Οι όροι επιδημία και πανδημία έχουν πια μπει στη ζωή μας. Ας δώσουμε στην αρχή τους ορισμούς τους. Επιδημία: είναι η ταχεία εξάπλωση ασθενειών σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε δεδομένο πληθυσμό σε σύντομο χρονικό διάστημα. Πανδημία: είναι μια επιδημία λοιμωδών ασθενειών που εξαπλώνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς σε μια μεγάλη περιοχή και απειλεί το σύνολο του πληθυσμού.
Ιστορικά, οι μεγαλύτερες επιδημίες-πανδημίες που εμφανίστηκαν στην ανθρωπότητα ήταν:
Α) η επιδημία της πανώλους (πανούκλα), γνωστή ήδη από την αρχαιότητα, με ενδημικές εξάρσεις από τον 14ο αιώνα, ώσπου στα τέλη του 19ου αι. καταγράφεται ως πανδημία.
Β) Η επιδημία της μαύρης πανώλους (μαύρος θάνατος) στα μέσα του 14ου αιώνα μεταδόθηκε ακαριαία σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και την Ασία ανάμεσα σε πληθυσμούς με άθλιες συνθήκες υγιεινής και σκότωσε περίπου 100 εκατ. ανθρώπους.
Γ) Η ελονοσία (μαλάρια) ενδημεί σε όλες τις τροπικές και υποτροπικές χώρες και είναι αιτία θανάτου για περίπου 100 εκατ. ανθρώπους τον χρόνο.
Δ) Η χολέρα (αποτελεί σήμερα κατά τον ΠΟΥ δείκτη της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας) με 1,4 εκατ. κρούσματα κατ’ έτος.
Δ) Η φυματίωση (η ασθένεια των φτωχών και των περιθωριοποιημένων) ενδημεί περίπου στο ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού και ήταν μέσα στις 10 κορυφαίες αιτίες θανάτου το 2018.
Ε) Η γρίπη παραμένει μεγάλος κίνδυνος για την παγκόσμια υγεία λόγω της ευκολίας με την οποία μεταλλάσσεται ο ιός (Η1Ν1). Εκδηλώθηκε με πολλές μορφές (Ισπανική γρίπη 1918, Ασιατική γρίπη 1958, γρίπη Χονγκ Κονγκ 1968, γρίπη των πτηνών 1997 κλπ).
Τέλος, παρατηρήθηκαν μεγάλες επιδημίες με πολλά θύματα, σχετικά περιορισμένες τοπικά (π.χ. Έμπολα, Ρωσική γρίπη, κίτρινος πυρετός του Μέμφις).
Η σημερινή πανδημία (WHO 11/3/2020) οφείλεται στον κορονοϊό τύπου 2019n-CoV (CoVid19-RNAιός), ο οποίος πρωτοεμφανίστηκε στην επαρχία Γιουχάν της Κίνας. Είναι γνωστά τα σημερινά στοιχεία της εξάπλωσής του, όπως επίσης και ποια είναι η κατάσταση στις χώρες που επλήγησαν. Πρόκειται για πρωτοεμφανιζόμενο ιό, ο οποίος προκαλεί ήπια έως μέτρια λοίμωξη του αναπνευστικού με συμπτώματα κοινού κρυολογήματος (ξηρό βήχα, πυρετό, πονόλαιμο και καταρροή). Η εικόνα αυτή γίνεται βαρύτερη όταν ο ιός προσβάλλει ανθρώπους της ομάδας υψηλού κινδύνου, αν και ίσως όχι μόνο τότε. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δεν βοηθούν να έχουμε ασφαλή συμπεράσματα.
Τι συνεπώς τον καθιστά επικίνδυνο;
- Η πολύ μεγάλη μεταδοτικότητα. Υπολογίζεται ότι ο μέσος ρυθμός μετάδοσης του είναι 1,5-2,5 (ενώ της γρίπης είναι ΜΟ 1,3). Αυτό σημαίνει ότι ένας φορέας μεταδίδει κατά ΜΟ σε 2 και η διασπορά γίνεται με γεωμετρική πρόοδο.
- Ο χρόνος παραμονής του σε μολυσμένα -από φορείς- αντικείμενα (σύμφωνα με μη επιβεβαιωμένες μελέτες) μπορεί να ανέλθει σε 30 ώρες, ενώ στον αέρα μένει περίπου 3 ώρες.
- Το μεγάλο ποσοστό νόσησης σε αυτό που αποκαλούμε «ευπαθείς ομάδες» (ηλικιωμένοι, ανοσοκατεσταλμένοι, πάσχοντες από χρόνια νοσήματα -Χρόνια Αναπνευστική Πνευμονοπάθεια, στεφανιαία νόσο, σακχαρώδη διαβήτη-, καπνιστές κλπ.), όπως επίσης και η βαρύτητα σ’ αυτή την πληθυσμιακή ομάδα, η οποία θα χρειαστεί νοσηλεία νοσοκομειακού επιπέδου.
- Η απουσία εμβολίου και η απουσία φαρμακευτικών ουσιών για την αντιμετώπισή του.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας
Από τον ΠΟΥ αλλά και από τους εθνικούς οργανισμούς δημόσιας υγείας έχουν εκδοθεί πολλές οδηγίες αντιμετώπισης της διασποράς του ιού σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Τα δύο μοντέλα που κυριαρχούν σήμερα με τις παραλλαγές τους είναι.
- Το περιοριστικό μοντέλο, το οποίο κυριαρχεί: από την πλήρη καραντίνα της Κίνας μέχρι και τους σταδιακά επιβαλλόμενους περιορισμούς, π.χ. Ελλάδα και άλλες χώρες της ΕΕ.
- Το μοντέλο της «ανοσίας της αγέλης», που προτίμησε η Μ. Βρετανία (αφήνουμε τον ιό να εξαπλωθεί στον πληθυσμό, οι ασυμπτωματικοί αποκτούν ανοσία έναντι του στελέχους και ουσιαστικά είναι σαν να εμβολιάζεται ο πληθυσμός).
Το συμπέρασμα που βγαίνει και απο τα δύο μοντέλα είναι ότι το ποσοστό του πληθυσμού που θα μολυνθεί και θα περάσει υποκλινικά ή ακόμη και με ήπια συμπτωματολογία τη νόσο φαίνεται ότι είναι γύρω στο 94% των κρουσμάτων. Το 6% θα χρειαστεί νοσηλεία.
- Εκτός από τα διαφορετικά μοντέλα, να σημειώσω εδώ ότι υπάρχει ένα χάος σε σχέση με τα στατιστικά στοιχεία -μεγάλο όπλο για την αντιμετώπιση σήμερα- λόγω των διαφορετικών πολιτικών που ακολουθήθηκαν για την ανίχνευση του ιού στον πληθυσμό με τα τεστ. Έχουν κατατεθεί στο τραπέζι διάφορες μέθοδοι μέτρησης. Κρατάω τη μέθοδο του PCR (αλυσωτή αντίδραση της πολυμεράσης του DNA), εύκολη, γρήγορη και φτηνή μέθοδος, που δυστυχώς εδώ γίνεται σε λίγα εργαστήρια δημόσιων νοσοκομείων, που ανιχνεύουν μόνο τα νοσηλευόμενα κρούσματα, αλλά παράλληλα αποτελεί πηγή τεράστιων κερδών για τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα.
Το δεύτερο στάδιο της «επίθεσης»: Ενάντια στα συστήματα Υγείας
Θα χρησιμοποιηθούν στατιστικά από την Ιταλία, ως η περισσότερο προς το παρόν πληττόμενη χώρα. Μια μελέτη του ιταλικού υπουργείου Υγείας λέει ότι από το 2007 έως το 2017 μειώθηκαν τα νοσοκομεία κατά 16% (έκλεισαν περίπου 200), μειώθηκαν εξειδικευμένες υπηρεσίες κατά 10%, μειώθηκαν τα νοσοκομειακά κρεβάτια κατά 17%, ενώ αυξήθηκαν ελαφρά τα κρεβάτια αυξημένης φροντίδας (8,4 ανά 100.000 κατοίκους από 7,4), μειώθηκε το νοσοκομειακό ιατρικό προσωπικό κατά 4% και επίσης μειώθηκαν οι γιατροί της Πρωτοβάθμιας κατά 6,8% (πηγή: http://www.quotidianosanita.it/studi-e-analisi/articolo.php?articolo_id=82776).
Αντίστοιχα το 2012-2014 η μείωση στη χώρα μας έγινε πιο βίαια και πιο στοχευμένα. Μικρά νοσοκομεία της Αττικής (Πατησίων, Παμμακάριστος, Πολυκλινική Αθηνών, Αμαλία Φλέμινγκ, 1ο ΙΚΑ, 3Ο ΙΚΑ, 6ο ΙΚΑ) και της Θεσσαλονίκης (Παναγία, Αφροδισίων) ή έβαλαν λουκέτα ή έγιναν παραρτήματα μεγάλων νοσοκομείων. Εδώ θα ήθελα να τονίσω ιδιαιτέρως τα δύο νοσοκομεία ειδικών παθήσεων (Λοιμωδών Αθήνας και Θεσσαλονίκης), που η τεχνογνωσία τους, το εκπαιδευμένο προσωπικό τους και η παράδοση στην αντιμετώπιση λοιμωδών νόσων θα είχαν τον πρώτο και κύριο ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας με μικρές και στοχευμένες παρεμβάσεις στις υποδομές τους. Επίσης δεν θα παραλείψω να αναφέρω ότι το Β’ ΙΚΑ αραχνιάζει εγκαταλελειμμένο και θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ακόμη σημαντικό όπλο στον επερχόμενο πόλεμο.
Δεν θα παραθέσω άλλα στοιχεία, το συμπέρασμα είναι ότι η υποχώρηση των δημοσίων συστημάτων σε όφελος του ιδιωτικού κερδοσκοπικού κεφαλαίου είναι ένα γεγονός. Συνοπτικά λοιπόν, το ΕΣΥ μπαίνει στη μάχη αποδυναμωμένο, με μειωμένο αριθμό νοσοκομειακών κλινών, με ένα γηρασμένο, κουρασμένο και αποδυναμωμένο προσωπικό, με μόνο 550 λειτουργούσες (από τις 620 έτοιμες αλλά χωρίς προσωπικό) κλίνες ΜΕΘ, με αδυναμία μαζικών ελέγχων του πληθυσμού, με την Πρωτοβάθμια να μην έχει καθόλου εξοπλισμό αντιμετώπισης των κρουσμάτων.
Κλείνοντας, ενόψει της μεγάλης κοινωνικής κρίσης που είναι ορατή, θα πω κωδικά τα εξής: Κάποιοι πριν χρόνια βάλθηκαν να κηρύξουν το τέλος της Ιστορίας, κάποιοι πρόσφατα να τελειώσουν με το «βάρος» της δημόσιας υγείας. Δεν τους κάνουμε τη χάρη.
Να απομονωθούμε.
Να τηρούμε συνθήκες υγιεινής.
Να σώσουμε τις ζωές των νοσούντων και ηλικιωμένων συνανθρώπων μας.
Να σώσουμε όμως και τις ζωές της νεολαίας μας και των επόμενων γενεών.
Να μην κανονικοποιήσουμε την καταστολή της ενημέρωσης.
Να μην κανονικοποιήσουμε την κουτάλα τους.
Να μην κανονικοποιήσουμε την καταστροφή της δημόσιας υγείας. Μας ανήκει.
Δεν τα φάγαμε μαζί.
Παραθέτω τέλος το λινκ του ΠΟΥ για την καθημερινή παρακολούθηση του φαινομένου
https://experience.arcgis.com/experience/685d0ace521648f8a5beeeee1b9125cd
