Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη

Το ερώτημα του τίτλου είναι μάλλον ρητορικό. Θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ποιες χώρες περιλαμβάνει αυτό το παράδειγμα (με την επιστημολογική έννοια του όρου), τα δεδομένα που το στοιχειοθετούν και τα στοιχεία που είναι κοινά σ’ αυτές τις χώρες και κάπως διαφορετικά σε άλλες παρόμοιες.

Βλέποντας τους αριθμούς φαίνεται να δημιουργείται μια ομάδα από ευρωπαϊκές χώρες που έχουν χειρότερους δείκτες. Αν πάρουμε ως βασικό κριτήριο τον αριθμό των θανάτων που οφείλονται στον Covid-19 ανά εκατομμύριο πληθυσμού οι χώρες αυτές είναι δέκα: Βέλγιο, Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία, Ιρλανδία, Σουηδία, Ελβετία και Λουξεμβούργο. Αυτές αποτελούν την Ομάδα 1. Χρησιμοποιούμε αυτόν τον δείκτη γιατί οι αριθμοί τόσο του πληθυσμού όσο και των θυμάτων του ιού είναι πιο σίγουροι σε σχέση με τον αριθμό των κρουσμάτων, για παράδειγμα.

Βλέπουμε ότι όλες είναι στη Δυτική Ευρώπη, οπότε θα τις συγκρίνουμε με τις υπόλοιπες αυτής της περιοχής. Για να ορίσουμε ποιες είναι αυτές οι άλλες χώρες θα γυρίσουμε ένα τρίτο του αιώνα πίσω, στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Τότε οικονομικά, αλλά βασικά πολιτικά, τα κράτη της ηπείρου μας ήταν χωρισμένα σε τρεις ομάδες την ΕΟΚ, την ΕΖΕΣ (Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών) και την ΚΟΜΕΚΟΝ. Οι χώρες της Ομάδας 1 ανήκαν στους δύο πρώτους οργανισμούς (η Ελβετία κι η Σουηδία στην ΕΖΕΣ κι οι υπόλοιπες στην ΕΟΚ). Αν, λοιπόν, ως Δυτική Ευρώπη θεωρήσουμε όσες ανήκαν σ’ αυτούς οργανισμούς βλέπουμε πως αυτές που δεν αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο είναι άλλες οκτώ: Πορτογαλία, Δανία, Γερμανία και Ελλάδα (ΕΟΚ), Αυστρία, Νορβηγία, Φινλανδία και Ισλανδία (ΕΖΕΣ). Αυτές είναι οι χώρες της Ομάδας 2.

Επιπλέον, θα συγκρίνουμε τους δείκτες του ιού και με μια ομάδα χωρών από τον υπόλοιπο κόσμο στις οποίες περιλαμβάνονται ισχυρές –πληθυσμιακά και οικονομικά– χώρες, αλλά και κάποιες όπου η πανδημία εκδηλώθηκε νωρίς ή έχει μεγάλη εξάπλωση. Έτσι έχουμε ακόμη δώδεκα: ΗΠΑ, Καναδάς, Ιράν, Τουρκία, Ισραήλ, Βραζιλία, Ρωσία, Νότια Κορέα, Αυστραλία, Κίνα, Ιαπωνία και Ινδία. Αυτές αποτελούν την Ομάδα 3. Όλα τα στοιχεία που χρησιμοποιούμε προέρχονται από την ιστοσελίδα Worldometers κι αυτά που αναφέρονται στον κορονοϊό είναι μέχρι τις 26 Απριλίου. Επειδή η πανδημία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη τα νούμερα αλλάζουν καθημερινά, με χειρότερο παράδειγμα την εκτίναξη του αριθμού των θυμάτων στο Ηνωμένο Βασίλειο την 29^η Απριλίου.

Α. Παρουσίαση δεικτών

1. Αριθμός θανάτων

Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε τον αριθμό των θυμάτων ανά εκατομμύριο κατοίκων στις χώρες που προαναφέραμε.

Πίνακας 1. Θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού

Βλέπουμε ότι όλες οι χώρες της Ομάδας 1 έχουν τριψήφιο αριθμό νεκρών ανά εκατομμύριο κατοίκων, ενώ από τις χώρες των άλλων δύο ομάδων αυτό ισχύει μόνο για τις ΗΠΑ. Βέβαια, όπως προαναφέραμε αυτό ήταν και το κριτήριο για να εστιάσουμε σ’ αυτές. Τέτοιας τάξης αριθμούς θυμάτων έχουν και κάποιες άλλες περιοχές αλλά αποτελούν κρατίδια με πληθυσμό κατά πολύ κατώτερο του εκατομμυρίου και δεν τα λαμβάνουμε υπόψη, ενώ όλα συνδέονται στενά με μία (τουλάχιστον) από τις χώρες της Ομάδας 1. Αυτά είναι: Σαν Μαρίνο (κεντρική Ιταλία), 1.208∙ Ανδόρρα (μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας), 518∙ Σιντ Μάαρτιν (μισό νησί στη Καραϊβική, ανήκει στην Ολλανδία, το άλλο μισό ανήκει στη Γαλλία), 303∙ Νήσος Μαν (στην Ιρλανδική θάλασσα, υπάγεται απευθείας στον βρετανικό θρόνο, φεουδαρχικό απομεινάρι δηλαδή), 212∙ Αγγλονορμανδικές Νήσοι (ή Νησιά της Μάγχης, Channel Islands, παρόμοια με την προηγούμενη περίπτωση), 201∙ Μοντσερράτ (νησί της Καραϊβικής που ανήκει στη Βρετανία), 200∙ Μονακό (νότια Γαλλία), 102. Να πούμε ότι ο σχετικός δείκτης για όλο τον κόσμο είναι 26,5.

Διάγραμμα 1. Θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού

Βλέπουμε, λοιπόν, πόσο ξεχωρίζει το Βέλγιο (που συνήθως δεν αναφέρεται ιδιαίτερα στα δελτία ειδήσεων), ενώ κι οι χώρες της Ομάδας 2 έχουν περισσότερα θύματα από τον παγκόσμιο μέσο όρο (με εξαίρεση την Ελλάδα). Από τις χώρες των άλλων ηπείρων αυτές που ξεπερνούν τον παγκόσμιο δείκτη είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, το Ιράν κι η Τουρκία.

2. Αριθμός κρουσμάτων

Ακολούθως βλέπουμε τα στοιχεία σχετικά με τα κρούσματα ανά εκατομμύριο.

Πίνακας 2. Κρούσματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού

Διάγραμμα 2. Κρούσματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού

Να σημειώσουμε ότι ο αριθμός των κρουσμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού για όλο τον κόσμο είναι 384. Βλέπουμε ότι από την Ομάδα 1 ξεχωρίζει το Λουξεμβούργο, ενώ πέρα από την Ισπανία και την Ιταλία, πάνω από την γραμμή των 3.000 βρίσκονται η Ολλανδία κι η Ελβετία. Στην Ομάδα 2 έχουμε την Ισλανδία να έχει το δεύτερο μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων στο εκατομμύριο απ’ όλες τις χώρες που εξετάζουμε, ενώ απ’ αυτήν την ομάδα μόνο η Φινλανδία κι η Ελλάδα βρίσκονται κάτω από 1.000 κρούσματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού (με τη χώρα μας να είναι και πάλι κάτω από τον σχετικό παγκόσμιο δείκτη). Στην Ομάδα 3 οι ΗΠΑ «ακουμπούν» τα 3.000 κρούσματα στο εκατομμύριο, πάνω από χίλια έχουν το Ισραήλ, η Τουρκία, ο Καναδάς και το Ιράν, ενώ κι η Ρωσία υπερβαίνει τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Εκτός από τις χώρες που ανήκουν στις ομάδες που μελετούμε, μεγάλο αριθμό κρουσμάτων ανά εκατομμύριο (με συνολικό αριθμό κρουσμάτων πάνω από 2.000) έχουν το Κατάρ (3.571) κι η Σιγκαπούρη (2.329).

3. Ποσοστό θνησιμότητας

Αν, τώρα, διαιρέσουμε τον αριθμό των θυμάτων μ’ αυτόν των κρουσμάτων προκύπτει το ποσοστό θνησιμότητας που δεν πρέπει να το συγχέουμε με τον πρώτο δείκτη. Παρακάτω είναι ο σχετικός πίνακας και το διάγραμμα.

Πίνακας 3. Ποσοστό θνησιμότητας (θάνατοι ανά κρούσματα)

Διάγραμμα 3. Ποσοστό θνησιμότητας (θάνατοι ανά κρούσματα)

Το παγκόσμιο ποσοστό θνησιμότητας είναι 6,9%. Στο διάγραμμα 3 παρατηρούμε μια κάπως διαφορετική εικόνα από το διάγραμμα 1. Δηλαδή οι επτά από τις δέκα χώρες της Ομάδας 1 έχουν υψηλή θνησιμότητα πάνω από 10% (Βέλγιο, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ολλανδία, Σουηδία και Ισπανία), δύο έχουν πάνω από 5% –αλλά χαμηλότερα του παγκόσμιου ποσοστού– (Ελβετία και Ιρλανδία), ενώ το Λουξεμβούργο βρίσκεται ακόμη χαμηλότερα. Στην Ομάδα 2 είναι αυτή τη φορά η Ελλάδα που έχει την υψηλότερη τιμή, ξεπερνώντας το 5%, ακολουθούμενη από Δανία και Φινλανδία, ενώ η Ισλανδία έχει το καλύτερο ποσοστό, μόλις μισή εκατοστιαία μονάδα. Στην Ομάδα 3, τέλος, επίσης καμιά χώρα δεν ξεπερνά το παγκόσμιο ποσοστό με τη Βραζιλία και το Ιράν να το πλησιάζουν, και τις ΗΠΑ, την Κίνα και τον Καναδά να είναι περίπου στο 5,5%. Οι άλλες χώρες αυτής της Ομάδας έχουν μικρότερα ποσοστά με τη Ρωσία να βρίσκεται κάτω της μονάδας.

Να προσθέσουμε ότι άλλες χώρες (με περισσότερα από 1.000 κρούσματα) που παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από το σύνολο του πλανήτη είναι η Αλγερία με 12,6%, η Ουγγαρία με 10,9%, το Μεξικό με 9,4%, η Ινδονησία με 8,4% κι η Αίγυπτος με 7%.

4. Αριθμός τεστ

Ο τελευταίος δείκτης που θα εξετάσουμε αφορά τον αριθμό των τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού που έχει διεξαγάγει κάθε χώρα. Τα αποτελέσματα ακολουθούν αφού πρώτα πούμε ότι δεν έχουμε στοιχεία για την Κίνα.

Πίνακας 4. Διαγνωστικά τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού

Διάγραμμα 4. Διαγνωστικά τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού

Τη μεγαλύτερη εντύπωση εδώ προκαλεί η ράβδος της Ισλανδίας και λιγότερο αυτή του Λουξεμβούργου. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι μιλάμε για αναγωγές, καθώς ο πληθυσμός και των δυο αυτών των χωρών είναι μικρότερος του εκατομμυρίου, οπότε ο πραγματικός αριθμός τεστ για την Ισλανδία είναι περίπου 46.000 και για το Λουξεμβούργο 39.000. Αυτό δεν αλλάζει, βέβαια, το γεγονός ότι έχουν καλύψει ένα σημαντικό τμήμα των κατοίκων τους. Στην υπόλοιπη Ομάδα 1 βλέπουμε, μάλλον απρόσμενα, τη Γαλλία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο κάτω από τις 10.000 τεστ στο εκατομμύριο, καθώς και την Ολλανδία λίγο πάνω απ’ αυτό τον αριθμό. Στην Ομάδα 2, πάλι, όλες οι χώρες ξεπερνούν τις 20.000 με μόνη εξαίρεση τη Φινλανδία (που όμως πλησιάζει τις 15.000) και βεβαίως την Ελλάδα. Η Ομάδα 3 παρουσιάζει, ως συνήθως, μεγαλύτερη ποικιλία με το Ισραήλ στις 35.000 και την Αυστραλία και τη Ρωσία στις 20.000. Μηδαμινός είναι ο αριθμός στην Ινδία, εξαιρετικά χαμηλός στην Ιαπωνία (που δεν έχει όμως τόσο πολλά κρούσματα) και τη Βραζιλία (που έχει πολλά), ενώ χαμηλότερα από την Ελλάδα βρίσκεται και το Ιράν με 5.000 τεστ ανά εκατομμύριο κατοίκων.

Να σημειώσουμε ότι πάνω από 30.000 τεστ στο εκατομμύριο κατοίκων (λαμβάνοντας χώρε με πάνω από χίλια κρούσματα) έχουν διεξάγει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (107.000), το Μπαχρέιν (67.000), η Λιθουανία (38.000), η Εσθονία (36.000), ενώ να αναφέρουμε και την Κύπρο που έχει 36.000 τεστ στο εκατομμύριο αν και δεν έχει φτάσει στα χίλια κρούσματα.

Β. Σύγκριση δεικτών

1. Κατά κεφαλήν ΑΕΠ και προσδόκιμο ζωής

Δυο παράγοντες που θεωρούμε ότι παίζουν ρόλο είναι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) και το προσδόκιμο ζωής. Τα στοιχεία για το ΑΕΠ είναι για το έτος 2017, ενώ για το προσδόκιμο ζωής φετινά.

Πίνακας 5. Κατά κεφαλήν ΑΕΠ και προσδόκιμο ζωής

Τα πράγματα φαίνονται λίγο καλύτερα στο σχετικό διάγραμμα.

Διάγραμμα 5. Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (οριζόντιος άξονας) και προσδόκιμο ζωής (κατακόρυφος άξονας)

Βλέπουμε, όπως ήταν αναμενόμενο, ότι γενικά τα δύο μεγέθη μεταβάλλονται ευθέως ανάλογα, όπως μας δείχνει η πλάγια γραμμή κλίσης. Στα επόμενα δύο διαγράμματα θα δούμε τη συσχέτιση καθενός απ’ αυτούς τους παράγοντες με τον αριθμό των νεκρών ανά εκατομμύριο κατοίκων. Να σημειώσουμε ότι σ’ αυτό και στα επόμενα διαγράμματα οι χώρες αναφέρονται με τη συντομογραφία τους με τα δύο γράμματα (αυτή που συναντάμε στις πινακίδες κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, με εξαίρεση το Ηνωμένο Βασίλειο που το γράφουμε ως UK κι όχι GB). Δεν μπορούμε να μην τονίσουμε ότι οι ΗΠΑ [US] με σχετικά υψηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σχεδόν 60.000 $) έχουν προσδόκιμο ζωής χαμηλότερο απ’ όλες τις χώρες της «παλιάς Ευρώπης», όπως είχε χαρακτηρίσει τη Δυτική Ευρώπη ο Τζορτζ Μπους ο νεώτερος, καθώς κι απ’ αυτό της Αυστραλίας [AU], του Ισραήλ [IL], του Καναδά [CA], της Νότιας Κορέας [KR] και κυρίως της Ιαπωνίας [JP] που με ΑΕΠ κάτω των 40.000 $, έχει το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής.

Διάγραμμα 6. Αριθμός θυμάτων ανά εκατομμύριο (οριζόντιος άξονας) και κατά κεφαλήν ΑΕΠ (κατακόρυφος άξονας)

Η γραμμή κλίσης μας δείχνει μεν ότι τα μεγέθη μεταβάλλονται αναλογικά, αλλά όχι τόσο ευθέως όσο τα δύο μεγέθη του προηγούμενος διαγράμματος. Δηλαδή όσο πιο πλούσια είναι μια χώρα τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να έχει περισσότερους νεκρούς, αλλά υπάρχουν κι εξαιρέσεις. Βλέπουμε, λοιπόν, τις μισές χώρες της Ομάδας 3 (Ινδία [IN], Ιράν [IR], Κίνα [CN], Βραζιλία [BR], Τουρκία [TR] και Ρωσία [RU]) να «στριμώχνονται» στο κάτω αριστερά τετραγωνάκι, στο οποίο ανήκει κι η Ελλάδα [GR] που βρίσκεται οριακά κάτω από τα 20.000 $, ενώ οριακά πάνω απ’ αυτή τη γραμμή είναι μια άλλη χώρα της Ομάδας 2, η Πορτογαλία [PT]. Γενικά οι χώρες που έχουν τριψήφιο αριθμό θυμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού είναι όλες πάνω από τις 25.000 $, αλλά βέβαια όλες οι χώρες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ υψηλότερο αυτού του αριθμού δεν ανήκουν σ’ αυτές που έχουν πολλούς νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων.

Διάγραμμα 7. Αριθμός θυμάτων ανά εκατομμύριο (οριζόντιος άξονας) και προσδόκιμο ζωής (κατακόρυφος άξονας)

Εδώ παρατηρούμε ότι η γραμμή κλίσης είναι πάλι ανοδική με μεγαλύτερη κλίση, δηλαδή το προσδόκιμο ζωής φαίνεται να επηρεάζει (προς το χειρότερο) τον αριθμό των θυμάτων απ’ ότι το ΑΕΠ. Επίσης οι ίδιες έξι χώρες από την ομάδα 3 με λιγότερα από εκατό θύματα στο εκατομμύριο βρίσκονται κάτω από τα 79 χρόνια.

Οπότε οι έντεκα χώρες που έχουν τριψήφιο αριθμό θυμάτων (όλες της Ομάδας 1 κι οι ΗΠΑ) βρίσκονται πάνω από τις 25.000 $ στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ και τα 79 έτη προσδόκιμου ζωής. Πάνω απ’ αυτά τα όρια βρίσκονται κι άλλες έντεκα χώρες (οι έξι από τις οκτώ της Ομάδας 2, πλην Ελλάδας και Πορτογαλίας) και πέντε ακόμα της ομάδας 3 (Καναδάς, Ισραήλ, Αυστραλία, Νότια Κορέα και Ιαπωνία).

2. Αριθμός τεστ και νοσοκομειακών κλινών

Έτσι, συνεχίζουμε την εξέταση αυτών των είκοσι δύο χωρών με υψηλό προσδόκιμο ζωής και μεγάλο κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τον αριθμό των θυμάτων ανά εκατομμύριο σε συνάρτηση με τον αριθμό των τεστ στο εκατομμύριο κατοίκων.

Διάγραμμα 8. Αριθμός θυμάτων ανά εκατομμύριο (οριζόντιος άξονας) και αριθμός τεστ ανά εκατομμύριο κατοίκων (κατακόρυφος άξονας)

Η πλάγια γραμμή μας δίνει την κλίση των δύο μεγεθών που μας δείχνει ότι γενικά όσο αυξάνονται τα τεστ τόσο μειώνεται ο αριθμός των νεκρών. Έτσι από τη μια, όλες (πλην Λουξεμβούργου) οι χώρες με τριψήφιο αριθμό θυμάτων έχουν κάνει λιγότερα από 30.000 τεστ (με έξι να είναι κάτω από τις 20.000) αλλά το ίδιο ισχύει και για τις υπόλοιπες χώρες, με τη φωτεινή εξαίρεση της Ισλανδίας και τη σχετικά μικρή του Ισραήλ.

Όσον αφορά τα τεστ θα δοκιμάσουμε και μια λίγο διαφορετική προσέγγιση που νομίζουμε ότι έχει ως αποτέλεσμα μια πιο ξεκάθαρη εικόνα. Δηλαδή δεν θα συγκρίνουμε τον αριθμό των θυμάτων με τον αριθμό των τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού αλλά με τον αριθμό των τεστ ανά διαπιστωμένο κρούσμα. Συσχετίζουμε, λοιπόν, την πολιτική που ακολουθεί κάθε χώρα σχετικά με τα τεστ λαμβάνοντας υπόψη την έκταση της πανδημίας στη συγκεκριμένη χώρα.

Πίνακας 6. Θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού και αριθμός τεστ ανά διαπιστωμένο κρούσμα

Διάγραμμα 9. Θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού (οριζόντιος άξονας) και αριθμός τεστ ανά διαπιστωμένο κρούσμα (κατακόρυφος άξονας)

Σ’ αυτό το διάγραμμα βλέπουμε ότι οι χώρες με περισσότερους από εκατό θανάτους στο εκατομμύριο (ΗΠΑ [US], Ελβετία [CH], Σουηδία [SE], Ιρλανδία [IE], Ολλανδία [NL], Ηνωμένο Βασίλειο [UK], Γαλλία [FR], Ιταλία [IT], Ισπανία [ES] και Βέλγιο [BE]) έχουν αριθμό τεστ ανά διαπιστωμένο κρούσμα μικρότερο του δέκα με εξαίρεση το Λουξεμβούργο [LU] που βρίσκεται οριακά πάνω απ’ αυτήν την τιμή (10,5). Μεγάλη διαφορά σε σχέση με το προηγούμενο διάγραμμα είναι ότι βρίσκεται πιο χαμηλά το στίγμα της Ισλανδίας [IS], ενώ είναι πολύ ψηλότερα αυτό της Νότιας Κορέας [KR] και κυρίως της Αυστραλίας [AU].

Ακολούθως εξετάζουμε τη συσχέτιση του αριθμού των θυμάτων με τον αριθμό των νοσοκομειακών κλινών ανά χίλια άτομα. Τα στοιχεία τα πήραμε από την ιστοσελίδα της Παγκόσμιας Τράπεζας (https://data.worldbank.org/indicator/SH.MED.BEDS.ZS). Δυστυχώς, η τελευταία χρονιά για την οποία έχουμε στοιχεία και για τις είκοσι δύο χώρες είναι το κάπως μακρινό 2009 (στην αρχή της οικονομικής κρίσης, δηλαδή). Να σημειώσουμε, εντούτοις, ότι δεν υπάρχουν μεγάλες αλλαγές στα επόμενα χρόνια (μέχρι το 2012-13 που υπάρχουν στοιχεία) κι ότι γενικά παρατηρείται μείωση των νοσοκομειακών κλινών με εξαίρεση τη Γερμανία, τη Νότια Κορέα και τη Νορβηγία. Τέλος, να διευκρινίσουμε ότι μιλάμε για νοσοκομειακές κλίνες γενικά και όχι κλίνες ΜΕΘ.

Πίνακας 7. Θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού και νοσοκομειακές κλίνες ανά χίλιους κατοίκους

Διάγραμμα 10. Αριθμός θυμάτων ανά εκατομμύριο (οριζόντιος άξονας) και αριθμός νοσοκομειακών κλινών ανά χίλιους κατοίκους (κατακόρυφος άξονας)

Από την κλίση της γραμμής βλέπουμε ότι γενικά όσες λιγότερες είναι οι κλίνες τόσο περισσότερα είναι τα θύματα. Όλες οι χώρες με πάνω από εκατό νεκρούς στο εκατομμύριο κατοίκων έχουν κάτω από επτά κλίνες ανά χίλιους κατοίκους. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για άλλες επτά χώρες αλλά αυτές είχαν περισσότερα τεστ ανά διαπιστωμένο κρούσμα (όπως είδαμε παραπάνω). Εντύπωση προκαλεί ο μικρός αριθμός νοσοκομειακών κλινών όχι μόνο της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Ιρλανδίας, αλλά και του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ και της Σουηδίας.

Εντέλει θα συγκρίνουμε τον αριθμό των θυμάτων με τον αριθμό των μονάδων εντατικής θεραπείας. Γι’ αυτή την περίπτωση βρήκαμε στοιχεία μόνο για τις ευρωπαϊκές χώρες. Τα δεδομένα είναι από δημοσίευση του 2012: «The variability of critical care bed numbers in Europe» [«Η διακύμανση των αριθμών κλινών για φροντίδα ασθενών σε κρίσιμη κατάσταση στην Ευρώπη»] των A. Rhodes, P. Ferdinande, H. Flaatten, B. Guidet, P. G. Metnitz & R. P. Moreno και αναφέρεται στο άθροισμα Intermediate Care (ICMU) beds [κλίνες ενδιάμεσης θεραπείας] και Intensive Care (ICU) beds [κλίνες εντατικής θεραπείας] ανά 100.000 κατοίκους και την πήραμε από την ιστοσελίδα https://link.springer.com/article/10.1007/s00134-012-2627-8. Τα στοιχεία αυτά έχουν αναδημοσιευθεί αρκετές φορές.

Πίνακας 8. Θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού και νοσοκομειακές κλίνες ενδιάμεσης και εντατικής ανά εκατό χιλιάδες κατοίκους

Διάγραμμα 11. Θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού (οριζόντιος άξονας) και νοσοκομειακές κλίνες ενδιάμεσης και εντατικής θεραπείας ανά εκατό χιλιάδες κατοίκους (κατακόρυφος άξονας)

Εδώ βλέπουμε κάτι μάλλον μη αναμενόμενο, καθώς η κλίση της γραμμής είναι πολύ μικρή, δηλαδή ο αριθμός των κλινών ενδιάμεσης και εντατικής θεραπείας φαίνεται να παίζει μικρό ρόλο. Μόνο για τη Γερμανία και την Αυστρία βλέπουμε να είναι ιδιαίτερα ευεργετικός ο σχετικά υψηλός αριθμός αυτών κλινών. Βέβαια, υπάρχει το ενδιαφέρον στοιχείο ότι όλες οι σκανδιναβικές χώρες αλλά και η Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν κάτω από δέκα τέτοιου είδους κλίνες.

Γ. Ανακεφαλαίωση

Προσπαθήσαμε να εξετάσουμε τις χώρες που έχουν τον μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων ανάλογα με τον πληθυσμό τους, τις συγκρίναμε με κάποιες άλλες επιλεγμένες και ψάξαμε να βρούμε κάποιους συσχετισμούς που να εξηγούν γιατί αυτές οι χώρες έχουν αυτά τα άσχημα αποτελέσματα. Οι χώρες, λοιπόν, με πάνω από εκατό νεκρούς στο εκατομμύριο βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη, με εξαίρεση τις ΗΠΑ.

Το πρώτο στοιχείο που είναι εμφανές από τον χάρτη είναι ότι οι αυτές οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο κι Ιρλανδία) συνορεύουν μεταξύ με μοναδική εξαίρεση τη Σουηδία. Για την ακρίβεια βρίσκονται στην καρδιά της Δυτικής Ευρώπης. Οι άλλες που κατατάξαμε στην Ομάδα 2 γεωγραφικά είναι στην περιφέρεια αυτών. Έτσι η εγγύτητα είναι ο ένας λόγος διάδοσης του ιού, όπως είναι φυσιολογικό.

Κατόπιν, βλέποντας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το προσδόκιμο ζωής είδαμε ότι πλήττονται κυρίως οι πλούσιες χώρες (που έχουν και πυκνές αεροπορικές συνδέσεις, με τις οποίες βασικά διαδόθηκε η πανδημία) κι αυτές όπου ζουν πολλοί ηλικιωμένοι κι άρα πιο ευάλωτοι άνθρωποι.

Αφαιρέσαμε από τις Ομάδες 2 και 3 τις πιο φτωχές χώρες κι αυτές με το μικρότερο προσδόκιμο ζωής για να περιορίσουμε τον αριθμό των χωρών που θα ελέγχαμε με τα άλλα κριτήρια. Στη συνέχεια είδαμε ότι ο αριθμός των τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού κι ακόμη περισσότερο ο αριθμός των τεστ ανά επιβεβαιωμένο κρούσμα παίζουν σημαντικό ρόλο στον περιορισμό των απωλειών ανθρώπινων ζωών.

Ο μεγαλύτερος αριθμός νοσοκομειακών κλινών γενικά επίσης περιορίζει το ποσοστό των θυμάτων, αλλά όχι ιδιαίτερα έντονα ο αριθμός κλινών ενδιάμεσης και εντατικής φροντίδας, γεγονός εκ πρώτης όψεως αντιφατικό.

Βέβαια, όλα αυτά είναι λίγο πολύ λογικά κι αναμενόμενα συμπεράσματα. Ο ιός διαδίδεται γρήγορα σε πλούσιες χώρες όπου ταξιδεύουν πολλοί άνθρωποι, έχει περισσότερα θύματα όπου ζουν περισσότεροι ηλικιωμένοι κι αντιμετωπίζεται καλύτερα με περισσότερα τεστ και νοσοκομειακές κλίνες. Επίσης παίζει σημαντικό ρόλο αν και πότε πάρθηκαν μέτρα από τις κυβερνήσεις (η Σουηδία είναι αυτή που δεν επέβαλλε σχεδόν καθόλου περιορισμούς, η Ολλανδία σχετικά λίγους, ενώ υπήρχαν κι οι παλινωδίες στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες). Το σημαντικό όμως είναι ότι κάποια από τα πλούσια κράτη δεν έχουν διαθέσει πόρους για νοσοκομεία –για την ακρίβεια ο αριθμός των νοσοκομειακών κλινών μειώνεται τα τελευταία χρόνια– ενώ δεν διέθεσαν και πολλά τεστ, τουλάχιστον ανάλογα με το μέγεθος της έκτασης της επιδημίας που αντιμετώπιζαν.