Του Νίκου Μανάβη
Στην ομιλία του στην ΔΕΘ ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι θα δημιουργηθεί νέο ΚΥΤ (βλέπε στρατόπεδο συγκέντρωσης) προσφύγων στην Λέσβο ελεγχόμενου τύπου, λίγες μέρες μετά το κάψιμο του κολαστηρίου της Μόριας. Η δήλωση αυτή γκρέμισε και τις τελευταίες ψευδαισθήσεις σε δεξιούς και ακροδεξιούς που περίμεναν πως έστω και με καθυστέρηση η κυβέρνηση θα προχωρούσε στο κλείσιμο του ΚΥΤ Μόριας χωρίς να δημιουργήσει κανένα άλλο στην Λέσβο. Με αντίστοιχο τρόπο ανέμεναν πως θα οδηγούνταν σε κλείσιμο και τα ΚΥΤ στα άλλα νησιά του βορείου Αιγαίου. Η Ν.Δ. ως κόμμα και ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης πριν τις εκλογές του Ιουλίου του 2019 είχαν υποσχεθεί πως θα κλείσει το ΚΥΤ της Μόριας, όσοι βρίσκονταν σε αυτό είτε θα επιστρέφονταν στην Τουρκία ή στις χώρες προέλευσης τους. Κι ελάχιστοι που θα λάμβαναν άσυλο θα είχαν την δυνατότητα να φύγουν από την χώρα. Το κλείσιμο των ΚΥΤ στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου ήταν αναγκαία λογική ενέργεια από την στιγμή που η Ν.Δ. είχε ασπαστεί διάφορες θεωρίες περί σχεδίου εξισλαμισμού των νησιών και επέμβαση του τουρκικού στρατού για την διάσωση των ομόδοξων μουσουλμάνουν – προσφύγων που βρίσκονται σε αυτά. Πιθανότατα εχέφρονες άνθρωποι θα αντιμετωπίζουν αυτές τις δοξασίες ως αστείες και εντελώς ανεδαφικές. Κι έτσι είναι, με μόνη διαφορά πως σήμερα είναι κυρίαρχες αντιλήψεις μεταξύ του συνόλου των δεξιών και ακροδεξιών που ζουν στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Από την στιγμή που οι πρόσφυγες αντιμετωπίζονται ως εχθροί, το αφήγημα της Ν.Δ. για το προσφυγικό θα έπρεπε συμπληρώνεται από μέτρα για σφράγισμα των συνόρων, κλείσιμο των ΚΥΤ στα νησιά, χειροτέρευση της ζωή των προσφύγων ακόμη κι αν είναι βρέφη και δικαιολόγηση ακόμη και της φυσικής εξόντωσης τους. Σε αυτό το πλαίσιο στελέχη της Ν.Δ. στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου έλεγαν στους ψηφοφόρους, πριν από τις βουλευτικές εκλογές του 2019, πως η δική τους κυβέρνηση θα απέτρεπε με κάθε τρόπο την είσοδο νέων προσφύγων και θύμιζαν πόσο σκληρά αντιμετώπιζε τους πρόσφυγες η κυβέρνηση Σαμαρά.
Παρότι τα περισσότερα από αυτά που έλεγε η Ν.Δ. ως αντιπολίτευση εφαρμόστηκαν μόλις ανέλαβε την εξουσία, το αφήγημα της από το καλοκαίρι του 2019 δέχθηκε αλλεπάλληλα χτυπήματα που απέδειξαν ότι ήταν αίολο και σαθρό. Οι πρόσφυγες στα νησιά αυξάνονταν ως τα τέλη του Φλεβάρη του 2020. Χαρακτηριστικά στο ΚΥΤ Μόριας οι πρόσφυγες έφθασαν από τους 5.000 (9/2019) στους 22.000 (2/2020). Ανάλογη ήταν η αύξηση των προσφύγων στα ΚΥΤ της ΒΙΑΛ (Χίος) και Βαθύ (Σάμος). Η επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης τους δεν οδήγησε σε μείωση των ροών. Αρχές του 2020 εμφανίζεται ως “λύση” η δημιουργία κλειστών φυλάκων στα νησιά.
Οι κάτοικοι της Λέσβου και της Χίου αντιδρούν μαζικά στον κυβερνητικό σχεδιασμό και η κυβέρνηση υφίσταται οδυνηρή ήττα αλλά δεν αλλάζει πολιτική. Χρησιμοποιεί φασιστικές ομάδες που σε στενή συνεργασία με την αστυνομία επιδιώκεται να εκφοβίσουν και να αποδυναμώσουν το κίνημα αλληλεγγύης. Από τον Ιανουάριο του 2020 και μετά καταγράφονται δεκάδες επιθέσεις κατά εργαζομένων σε ΜΚΟ, σε πρόσφυγες, σε δημοσιογράφους αλλά και σε δομές παροχής βοήθειας προς τους πρόσφυγες. Με πρόσχημα την πανδημία του κορονοϊού η κυβέρνηση βάζει σε καραντίνα όλο το ΚΥΤ της Μόριας με αποτέλεσμα να δυσκολέψουν οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων. Ωστόσο δεν λαμβάνει κανένα ουσιαστικό μέτρο υγειονομικής κάλυψης του πληθυσμού εκτός από την σταδιακή μείωση του πληθυσμού του ΚΥΤ. Από το Μάρτιο ως τον Αύγουστο οι διαμένοντες σε αυτό μειώνονται από τις 22.000 σε 13.000. Με την επίσημη χωρητικότητα του να είναι λίγο κάτω από 3.000. Στα τέλη Αυγούστου στο κολαστήριο της Μόριας εμφανίζονται τα πρώτα κρούσματα του κορονοϊού, επιβάλλεται υγειονομική καραντίνα και ακολουθεί η έκρηξη της αγανάκτησης και οι εμπρησμοί στις 8 Σεπτεμβρίου.
Σημείο καμπής το κάψιμο της Μοριας
Η ολοσχερής καταστροφή του ΚΥΤ της Μόριας αποδεικνύει την πλήρη αποτυχία της αντιπροσφυγικής πολιτικής της Ν.Δ. Κυρίως όμως έφερε στην επιφάνεια την εδώ και μήνες μερική ρήξη των σχέσεων της κυβέρνησης με την λαϊκή βάση που την είχε στηρίξει στις εκλογές του 2019 στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Ήταν ένα αμάλγαμα από παραδοσιακούς κεντροδεξιούς, θιασώτες του φιλελευθερισμού, υπερσυντηρητικούς, εθνικιστές και ακροδεξιούς διαφόρων αποχρώσεων και ομαδοποιήσεων. Ένα χρόνο και τρεις μήνες μετά τις εκλογές του 2019 αυτή η λαϊκή βάση νοιώθει προδομένη από την κυβέρνηση της Ν.Δ. Η αρχή έγινε τον περασμένο Φεβρουάριο όταν η κυβέρνηση προσπάθησε με ΜΑΤ και ΕΚΑΜ να επιβάλει την κατασκευή των κλειστών στρατοπέδων συγκέντρωσης σε Λέσβο και Χίο. Παρότι υπήρξε παλλαϊκή αντίδραση σε αυτή την επιλογή, οι ακροδεξιές και εθνικιστικές ομάδες ήταν αυτές που έδωσαν τον τόνο στις κινητοποιήσεις με την πολιτική υποστήριξη από την τοπική ηγεσία της Ν.Δ. (βλέπε βουλευτής Αθανασίου) τους δύο Δημάρχους του νησιού και τον Περιφερειάρχη βορείου Αιγαίου. Τότε το αίτημα που ένωσε την τοπική ηγεσία της δεξιάς και την λαϊκή βάση της ήταν “να κλείσει η Μόρια και να μην δημιουργηθεί κανένα νέο ΚΥΤ στην Λέσβο”.
Τους μήνες που ακολούθησαν η κυβέρνηση και κυρίως ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου κ. Μηταράκης έβαλε το δίλημμα ή δέχεστε την δημιουργία νέου κλειστού ΚΥΤ στην Λέσβο ή θα διατηρηθεί η Μόρια. Η πίεση της κυβέρνησης προς τους Δημάρχους να πάρουν θέση επ’ αυτού ήταν συνεχής και ιδιαίτερα έντονη. Πολλοί δεξιοί και ακροδεξιοί βλέποντας την αμήχανη στάση των τοπικών ηγετών τους άρχισαν να αντιλαμβάνονται την πολιτική μεταστροφή τους. Ο Δήμαρχος Μυτιλήνης Στρατής Κύτελης προτείνει να κατασκευαστεί νέο ΚΥΤ στα όρια των Δήμων Μυτιλήνης και Δυτικής Λέσβου κι έχει ενσωματωθεί πλήρως στην κυβερνητική γραμμή. Ο Περιφερειάρχης Κώστας Μουτζούρης δηλώνει ότι δεν θέλει κανένα ΚΥΤ στο νησί αλλά δεν παίρνει καμία πρωτοβουλία για να σταματήσει τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς. Η στάση αυτή ερμηνεύεται από τους υποστηρικτές του ως άτακτη υποχώρηση. Ο δε Δήμαρχος Δυτικής Λέσβου Ταξιάρχης Βέρρος ουσιαστικά αρνείται την κατασκευή ΚΥΤ στα όρια του δικού του Δήμου.
Είναι η πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια που το κυβερνών κόμμα χάνει την υποστήριξη από την λαϊκή βάση που είχε στα νησιά. Σίγουρα το επόμενο διάστημα θα γίνουν κινήσεις από την πλευρά της κυβέρνησης για να γεφυρωθεί το χάσμα που έχει δημιουργηθεί. Ωστόσο είναι φανερό πως η κυβερνητική πολιτική για το προσφυγικό δεν λύνει προβλήματα αντίθετα δημιουργεί όλο και περισσότερα. Σήμερα, είναι σαφές ότι οι πρόσφυγες που βρίσκονται στην Λέσβο και τα άλλα νησιά του ανατολικού Αιγαίου θα μείνουν εκεί. Το ίδιο ισχύει για τη μεγάλη πλειοψηφία των προσφύγων – μεταναστών που φθάνουν στην Ελλάδα θα μείνει στην χώρα και δεν θα προχωρήσει προς την Ευρώπη, ούτε θα επιστρέψει στην Τουρκία. Στο συμπέρασμα αυτό οδηγούν: α) Η ακλόνητη άρνηση των κρατών μελών της Ε.Ε. να υποδεχθούν τους πρόσφυγες που βρίσκονταν στο κολαστήριο της Μόριας παρά την διεθνή κατακραυγή για την αντιπροσφυγική πολιτική της Ε.Ε., β) το σταμάτημα των επιστροφών προσφύγων – μεταναστών στην Τουρκία εδώ και έξι μήνες, γ) η επιλογή της κυβέρνησης Μητσοτάκη να μην καταθέσει κανένα αίτημα στην Ε.Ε. για μεταφορά προσφύγων από την Ελλάδα σε άλλες χώρες της Ευρώπης εδώ και ένα χρόνο, δ) τα μηδαμινά αποτελέσματα του προγράμματος εθελούσιας επιστροφής των προσφύγων στις χώρες προέλευσης τους και ε) η κατασκευή τεραστίων διαστάσεων στρατοπέδων συγκέντρωσης σε Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο με δαπάνη που θα ξεπεράσει κατά πολύ τα 200 εκατ. ευρώ και την πλήρη υποστήριξη της Ε.Ε.
Ολοταχώς προς την ακροδεξιά
Όσοι ασχολούνται με το προσφυγικό ζήτημα αντιλαμβάνονται ότι οι προσφυγικές ροές προς την Λέσβο και τα άλλα νησιά του ανατολικού Αιγαίου θα αυξηθούν κατακόρυφα μόλις κοπάσει το πανδημία του κορονοϊού. Όσο καλά κι αν φυλάσσονται τα ελληνικά θαλάσσια σύνορα οι προσφυγικές ροές θα αυξηθούν. Γιατί οι πρόσφυγες κινούνται από την ελπίδα για μια καλύτερη ζωή αλλά και τον ολοκληρωτικό όλεθρο που αντιμετωπίζουν τις χώρες προέλευσης τους. Αυτό αρχίζουν να το αντιλαμβάνονται ευρύτερα κοινωνικά τμήματα που στήριξαν την Ν.Δ. στα νησιά του Αιγαίου τα προηγούμενα χρόνια. Αργά αλλά σταθερά αυτοί οι άνθρωποι στρέφονται προς την ακροδεξιά και ζητούν από αυτή ακόμη πιο δραστικές λύσεις.
Ο ΣΥΡΙΖΑ και οι θέσεις του για το προσφυγικό δεν αντιμετωπίζονται ως πιθανή λύση από τον κόσμο της δεξιάς και της ακροδεξιάς πρώτα από όλα γιατί αποδείχθηκαν κι αυτές αποτυχημένες κατά την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από αυτόν. Επίσης η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ στο προσφυγικό ελάχιστα ήταν ελάχιστα διαφορετική από την πολιτική της σημερινής κυβέρνησης.
Το πολύμορφο κίνημα αλληλεγγύης, οι δυνάμεις της αντικαπιταλιστικής αριστεράς και του αναρχικού χώρου οφείλουν να γειώσουν κοινωνικά ένα διαφορετικό πολιτικό σχέδιο για το προσφυγικό. Με κεντρικό στόχο την ενσωμάτωση των προσφύγων στις πόλεις και τα χωριά της Ελλάδας, την αντιμετώπιση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας αλλά και των αιτιών που δημιουργούν τις μεταναστευτικές ροές. Πρέπει να μιλήσουν για την ανάγκη να αναπτυχθούν κοινοί αγώνες προσφύγων – μεταναστών και κατοίκων της χώρας ενάντια στις αντιπροσφυγικές πολιτικές της κυβέρνησης και της Ε.Ε. Στοιχεία αυτής της πολιτικής υπάρχουν σήμερα στο κίνημα αλληλεγγύης, ωστόσο λείπει το συνολικό πολιτικό αφήγημα αλλά και η κοινωνική του γείωση.
