Φώτισε το μήνυμα:
«Αρπάξτε τη χώρα!
Ανοίξτε τις φυλακές και ελευθερώστε τους ανθρώπους!»
Φλόγα από τις ζώσες λέξεις των νεκρών
Γραμμένες με κόκκινο
Βολτερίν ντε Κλερ, για τους επαναστάτες του Μεξικού
Σε μια εποχή γενικευμένης έντασης και καταστολής, ο διαχρονικός πόθος της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας αλλά και του ακροδεξιού -και όχι μόνο- ακροατηρίου της για ένα καθεστώς «εξπρές του μεσονυχτίου» εντός των ελληνικών φυλακών έρχεται να ικανοποιηθεί μέσα από ένα νέο νόμο που αφορά τον σωφρονιστικό κώδικα, με τίτλο «Αναμόρφωση και εκσυγχρονισμός Σωφρονιστικού Κώδικα -Τροποποιήσεις στον ν.2776/1999».
Η φυλακή αποτελεί μεγάλο όπλο στα χέρια της εξουσίας, διότι λειτουργεί σαν ένα παρασκήνιο του πολιτικού-οικονομικού συστήματος, σαν ένα πειραματικό πεδίο, εντός του οποίου διαμορφώνονται συνθήκες που αντικατοπτρίζουν και τον επακόλουθο κρατικό σχεδιασμό έξω από αυτό. Ο εγκλεισμός και η τιμωρία χρησιμοποιούνται από την εξουσία με σκοπό να σκιαγραφήσουν την «κανονικότητα» από τη μία και την «εγκληματικότητα» από την άλλη. Σε αυτό συνέβαλε η μεταρρύθμιση της ποινικής δικαιοσύνης που αντικατέστησε τους παλιότερους σκληρούς τρόπους τιμωρίας, που στόχευαν κυρίως στο σώμα των παραβατών (βασανιστήρια, δημόσιες εκτελέσεις), με μια πιο «εξευγενισμένη» πλευρά τιμωρητικής πολιτικής. Με αυτόν τον τρόπο η εξουσία επεδίωξε να κρυφτεί πίσω από ένα λιγότερο βίαιο προφίλ, να στοχεύσει στις συνειδήσεις αντί του σώματος και να εγκαθιδρύσει ένα κοινό αίσθημα περί δικαίου. Πλέον μέσω διάφορων τιμωριών ο ισχυρός εδραιώνει την κυριαρχία του, παρουσιάζεται ως το καλό, το νόμιμο, εν αντιθέσει με τον κατηγορούμενο που αποτελεί ένα «παράσιτο», ένα παραβατικό στοιχείο που διαταράσσει αυτήν την φαινομενικά ομαλή κανονιστική λειτουργία. Υπό το μανδύα του σωφρονισμού αλλά και του αισθήματος περί «κοινωνικής» ασφάλειας, φυσικοποιείται η νόμιμη εξουσία του τιμωρείν και νομιμοποιείται η τεχνική εξουσία της πειθάρχησης. Μια γενίκευση των τεχνικών πειθάρχησης με τέτοιους όρους είδαμε να πραγματοποιείται μέσα από τις συνθήκες που διαμόρφωσε για την κοινωνία η κρατική διαχείριση της πανδημίας (απαγορεύσεις κυκλοφορίας, ηλεκτρονικός-γραφειοκρατικός έλεγχος, πρόστιμα, αστυνομοκρατία), αντιμετωπίζοντας ουσιαστικά ένα ζήτημα δημόσιας υγείας, ως ζήτημα δημόσιας ασφάλειας.
Στο δια ταύτα, ο δρόμος που έρχεται να χαράξει αυτός ο νέος νόμος διαφαίνεται στην επαναφορά του χαρακτηρισμού «Σωφρονιστικό Κατάστημα» αντί για «Καταστήματα Κράτησης» που ίσχυε από το 1999 μέχρι και σήμερα. Έρχεται, δηλαδή, ξανά στο προσκήνιο η αντιμετώπιση του παραβάτη ως κάποιου εγκληματία τον οποίο η πολιτεία έχει χρέος να σωφρονίσει. Η εξουσία παρουσιάζεται ως «τάξη» που σωφρονίζει, ενώ ο παραβάτης ως «αταξία» που τιμωρείται. Οι τσιμεντένιοι τάφοι τους, ωστόσο, γνωρίζουμε πως δε σωφρονίζουν κανέναν, μονάχα εκδικούνται. Άξιες προβληματισμού είναι, επίσης, και οι τροποποιήσεις που αφορούν τη μεταφορά της αρμοδιότητας για τις φυλακές από το υπουργείο Δικαιοσύνης στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη (!).
Ένα ακόμη επίμαχο σημείο του νέου σωφρονιστικού κώδικα αποτελεί η περιστολή/κατάργηση του δικαιώματος της άδειας μέσα από την αυστηροποίηση των χρονικών ορίων έκτισης για τη θεμελίωση του δικαιώματος της άδειας, αλλά και την επέκταση των προϋποθέσεων που θα πρέπει να πληροί ο κρατούμενος. Σύμφωνα με το άρθρο 50 του νέου νόμου, όσον αφορά την τακτική άδεια, οι πολύ-ισοβίτες δικαιούνται να ζητήσουν άδεια μετά από την έκτιση 22 χρόνων, αντί για 12 χρόνια, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα. Γνωρίζοντας πως η υφ’ όρον απόλυση για όσους εκτίουν ποινή πολλαπλών ισοβίων είναι τα 25 έτη, γίνεται αντιληπτό πως για όσους κρατούμενους έχουν τελέσει βαριά κακουργήματα καταργείται ουσιαστικά το δικαίωμα στην άδεια. Παράλληλα για όσους έχουν καταδικαστεί σε ισόβια θεσπίζεται το δικαίωμα αίτησης στα 12 χρόνια, αντί για 10, όπως ήταν μέχρι σήμερα. Αλλαγές πραγματοποιούνται και στην εκπαιδευτική άδεια, αφού με το άρθρο 53 διευρύνονται οι τυπικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση της (π.χ ελάχιστο διάστημα παραμονής στη φυλακή από 4 μήνες για υπόδικους ή κατάδικους σε ποινή φυλάκισης μέχρι 2 χρόνια για κατάδικους σε ισόβια κάθειρξη), ενώ τροποποιούνται εκ νέου οι λόγοι μη χορήγησης ή ανάκλησής της.
Δεν μπορούμε να μη σχολιάσουμε πως η νομοθέτηση του νέου ορίου αδειών “φωτογραφίζει” για ακόμα μια φορά τον κρατούμενο αγωνιστή Δημήτρη Κουφοντίνα, ο οποίος βρίσκεται στον 20ο χρόνο κράτησής του. Έχοντας στερηθεί το δικαίωμα στην αίτηση αποφυλάκισης, με την παραπάνω τροποποίηση, στερείται πλέον και τις άδειες για τα επόμενα τουλάχιστον δυο χρόνια. Μια ποινική μεταρρύθμιση που γίνεται ξανά με όρους ρεβανσισμού από τις επιταγές της οικογένειας Μητσοτάκη- Μπακογιάννη.
Ένα καθεστώς που διψά για θεσμούς-μηχανισμούς ελέγχου δε θα μπορούσε να μην επιχειρήσει φυσικά την αναβίωση των φυλακών υψίστης ασφαλείας. Το άρθρο 12 του νέου σωφρονιστικού κώδικα προβλέπει για τους ενήλικους που κρατούνται ήδη σε σωφρονιστικά καταστήματα Α, Β ή άλλου τύπου ότι, αν έχουν τελέσει συγκεκριμένα πειθαρχικά παραπτώματα (βίαιη απόδραση περισσότερων κρατουμένων με ενωμένες δυνάμεις, άσκηση βίας κατά μελών του προσωπικού, απόδραση κρατουμένου, κατοχή και χρήση αιχμηρών και επικίνδυνων αντικειμένων ως όπλων) και κρίνονται από το συμβούλιο φυλακής ως «ιδιαίτερα επικίνδυνοι για την τάξη και την ασφάλεια», θα κρατούνται σε σωφρονιστικά καταστήματα αυξημένης ασφαλείας. Πρόκειται για μια αυθαίρετη νομοθέτηση, αφού δεν επεξηγείται ούτε με ποιο κριτήριο θα αιτιολογείται η κρίση του Συμβουλίου των φυλακών ούτε και οι διαφορές που θα έχουν αυτά τα «καταστήματα αυξημένης ασφαλείας» στα οποία θα υπάγονται οι «πιο επικίνδυνοι». Εμείς γνωρίζουμε καλά πως οι φυλακές τύπου Γ αποτελούν την ολοκλήρωση του καθεστώτος εξαίρεσης των πολιτικών κρατουμένων. Μια φυλακή μέσα στη φυλακή που θέλει να επιφέρει τη λήθη, επιδιώκοντας οι αιχμάλωτοι αγωνιστές να ξεχάσουν, αλλά και να ξεχαστούν.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί πως ο χρόνος επιλογής της τροποποίησης του κώδικα δεν είναι τυχαίος. Η Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (ΕΠΒ) ύστερα από επίσκεψη που πραγματοποίησε τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2021 στην Ελλάδα, σε έκθεση της προανήγγειλε την πρόθεση της για την έκδοση δεύτερης δημόσιας δήλωσης σχετικά με τις αναξιοπρεπείς και προσβλητικές συνθήκες κράτησης στις ελληνικές φυλακές. Σημειώνεται σε αυτό το σημείο πως η συγκεκριμένη επιτροπή από το 1992 μέχρι σήμερα έχει χρειαστεί να παρέμβει μόλις δέκα φορές κατά πέντε χωρών.
Εμείς δε χρειαζόμαστε καμιά Επιτροπή να μας ενημερώσει για όσα συμβαίνουν στα τσιμεντένια κελιά της “δημοκρατίας”. Υπερπληθυσμός λόγω αυστηρής ποινικής πολιτικής και νομοθεσίας (πιο τρανταχτά παραδείγματα οι Φυλακές Κομοτηνής και Τρίπολης που έχουν πληρότητα 200% και 239% αντίστοιχα), την ίδια ώρα που οι αγροτικές φυλακές λειτουργούν στο 35%. Κακομεταχείριση κρατούμενων και βασανιστήρια από τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους, απαράδεκτες συνθήκες υγιεινής, καμιά υγειονομική περίθαλψη (αναφέρουμε χαρακτηριστικά τις φυλακές Αγιάς στην Κρήτη, όπου πριν λίγες εβδομάδες σημειώθηκε ο 5ος θάνατος κρατουμένου σε διάστημα ενός μήνα περίπου λόγω έλλειψης ιατρικού προσωπικού, αλλά και το “Νοσοκομείο” των φυλακών Κορυδαλλού που δικαίως ονομάζεται από όλους “Κολαστήριο”). Αυτά είναι μονάχα λίγα από τα παραδείγματα των συνθηκών κράτησης στις ελληνικές φυλακές.
Γυρνώντας στον νέο σωφρονιστικό κώδικα, δεν μπορεί και δεν πρέπει να μείνει αναπάντητη η επίθεση που επιχειρείται μέσα από την κατάργηση των αδειών. Την ίδια ώρα που η κυβέρνηση υποστηρίζει πως με τις τροποποιήσεις του σωφρονιστικού κώδικα στοχεύει στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των κρατουμένων και στην ύπαρξη φορέων κοινωνικής επανένταξης, καταργεί ουσιαστικά το δικαίωμα της άδειας (και όχι ευεργέτημα ή προνόμιο όπως αυτοί φαντάζονται) που κατακτήθηκε μέσα από τους αγώνες και το αίμα των κρατουμένων. Η άδεια είναι μια προσωρινή λύτρωση, μια μικρή απόδραση μακριά από τα άθλια κελιά και το ανθρωποφάγο βλέμμα της επιτήρησης, που οπλίζει με ελπίδα και δύναμη τον κρατούμενο, ώστε να αντέξει με την επιστροφή του στις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης. Μια ευκαιρία για τον κρατούμενο, έστω και για λίγες ώρες, να ζήσει… Γιατί στο χειμωνιάτικο ψύχος των φυλακών η άδεια θυμίζει τη ζεστασιά της Άνοιξης.
Μέχρι το γκρέμισμα της τελευταίας φυλακής στεκόμαστε δίπλα σε όλους τους ανθρώπους που κρατούνται στα άθλια κλουβιά που ονομάζει “σωφρονιστικά καταστήματα” το καθεστώς, υπενθυμίζοντας στο κράτος πως κανένα σχέδιο εξόντωσης των κρατουμένων δε θα περάσει. Η εγκληματικότητα, στην πλειοψηφία της προερχόμενη από την φτώχεια και την εξαθλίωση όλο και μεγαλύτερων κοινωνικά κομματιών, δεν αντιμετωπίζεται με αυστηροποίηση των ποινών ή με την όλο και αθλιότερη συνθήκη των φυλακών που στα μυαλά των σαδιστών δεξιών δρα “αποτρεπτικά”. Αντιμετωπίζεται μόνο με την αλλαγή του συστήματος που μας φτωχοποιεί και μας εξαθλιώνει. Και μιας και είναι εμφανές ότι ο νέος “Σωφρονιστικός” Κώδικας έχει πρώτα στόχο τους αγωνιστές που έχουν λάβει βαριές ποινές, ιδίως με το έκτρωμα του “αντιτρομοκρατικού” νόμου, η απάντηση του κόσμου του αγώνα είναι δεδομένη: στο δόγμα καταστολής και απομόνωσης που θέλει να μας επιβάλει το κρατικό-καπιταλιστικό σύστημα εμείς συνεχίζουμε τον ανυποχώρητο αγώνα μας για την κατάργηση κάθε μορφής εξουσίας. Ο κόσμος του αγώνα, είτε εντός είτε εκτός των τειχών δεν τρομοκρατείται. Καμιά φυλακή δεν είναι δυνατή να μας “συμμορφώσει” και να περιστείλει τις ιδέες μας. Ενάντια στις κρατικές αυθαιρεσίες που απομυζούν τις ζωές μας και ποινικοποιούν τους αγώνες για τη διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής, εμείς οργανωνόμαστε από τα κάτω, ενωνόμαστε με τους καταπιεσμένους και απαντάμε με όπλο μας την αλληλεγγύη. Αγωνιζόμενοι για την ελευθερία απέναντι στις ψευδαισθήσεις του κράτους η απάντηση είναι μια: Πάντα θα πολεμάμε, πάντα θα σπάμε τις αλυσίδες, πάντα θα δραπατεύουμε…
Ελευθεριακή Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκης
