Ατμοσφαιρική Ρύπανση στη Θεσσαλονίκη: τι πρέπει να (μη) γίνει
Τις προηγούμενες δύο εβδομάδες στην Θεσσαλονίκη βιώσαμε έντονα επεισόδια υψηλών επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης και πιο συγκεκριμένα αιωρούμενων σωματιδίων αεροδυναμικής διαμέτρου 2,5 και 10 μm (PM2.5-PM10). Από τις 24 έως τις και 29 Δεκεμβρίου καταγράφηκαν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις PM10 και PM2,5 σχεδόν σε όλους τους σταθμούς της πόλης με διπλάσιες συγκεντρώσεις από τα επιτρεπόμενα όρια. Στην εικόνα βλέπουμε τις συγκεντρώσεις PM10 για τον σταθμό που βρίσκεται στην Αγίας Σοφίας· μάλιστα το φαινόμενο φαίνεται να επαναλαμβάνεται και αυτή την εβδομάδα [1].
Τα συγκεκριμένα σωματίδια αποκαλούνται και «αόρατοι δολοφόνοι», καθώς η μακροχρόνια έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις σχετίζεται με πολλές καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια, καρκίνο του πνεύμονα και χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας [2] η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για 4,2 εκατομμύρια θανάτους το χρόνο παγκοσμίως. Για αυτό τον λόγο έχουν θεσπιστεί όρια συγκεντρώσεων που δεν πρέπει να υπερβαίνονται για έναν αριθμό ημερών ανά τον χρόνο. Ακόμη πιο δύσκολη είναι η κατάσταση στην εποχή της πανδημίας, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι μεγαλύτερη θνητότητα εμφανίζουν ασθενείς με COVID-19 που έχουν μακροχρόνια έκθεση σε PM2,5 [3].
Η Θεσσαλονίκη έχει χρόνιο πρόβλημα με υψηλές συγκεντρώσεις PM10, καθώς από το 2005 μέχρι και το 2019 (με εξαίρεση ένα έτος) υπερέβη τα επιτρεπτά όρια. Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα [4], ο νομός Θεσσαλονίκης βρίσκεται σε πολύ δεινή θέση, καθώς, μεταφράζοντας τα δεδομένα του χάρτη το 2019, χάσαμε πρόωρα 1500 με 2000 συμπολίτες μόνο λόγω των αυξημένων συγκεντρώσεων PM2,5.
Η κακή ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε οφείλεται σε έναν συνδυασμό από παράγοντες, όπως ο αστικός σχεδιασμός, η μετεωρολογία, η κυκλοφοριακή κίνηση, η βιομηχανία, οι θαλάσσιες μεταφορές και οι ανάγκες θέρμανσης των νοικοκυριών. Δυστυχώς η οικονομική κρίση έχει ωθήσει τους συμπολίτες μας σε καύση βιομάζας, που σύμφωνα με τους ειδικούς, ήταν και ο κυρίαρχος παράγοντας για τις αυξημένες συγκεντρώσεις του προηγούμενου χρονικού διαστήματος. Τα αποτελέσματα της δολοφονικής αδιαφορίας δεν επηρεάζουν μόνο την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε, αλλά έχουν οδηγήσει και σε 20 νεκρούς τις τελευταίες δύο εβδομάδες του 2021 από αστικές πυρκαγιές [5].
Το πρώτο ζητούμενο συνεπώς, είναι να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή φτώχεια. Να επιδοτούνται αποτελεσματικά οι λιγότερο ρυπογόνες πηγές οικιακής θέρμανσης, ώστε να περιοριστεί η καύση βιομάζας, αλλά και να προωθηθεί η σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Οι πρόσφατες αυξήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο βρίσκονται φανερά πίσω από αυτή την έξαρση της ρύπανσης, αλλά και των δυστυχημάτων. Μπορεί τα ενεργειακά θέματα να αφορούν την κεντρική πολιτική, αλλά κάθε σπίτι στην πόλη μας χωρίς ρεύμα ή θέρμανση, αποτελεί πληγή και ντροπή για τον Δήμο.
Δεν είναι όμως μόνο η θέρμανση. Σε μια πόλη με τόσο οξύ πρόβλημα με την ατμοσφαιρική ρύπανση, η πρώτη προτεραιότητα του Δήμου θα έπρεπε να είναι η ενίσχυση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, ο περιορισμός της αυτοκίνησης, η αύξηση του πράσινου και ιδιαίτερα η διάνοιξη ελεύθερων χώρων που να επιτρέπουν τη διέλευση του αέρα και τη βελτίωση του μικροκλίματος. Το παράδειγμα της ΔΕΘ είναι χαρακτηριστικό: η μετατροπή της σε Μητροπολιτικό Πάρκο αποτελεί τη μοναδική πιθανή ανάσα για το τόσο επιβαρυμένο κέντρο.
Αντί για αυτά, η πόλη παρακολουθεί μουδιασμένη τον ΟΑΣΘ να παραπαίει, το Μετρό να παραμένει ανέκδοτο, εξαιτίας και της εμμονής για την απόσπαση των αρχαιοτήτων από τον σταθμό Βενιζέλου, τον χώρο της ΔΕΘ να φορτώνεται με εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία και τεράστια πάρκινγκ, και τη Διοίκηση του Δήμου να μετατρέπει μια ιστορική πλατεία σε πάρκινγκ, καλώντας ακόμα περισσότερα ΙΧ στο κέντρο.
