεια και την εξέγερση, μπροστά στο σημερινό πλαίσιο το οποίο μας βάζει στο τραπέζι του κοινού, του διαλόγου και της ζωής. Ένας ιστορικός εχθρός είναι και πάλι παρών με τις φιλοδοξίες του, με την φιλοδοξία του για την περιοχή του Ισθμού, προκειμένου να τη μετατρέψει σε έδαφος θυσίας.
Η απειλή ξεπροβάλλει πάνω από τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό, στις ακτές του Ατλαντικού και του Ειρηνικού, στα άφθονα φυσικά αγαθά τους, όπως το νερό, τα δάση, τις ζούγκλες, την χλωρίδα, την πανίδα, απειλή για την πολιτιστική τους ποικιλομορφία και την γεωπολιτική της θέση. Έτσι, συλλογικά, εναπόκειται σε εμάς αυτή τη στιγμή, να σκεφτούμε και να αναστοχαστούμε, ανάπτυξη για ποιόν; Ευημερία με ποιο κόστος;
Από τον 16 ο αιώνα, από τις εκστρατείες που πραγματοποιήθηκαν από τον Hernán Cortés, ο Ισθμός, θεωρήθηκε ως η καλύτερη διαδρομή επικοινωνίας μεταξύ των ωκεανών.
Πέρασαν οι αιώνες και η άπληστη θέληση για την περιοχή ήταν αντικείμενο έριδας μεταξύ των εξουσιών. Πέρασαν τα χρόνια, ώσπου, το 1859, ο πρόεδρος Benito Juárez, να υπογράψει τη συμφωνία McLane-Ocampo, με την οποία παρέδωσε στις Η.Π.Α εις το διηνεκές το δικαίωμα διέλευσης και ιδιοκτησίας του Ισθμού του Tehuantepec. Αν και η συνθήκη αυτή δεν επικυρώθηκε από τη Γερουσία των ΗΠΑ, αποτέλεσε ένα σημείο χωρίς επιστροφή ώστε οι κυβερνήσεις και οι επιχειρηματίες να πιέζουν για πολιτικές στην ευρύτερη ήπειρο που θα επέτρεπαν την λεηλασία της περιοχής.
Την ίδια χρονιά, το 1859, άρχισαν οι εργασίες κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής Transisthmian, όπου χιλιάδες ανθρώπους μετακινήθηκαν στην περιοχή προς αναζήτηση δουλειάς, στους λόφους ανοίχθηκαν τρύπες και εξορύχθηκαν οι βράχοι σε μεγάλες ποσότητες, προκειμένου να αρπαχθεί η πέτρα από αυτούς, απαραίτητη για την κατασκευή των σιδηροδρομικών γραμμών. Όπως γνωρίζουμε καλά, είναι ιστορικά γνωστή η πρακτική της εγκαινίασης έργων τα οποία παραμένουν ημιτελή· αυτό το πρώτο τρένο που άνοιξε την πόρτα στην ιδιωτικοποίηση της νοτιοανατολικής σιδηροδρομικής γραμμής, εγκαινιάστηκε το 1894 χωρίς να ολοκληρωθεί ποτέ. Εν συνεχεία δόθηκε με σύμβαση στην αγγλική εταιρία Pearson and Sons. Στις 23 Ιανουαρίου 1907 το έργο ολοκληρώθηκε επίσημα.
Την ίδια χρονιά, μόλις ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του Τren Transistmico, άρχισε η κατασκευή του διυλιστηρίου στο Minatitlαn. Το διυλιστήριο Minatitlán, συμπωματικά ανατέθηκε επίσης στην εταιρεία Pearson and Sons. Όπως και στο κτήμα La Rosa Blanca του μυθιστορήματος του Traven, οι κατασκευαστές «βρήκαν» κοιτάσματα πετρελαίου κατά την εκτέλεση των εργασιών εκσυγχρονισμού του σιδηροδρόμου, γεγονός που οδήγησε στην πετρελαϊκή εκτίναξη, πυροδοτώντας και ωθώντας ολόκληρη την ενεργειακή βιομηχανία της περιοχής.
Το σκηνικό αρχίζει και αλλάζει, ο εξορυκτισμός εντείνεται, η εκβιομηχάνιση γίνεται ασταμάτητη, η κινητικότητα του κόσμου, η λεηλασία, η αποστέρηση, η ρύπανση· και οι λαοί;
Δουλεύοντας ως εργάτες οικοδόμοι, συντηρώντας τα λιμάνια και τα τρένα, μερικοί εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία να κάνουν εμπόριο σε τρόφιμα στους επιβάτες και εργαζόμενους που ταξιδεύουν με τρένο, εγκαταλείπουν την γη καθώς η εργασία σε αυτούς τους τομείς ήταν πια η μόνη επιλογή, καθώς το Κράτος, προχωρεί, με την μεγαλύτερη δυνατή προσπάθεια στην προλεταριοποίηση των αγροτών και των αυτοχθόνων.
Με την ανάπτυξη της πετρελαϊκής βιομηχανίας στην περιοχή, οι εταιρείες απαιτούσαν όλο και περισσότερο, και σε απάντηση (και ως μία καλή προεδρική παράδοση), η μεξικάνικη κυβέρνηση, προώθησε έργα «προς όφελος του πληθυσμού». Ανάμεσα στα έτη 1946 και 1958 ολοκληρώθηκε η λεωφόρος Transístmica που ένωνε το λιμάνι Coatzacoalcos με τη Salina Cruz· οι διαδρομές είναι σημειωμένες πάνω στη γη για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου απαλλοτρίωσης.
Αντιμέτωπη με την έντονη προέλαση της βιομηχανίας, η περιοχή αρχίζει να συσσωρεύει σοβαρές περιβαλλοντικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές συνέπειες και οι αυτόχθονες λαοί προκειμένου να επιβιώσουν, προσαρμόζονται στις καινούργιες συνθήκες ζωής χωρίς να εγκαταλείπουν εντελώς την κοσμοθεωρία, τις παραδόσεις και την παράδοση τους · έπρεπε να υποχωρήσουν χωρίς να χάσουν και να κερδίσουν χωρίς να πεθάνουν.
Την περίοδο εκείνη του 1942, ξεκίνησαν επίσης οι δραστηριότητες του Συνεταιρισμού Τσιμέντων Cruz Azul στην πόλη Las Lagunas (Oaxaca) και, μαζί της, η εξερεύνηση και εκμετάλλευση της γης και των λόφων όλης της περιοχής με στόχο την κατασκευή μεγάλων έργων που προωθούνται από δημοτικές και πολιτειακές κυβερνήσεις και εταιρείες. Ξεκινά και ο μετασχηματισμός του οικότοπου στην περιοχή, προωθώντας τη χρήση του τσιμέντου ως του καλύτερου οικοδομικού υλικού, που πέρα από ότι υποσχόταν ασφάλεια, υποσχόταν και κοινωνική θέση, οι ιδέες της φιλοδοξίας και της αξιοκρατίας διαπερνούν τη συλλογική συνείδηση ως ανάγκη για ατομική ευημερία, πάντα πάνω από την συλλογική ευημερία.
Σαν να μην έφτανε αυτό, η κατασκευή (1956 – 1961) του φράγματος Benito Juárez στη Jalapa del Marqués (Oaxaca) προστίθεται σε αυτήν την εδαφική ανασυγκρότηση, καταστρέφοντας την ιστορία, την οργάνωση και την κοινοτική ζωή ενός λαού που βρέθηκε εκτοπισμένος από τα σπίτια του, από τους τόπους ταφής των νεκρών του και μαζί με αυτούς από τους προγόνους του, και κυρίως από τα μεγάλα και εύφορα αγροκτήματα του. Τώρα, σε δεκάδες ισθμιακές πόλεις, η προφορική παράδοση συνεχίζει να θυμάται τη Jalapa ως την σιταποθήκη του Ισθμού, το σημείο από το οποίο έβγαιναν τα σιτηρά και τα προϊόντα του αγρού, που ήταν τόσο απαραίτητα όταν τα τρόφιμα ήταν λιγοστά.
Το φράγμα έδωσε χώρο στην κατασκευή και τα εγκαίνια (1962) της αρδευτικής περιφέρειας Tehuantepec, με τις γνωστές υποσχέσεις για ανάπτυξη, απασχόληση και ευημερία, η ίδια ιστορία που είχε ειπωθεί για περισσότερα από πενήντα χρόνια. Η κυβέρνηση προκάλεσε εκατοντάδες κοινωνικές και αγροτικές συγκρούσεις, επιτρέποντας την αρπαγή της γης, την κλοπή και την απαλλοτρίωση από τους caciques, από τους πολιτικούς ηγέτες και επιχειρηματίες στην παράκτια πεδιάδα. Οι εταιρείες επωφελήθηκαν από την αρδευτική περιφέρεια για την τροφοδοσία των συγκροτημάτων και των βιομηχανικών ζωνών τους, ενώ οι άνθρωποι προσαρμόστηκαν και οργανώθηκαν για να (κατά)λαμβάνουν το νερό που έφτανε στις αρδευτικές τους μονάδες.
Έτσι φτάνουμε στο 1994, η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου τίθεται σε ισχύ, ο νεοφιλελευθερισμός βαθαίνει στη χώρα και οι συσσωρευμένες επιπτώσεις στην περιοχή προστίθενται σε αυτές που υπήρχαν σε όλο τον κόσμο. Ο Ισθμός Tehuantepec, αποτελεί γεωπολιτικό σημείο αναφοράς σε έναν παγκοσμιοποιημένο και επεκτεινόμενο κόσμο, η απειλή της Κλιματικής Αλλαγής γίνεται πραγματικότητα και μαζί της, από τα πάνω, οι κυβερνώντες και οι επιχειρηματίες επιβάλλουν τη λύση, όχι για να δράσουν σχετικά με το πρόβλημα, αλλά για να συντηρήσουν τη βιομηχανία. Εν τω μεταξύ, εδώ κάτω, οι ξηρασίες και οι πλημμύρες αρχίζουν να δημιουργούν ανησυχία.
Προκειμένου να σταματήσει η κλιματική αλλαγή, άνοιξε η πόρτα στη βιομηχανία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μέσα από τις πρώτες μελέτες για το δυναμικό της αιολικής ενέργειας το 1985 και τις πρώτες τρεις ανεμογεννήτριες το 1994, η περιοχή θα μεταμορφωνόταν. Η επιβολή του Αιολικού Διαδρόμου του Ισθμού του Tehuantepec (1994 – 2023) πυροδότησε αμέτρητες αγροτικές, κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις, καθώς και μια σειρά από παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων πληθυσμών και των δικαιωμάτων της φύσης.
Σήμερα υπάρχουν περισσότερες από 2100 ανεμογεννήτριες κατανεμημένες σε 29 αιολικά πάρκα, οι 26 ανήκουν σε ιδιωτικές πολυεθνικές εταιρείες, ενσωματωμένες από εταιρικές κοινοπραξίες, έχοντας προνόμια και επιδοτήσεις για τη διατήρηση της έντασης στη γραμμή μεταφοράς. Οι επενδυτικές εταιρείες και οι θυγατρικές τους διανέμουν την ενέργειά
τους κυρίως στον εξορυκτικό, βιομηχανικό και εμπορικό τομέα. Έτσι, η διαστροφή της κυβέρνησης και της βιομηχανίας παίρνει φυσική μορφή. Τα πάντα γίνονται για να διατηρήσουν την παγκόσμια αγορά τους – η απαρίθμηση των επιπτώσεων και των συγκρούσεων που έχει προκαλέσει αυτό θα ήταν μια αφήγηση χωρίς τέλος.
Έχοντας σχεδόν τελειώσει αυτή την ταινία τρόμου, ξεκινάμε με την συνέχεια της. Όλα όσα γράφτηκαν παραπάνω συνεπάγονται μια βαθιά μεταμόρφωση στην κοινοτική και αγροτική ζωή των λαών που μοιράζονται σήμερα την περιοχή. Η περιοχή έχει μετασχηματιστεί σε τέτοιο βαθμό που τα τοπία είναι ξένα και σχεδόν αποκαλυπτικά (apocalíptica(. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση του τέταρτου μετασχηματισμού και η σημερινή κυβέρνηση της Άνοιξης της Οαχάκα προωθούν τον επικαιροποιημένο Διαωκεάνιο Διάδρομο (1895 – 2023).
Μετά από 123 χρόνια ιμπεριαλιστικών και νεοφιλελεύθερων πολιτικών, λεηλασίας, καταστροφής, ρύπανσης, κατάρρευσης της κοινοτικής οργάνωσης και ζωής, συνδιαλλαγής και φολκλορισμού των παραδόσεων, των εθίμων και του πολιτισμού, η μεξικανική κυβέρνηση (και στα τρία επίπεδα) σκοπεύει να επιβάλει 10 βιομηχανικά πάρκα, να εκσυγχρονίσει δρόμους, λιμάνια και αεροδρόμια. Με όλα αυτά που έχουν συσσωρευτεί και υπέρ του μεγάλου εταιρικού κεφαλαίου, η μεξικανική κυβέρνηση (και στα τρία επίπεδα) σκοπεύει να επιβάλει 10 βιομηχανικά πάρκα, να εκσυγχρονίσει τους αυτοκινητόδρομους, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια, με όλα αυτά θα δημιουργήσει τον σημαντικότερο ενεργειακό, βιομηχανικό, εμπορικό και στρατιωτικό διάδρομο στον σύγχρονο κόσμο. Με αυτόν τον τρόπο, θα εγκατασταθεί ένα νέο νότιο σύνορο της χώρας, για να σταματήσει την προέλαση των ανθρώπινων μεταναστεύσεων από την Κεντρική και Νότια Αμερική και από μέρη τόσο απομακρυσμένα όσο η Νοτιοανατολική Ασία και διάφορες αφρικανικές χώρες. Και όλα αυτά στο όνομα της προστασίας των συνόρων των ΗΠΑ και της απειλής που αυτή αντιπροσωπεύει.
Αναμφίβολα, το σημερινό πλαίσιο είναι λίγο περίπλοκο, είναι σαφές ότι αν υλοποιηθεί αυτό το σχέδιο, δεν θα υπάρχει τοπίο μετά από έναν τόσο βίαιο μετασχηματισμό της επικράτειας, οπότε τι θα γίνει μετά; Πρέπει να μιλήσουμε, να αμφισβητήσουμε, να μοιραστούμε, να προβληματιστούμε και να δράσουμε για να διαφυλάξουμε το μέλλον που συλλογικά θέλουμε και χρειαζόμαστε, ας θυμηθούμε τη μνήμη μας και τη βιοπολιτισμική μας σχέση με την περιοχή, ας καλέσουμε τους προγόνους μας, ας αναζωογονήσουμε τις παραδόσεις και τα έθιμα, ας ενισχύσουμε την ταυτότητα και τις μορφές κοινοτικής οργάνωσης, ας μοιραστούμε τον λόγο, ας υψώσουμε τη φωνή μας, ας αρθρώσουμε και να υπερασπιστούμε αυτό που πιστεύουμε και θέλουμε, την οικογένειά μας, τον λαό μας, την περιοχή, την ήπειρο, τον πλανήτη, ήρθε η ώρα να αγωνιστούμε για τη ζωή.
Μεταφράσεις: Ευγενία Κ.
