“Χειμώνας άγριος. Κι η φωτιά, καλοκαιριά στην κάμαρά μου. Ντρέπομαι για τη ζέστα μου και για την ανθρωπιά μου” – Κωστής Παλαμάς
Η Πόλη καθορίζει το παρόν και το μέλλον μας. Χιλιάδες άνθρωποι ανά πόλη, ζoύμε μαζί και συμβιώνουμε στο αστικό περιβάλλον. Όλοι και όλες μας μοιραζόμαστε τις ίδιες ανάγκες: στέγη, εργασία, φαγητό, ζεστασιά, και ύπνο. Η πρόσβαση σε αυτά συνθέτουν ένα τοπίο κοινωνικής αξιοπρέπειας.
Οι κοινωνίες μας μεταβάλλονται θεμελιακά, συμπαρασύροντας μαζί τους θεσμούς και αξίες. Νέοι κανόνες ρυθμίζουν το δημόσιο χώρο, υπαγορεύουν την κοινωνική αποστασιοποίηση. Φαίνεται ότι η τελευταία συνθήκη απειλεί να γίνει ένας νέος κανόνας που επιβάλλεται ακόμη και όταν οι άνθρωποι, χάρη σε ένα αποτελεσματικό εμβόλιο, δεν θα έχουν πλέον επιτακτικό λόγο να φοβούνται την εγγύτητα με τους άλλους. Παράλληλα, στην Ελλάδα της κρίσης, οι πόλεις μένουν χωρίς διατροφική επάρκεια, ολόκληρες Γειτονιές χωρίς ρεύμα, ασθενείς δεν μπορούν να μετακινηθούν στα νοσοκομεία, άνθρωποι πεθαίνουν από το κρύο. Σ΄αυτές τις νέες αστικές συνθήκες διαβίωσης που μας επιβάλλονται, θέλουμε να κάνουμε μία σχεδόν ιστορική υπενθύμιση:
Το καλύτερο μας όπλο είναι η αλληλεγγύη!
Μιλάμε γι΄ αυτή την οριζόντια κοινωνική σχέση που λαμβάνει χώρα μεταξύ ίσων, την συνεκτική κόλλα που συνδέει μία ετερόκλητη κοινωνία μεταξύ της. Είναι ένα αίσθημα σχεδόν πρωτόγονο, που μας φέρνει πιο κοντά στην ανθρώπινη μας φύση, καθώς διαμορφώνει στάσεις και αντιλήψεις. Διαδραματίζει ίσως τον πιο σπουδαίο ρόλο στην εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας και αποτελεί έναν από τους θεμέλιους λίθους της Πρωτοβουλίας μας. Ο δρόμος αυτός που διαλέξαμε δίνει φωνή σ’ αυτούς που δεν ακούγονται, αναγνωρίζει κοινωνικές ανάγκες, φωτίζει τις ανυποψίαστες γωνιές και τα αόρατα σημεία της πόλης. Για εμάς, αποτελεί το πιο ισχυρό μέσο ενάντια σε καθετί το αλλότριο, στον φόβο και στην απομόνωση που μας επιβάλλουν.
Βιώνουμε την βία κάθε μέρα. Βία για εμάς είναι να πεθαίνεις της πείνας, ενώ υπάρχει φαγητό. Να πεθαίνεις από μια ασθένεια, ενώ υπάρχει θεραπεία. Να μην έχεις πρόσβαση σε βασικά αγαθά που ήδη βρίσκονται σε αφθονία. Να φοβάσαι να μιλήσεις, ενώ έχεις στόμα. Να κατηγοριοποιείσαι ανάλογα με το από που ήρθες, το χρώμα του δέρματός σου, το φύλο, την τάξη, την εθνικότητα σου ή τις σεξουαλικές σου προτιμήσεις. Βία είναι να μην ανήκεις πουθενά, παραμένοντας έτσι έξω από την Ιστορία.
Στις δυστοπικές συνθήκες που φαίνεται πως ζούμε, είναι απαραίτητο να δράσουμε συλλογικά και να οργανωθούμε τοπικά στις Γειτονιές μας. Η πανδημία απλώς μας θύμισε την φυσική μας ανάγκη για προστασία και αμοιβαία φροντίδα. Γι΄ αυτό και δημιουργήσαμε ένα ακόμα ‘Δίκτυο Αλληλοβοήθειας’, το οποίο έχει αρχίσει να έρχεται σε επικοινωνία με αρκετές αυτοοργανωμένες ομάδες, άτομα και συλλογικότητες από όλη την πόλη. Βιώνουμε μία πολύ σημαντική ιστορική συγκυρία και εργαζόμαστε όλοι και όλες μαζί για την δημιουργία μόνιμων δομών, που θα διαρκέσουν και μετά την πανδημία.
Διαβάσαμε την προηγούμενη εβδομάδα ότι δημιουργείται έκτακτη ‘δομή’ για τη φιλοξενία αστέγων, χωρητικότητας 14 ατόμων, με σκοπό την αντιμετώπιση της κακοκαιρίας ‘Μήδεια’. Από την αρχή της κακοκαιρίας, η ομάδα μας βρισκόταν στον δρόμο μαζί με άλλες ομάδες, προς στήριξη του άστεγου πληθυσμού της Γειτονιάς. Τότε εντοπίσαμε να ζουν στους δρόμους μας παραπάνω από 14 άτομα! Αναρωτηθήκαμε τι θα γινόταν αν όλοι αυτοί αναγκαστούν να πάνε στη προσωρινή ‘δομή’ για να ζητήσουν καταφύγιο; Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Άρσις [24.11.2020] 106 άνθρωποι ζουν σε συνθήκες αστεγίας στους δρόμους της πόλης.
Σε αντίθεση με το κυρίαρχο “δεν βλέπω, δεν ακούω, δεν μιλάω” που έχει εμπεδωθεί κοινωνικά τα τελευταία χρόνια, η Πρωτοβουλία μας δεν εκφράζεται από λογικές σώπαινε και ιδιώτευε (#metoo). Γι’ αυτό μέλη της ομάδας μας επισκέφτηκαν τη ‘δομή’ με σκοπό να ενημερώσουν τους υπεύθυνους, σχετικά με τον αριθμό των αστέγων της Γειτονιάς, ενώ παράλληλα άλλα μέλη από συλλογικότητες παρακινούσαν τους άστεγους να μεταφερθούν στη ‘δομή’ για να προφυλαχθούν από το ψύχος.
Με την είσοδο μας αντικρύσαμε ανθρώπους να κοιμούνται στο πάτωμα, σε έναν χώρο που δεν κάλυπτε τα υγειονομικά πρωτόκολλα που ορίζονται από τον νόμο, με ελλιπή θέρμανση, χωρίς ζεστό νερό και εξαερισμό. Παράλληλα, σε ερώτησή μας για τις συνθήκες διαμονής ενημερωθήκαμε ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα κρεβάτια σε ολόκληρο τον Δήμο, παρά μόνο υπνόσακοι. Με άλλα λόγια, ομολόγησαν ότι ο Δήμος δημιούργησε έναν μη λειτουργικό χώρο, που δεν απαντά στις ανάγκες του μέσου ανθρώπου, πόσο μάλλον στις ανάγκες των αστέγων. Τέτοιου είδους πρακτικές και θεσμικές ΄λύσεις’ θέτουν σε αμφισβήτηση την ύπαρξη ενός κράτους πρόνοιας.
Τελικά η ‘Μήδεια’ σκότωσε ένα από τα παιδιά της. Ένας άστεγος 54 χρονών βρέθηκε νεκρός σε εγκαταλελειμμένο κτίριο του ΑΠΘ την Τετάρτη 17.02.2021. Ο θάνατος του αποδόθηκε σε «παθολογικά» αίτια, ωστόσο, τα δεδομένα των ημερών μιλούν από μόνα τους. Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη γι’ αυτήν την απώλεια; Πώς αντιλαμβάνονται τον άστεγο πληθυσμό οι θεσμοί; Πού ακριβώς τοποθετούν τις ανάγκες και πώς διαχειρίζονται την πολλαπλή ευαλωτότητά του; Πώς γίνεται ο Δήμος Θεσσαλονίκης να μην έχει σαφή εικόνα για τον αριθμό των αστέγων της πόλης; Άραγε η χαρτογράφηση και απάντηση των αναγκών των δημοτών αυτής της πόλης, αφορά μόνο τον στεγασμένο πληθυσμό;
Όχι μόνο τα στοιχεία σχετικά με τον άστεγο πληθυσμό που επικαλούνται οι διαχειριστές και υπεύθυνοι είναι λανθασμένα, αλλά και υπογραμμίζουν μια πολιτική πρακτική που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των συνανθρώπων μας. Είναι η κατάφωρη θεσμική αδιαφορία που μας κάνει να αναρωτηθούμε αν το στίγμα και ο κοινωνικός αποκλεισμός του άστεγου πληθυσμού προϋπάρχουν δομικά, ή είναι καρπός των δημοσίων πολιτικών και της ρητορικής που αναπαράγεται από μεριάς του Δήμου.
Παραβλέποντας την επικοινωνιακή διαχείριση που υιοθετήθηκε από τον Δήμο, που στόχευσε στο να καλύψει λάθη και παραλείψεις στην αντιμετώπιση της κακοκαιρίας στη Θεσσαλονίκη, θέλουμε να σταθούμε στον πυρήνα του προβλήματος. Το διακύβευμα για εμάς είναι η πολιτική που υιοθετείται από τους θεσμούς. Μια πολιτική που δεν θέτει στο κέντρο τη διασφάλιση της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας. Πέρα από τις νομικές απαιτήσεις, οι πολιτικές αυτές που βλέπουν δημότες δυο ταχυτήτων, πολίτες κατηγοριών, δεν μας εκφράζουν. Σημειώνουμε εδώ, ότι η κριτική μας στους θεσμούς απευθύνεται στα όργανα λήψης αποφάσεων και όχι στις γυναίκες και στους άνδρες που εργάζονται καθημερινά με μισθούς πείνας. Τους τελευταίους ευχαριστούμε και τους αναγνωρίζουμε την συνδρομή στο να σωθεί οτιδήποτε σώζεται τους δρόμους της πόλης που ζούμε.
Αυτή η πόλη ήταν ήδη εδώ και πριν την πανδημία. Την κατοικούσαμε κάθε μέρα και κατά μία έννοια την φτιάχναμε μαζί. Αναφερόμαστε στην ‘κανονικότητα’ που βιώναμε πριν την πανδημία. Αποφασίσαμε να σταματήσουμε να είμαστε μέρος της. Αυτό απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση και γνώση. Από τη μεριά μας, όλους αυτούς τους μήνες ανοίξαμε δίαυλους επικοινωνίας με διαφορετικές ομάδες. Με μερικές είχαμε συνεργαστεί στο παρελθόν και με μερικές όχι. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, θα παραμείνουμε εξωστρεφείς, γιατί αν και διαφέρουμε μεταξύ μας, μας ενώνει η βεβαιότητα ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός. Η κακοκαιρία απλά μας υπενθύμισε ότι οφείλουμε να συνεχίσουμε να χτίζουμε βιώσιμες δομές, που θα απαντάνε στις ανάγκες του συνόλου της κοινωνίας, θα ακούν τη φωνή όσων δεν έχουν, και θα έχουν ως βασικό μέλημα την συλλογική ευμάρεια. Με αυτό το στόχο, θα συνεχίσουμε να οικοδομούμε έναν άλλο τρόπο συλλογικής ζωής στην πόλη. Προχωράμε όλοι και όλες μαζί στην δημιουργία συντονιστικού, χωρίς κάποιο θεσμικό φορέα σε ρόλο διαμεσολαβητή. Η πράξη αποδεικνύει ότι οι αυτοοργανωμένες ομάδες και πρωτοβουλίες της πόλης ανταποκρίθηκαν άμεσα, συντονισμένα και στοχευμένα, σε συνθήκες ‘έκτακτης ανάγκης’. Η αλλαγή της Πόλης δεν είναι τρέλα, ούτε ουτοπία, είναι Δικαιοσύνη, και χωρίς Δικαιοσύνη δεν μπορεί να υπάρξει Ειρήνη.
Θα αγωνιστούμε λοιπόν αδιαμεσολάβητα και από-τα-κάτω, για να συμβάλουμε σε μία πόλη που ονειρευόμαστε και αξίζουμε: στο μπόι των ονείρων μας, στο μπόι των ανθρώπων. Αυτό πάνω από όλα είναι ένα ζήτημα ‘Πολιτικό’.
Έτσι, καλούμε τον Δήμο να τοποθετηθεί δημόσια, με επίσημη ανακοίνωση. Από πλευρά μας, ως Πρωτοβουλία, δεν θα αναλωθούμε σε επικοινωνιακά παιχνίδια και σε κυνήγι εντυπώσεων, παρά θα συνεχίσουμε τις δράσεις μας ακόμα πιο δυναμικά και σε συνεργασία με υπόλοιπες αυτοοργανωμένες ομάδες. Παρόλα αυτά, επιθυμούμε η θεσμική απάντηση για ένα τόσο σοβαρό θέμα να μη δίνεται από προσωπικά σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ούτε από αποπροσανατολιστικές παρεμβάσεις στο ραδιόφωνο. Επίσης, προσδοκούμε να αναλάβει δράση σχετικά με ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που αφορά τις επερχόμενες κατασχέσεις σπιτιών οι οποίες αναμένονται με την ψήφιση του νέου πτωχευτικού νόμου και την κατάργηση της προστασίας κύριας κατοικίας. Περιμένουμε να ακούσουμε ό,τι το ζήτημα των κατασχέσεων και των εξώσεων, δεν είναι αρμοδιότητα του Δήμου, αλλά κεντρική πολιτική του κράτους. Παρόλα αυτά, θεωρούμε ό,τι ο Δήμος μπορεί να ακολουθήσει πολιτικές που θα απαντούν και θα προασπίζουν το δικαίωμα της στέγης γενικότερα, όπως έχει συμβεί σε άλλες πόλεις της Ευρώπης (βλ. Βαρκελώνη και Βερολίνο).
Η Ιστορία λοιπόν θα κρατήσει αυτά που γνωρίζει και θα τα θυμίζει κάθε φορά στους θνητούς του σήμερα, σε κάθε εποχή που σβήνει στο κατώφλι της επόμενης.
Δημιουργούμε την πόλη κάθε μέρα! Είμαστε η πόλη!
‘Νεκρή πόλη’ δεν μπορεί να υπάρξει! Εμείς θα την κρατήσουμε ζωντανή!
Κανένας και καμία μόνη μέσα στην πανδημία!
Πρωτοβουλία Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου
