Tου Νίκου Μανάβη
Έντεκα χρόνια διαρκούς αύξησης της δηλωμένης ανεργίας καταγράφεται στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΑΕΔ. Στους σχετικούς πίνακες παρουσιάζουμε ανά μήνα τους ανέργους που αναζητούν εργασία στα νησιά του βορείου Αιγαίου και το μέσο όρο ανά έτος. Η κατηγοριοποίηση είναι του ΟΑΕΔ όχι δική μας. Κατά τον οργανισμό υπάρχει ένα ποσοστό ανέργων που παρότι δηλώνει αυτή του την κατάσταση δεν αναζητεί εργασία.
Το τρέχον έτος αναμένεται να καταγραφεί εκρηκτική αύξηση της δηλωμένης ανεργίας. Αυτό δείχνουν τα στοιχεία από τους πρώτους τρεις μήνες όπου η επίδραση της υγειονομικής κρίσης ήταν εξαιρετικά περιορισμένη. Είναι φανερό ότι η υγειονομική κρίση δεν ανέτρεψε μια πορεία μείωσης της ανεργίας, απλά επιταχύνει μια καταστροφική πορεία που ποτέ δεν είχε αναστραφεί.
Το μακρινό 2010 ο μέσος όρος των ανέργων που αναζητούσαν εργασία στα νησιά του βορείου Αιγαίου ήταν 7.715, το πρώτο τετράμηνο του 2020 έφθασαν στους 17.500. Το 2011 και το 2012 καταγράφεται μεγάλη αύξηση της ανεργίας στα νησιά της περιφέρειας ωστόσο η αύξηση δεν παίρνει τους αλματώδεις ρυθμούς που καταγράφονται σε άλλες περιοχές της χώρας. Ωστόσο ο μέσος όρος του 2012 ανέρχεται στους 9.869 ανέργους. Την διετία 2013 – 2014 παρουσιάζεται μάλλον ένα μικρό άλμα με το μέσο όρο των ανέργων να φθάνει στους 11.988 το 2014. Με τον ίδιο τρόπο εξελίσσεται η δηλωμένη ανεργία και την διετία 2015 -2016, ο μέσος όρος το 2016 είναι 13.260. Το 2017 καταγράφεται μια οριακή κάμψη και το 2018 μικρή αύξηση. Το 2019 κι ενώ η κυβέρνηση Τσίπρα πανηγυρίζει για την μείωση του ποσοστού της ανεργίας σε πανελλαδικό επίπεδο, στο βόρειο Αιγαίου συνεχίζεται να καταγράφεται αύξηση της δηλωμένης ανεργίας με αλματώδη ρυθμό. Στα μισά του χρόνου αναλαμβάνει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, υποτίθεται ότι εφαρμόζει ένα διαφορετικό μείγμα οικονομικής πολιτικής αλλά η ανεργία στο βόρειο Αιγαίου συνεχίζει να αυξάνεται. Το 2020, το πρώτο τρίμηνο και πριν η υγειονομική κρίση μετεξελιχθεί σε οικονομική κρίση, η δηλωμένη ανεργία στο Βόρειο Αιγαίου συνέχιζε να αυξάνεται με αλματώδη ρυθμό.
Όπως φαίνεται από τα στοιχεία που παραθέτουμε πιο πάνω, στα νησιά οι αρνητικές επιπτώσεις των μνημονίων εμφανίζονται με καθυστέρηση ορισμένων χρόνων, όμως έχουν μεγαλύτερη και μονιμότερη επίπτωση. Αιτία είναι τα φυσικά μειονεκτήματα του νησιωτικού χώρου σε συνδυασμό με τις οικονομικές πολιτικές των ελληνικών κυβερνήσεων αλλά και των τοπικών αρχών (περιφέρεια – δήμοι).
Η πλέον των 10 ετών αύξηση της ανεργίας στα νησιά του Βορείου Αιγαίου κονιορτοποιεί το αφήγημα όλων των αστικών κομμάτων, των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. αλλά και των τοπικών αρχόντων που μιλά για ανάπτυξη (που ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε τα τελευταία 40 χρόνια), μέσα από την προσέλκυση τουριστών, την καλύτερη αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων και συγκριτικών πλεονεκτημάτων. Τίποτα από τα προαναφερόμενα δεν λειτούργησε. Την προηγούμενη δεκαετία καταγράφεται αύξηση της ανεργίας, μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, μετανάστευση, γήρανση του πληθυσμού κλπ.
Οι τοπικοί ολιγάρχες
Οι ακολουθούμενες οικονομικές πολιτικές δεν φέρνουν την καταστροφή σε όλους. Υπάρχουν οι εργαζόμενοι και μικροεπαγγελματίες που έχασαν τις δουλειές τους, οι μικροί αγρότες που καταστρέφονται, υπάρχουν όμως και οι κερδισμένοι. Σε όλους τους παραγωγικούς τομείς καταγράφεται η δημιουργία μικρών και μεγάλων μονοπωλίων και ολιγοπωλίων. Στην κτηνοτροφία, την ελαιοκομία, τον τουρισμό, τη μεταποίηση, το χονδρεμπόριο κρέατος κλπ. με ταχύτατους ρυθμούς δημιουργήθηκαν τοπικοί ολιγάρχες που κυριαρχούν σε ολόκληρους κλάδους παραγωγής των νησιών. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνταν εκτός των νησιών σε προηγούμενες εποχές και την περίοδο της κρίσης βρήκαν την ευκαιρία να πάρουν στα χέρια τους τον έλεγχο παραγωγικών μονάδων κοψοχρονιά. Το εκτόπισμα των επιχειρήσεων τους είναι τόσο μεγάλο που επιβάλει τις επιλογές τους και στις μικρές επιχειρήσεις του εκάστοτε κλάδου.
Ορισμένοι ελέγχουν επιχειρήσεις σε πολλούς διαφορετικούς παραγωγικούς κλάδους. Η πλειοψηφία τους, σε αυτή την φάση, έχει επικεντρώσει τη δραστηριότητα του σε ένα κλάδο ή σε δύο τρεις δραστηριότητες του ίδιου κλάδου π.χ. εμπόριο ελαιολάδου και λειτουργία πυρηνελαιουργείου κλπ. Άλλο παράδειγμα είναι η λειτουργία σφαγίου, παράλληλα με το χονδρικό εμπόριο κρέατος και λιανικό εμπόριο τροφίμων και ποτών.
Συνήθως αναπτύσσουν πολύμορφη δράση αγοράζουν ή χρηματοδοτούν αθλητικά σωματεία, γίνονται χορηγοί σε εκδηλώσεις τοπικών πολιτιστικών συλλόγων, πατρονάρουν τοπικά μέσα ενημέρωσης, τοπικούς άρχοντες και βουλευτές. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν χρειάζεται καν να εξαγοράσουν τοπικά μέσα ενημέρωσης υπάρχουν πρόθυμοι δημοσιογράφοι (εντός ή εκτός εισαγωγικών) που εμφανίζουν τους εν λόγω επιχειρηματίες ως σωτήρες του τόπου.
Οι συγκεκριμένοι επιχειρηματίες έχουν άνετη πρόσβαση σε τραπεζικές χρηματοδοτήσεις και τους είναι πολύ εύκολο να χαράξουν τις βασικές πολιτικές επιλογές θα καθορίσουν το μέλλον των νησιών που δραστηριοποιούνται. Επίσης συνήθως είναι αυτοί που κερδίζουν τους διαγωνισμούς του δημοσίου που αφήνουν μεγάλα περιθώρια κέρδους.
