Η υγεία μίας κοινωνίας σε μεγάλο βαθμό φαίνεται από το επίπεδο της ενσυναίσθησης που εκφράζει αλλά και από τις αυθόρμητες αντιδράσεις σε περιστατικά μείζονος σημασίας, όπως αυτό με τη Σοφία Μπεκατώρου και τις αποκαλύψεις που ακολούθησαν. Η μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού εξέφρασε την αλληλεγγύη της και τον αποτροπιασμό της απέναντι σε ένα φαινόμενο που έχει βαθιές ρίζες στη χώρα μας και ταυτόχρονα συνοδεύεται από ένα χρόνιο κουκούλωμα και μία λογική ανάθεσης της ευθύνης και δημιουργίας ενοχής στο θύμα.
Παρακολουθώντας το δημόσιο διάλογο αλλά και τις συζητήσεις που προέκυψαν στα social media δεν άργησαν να φανούν και αυτοί που βρήκαν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν κάθε λογής επιχείρημα για να προσδώσουν ευθύνες στην Μπεκατώρου. Από το χρονικό πλαίσιο της αποκάλυψης μέχρι το κατά πόσο ευθύνεται για τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη. Φυσικά μέσα σε ένα πλαίσιο που διέπεται από λογική και ανθρωπιά, θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο το ότι όλη η κοινωνία έπρεπε να σταθεί σύσσωμη στο πλευρό της αλλά και στο πλευρό κάθε γυναίκας που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει καθημερινά από σεξιστικές συμπεριφορές και σχόλια μέχρι σεξουαλικές παρενοχλήσεις και κακοποιήσεις. Ωστόσο όπως φάνηκε δεν είναι αυτονόητο και πρέπει να αποσαφηνίζεται διαρκώς, διαλύοντας τα ανόητα αντεπιχειρήματα ανθρώπων που προχωρούν με ιδιαίτερη ευκολία σε victim blaming. Ακριβώς αυτή η λογική είναι που σε τεράστιο βαθμό σφραγίζει το στόμα κάθε γυναίκας από το να φανερώσει κατευθείαν το ότι ήταν θύμα παρενόχλησης ή βιασμού. Η εσωτερίκευση της ενοχής, η δημιουργία λογικής προσωπικής ευθύνης, η αίσθηση αδυναμίας να αντισταθεί επαρκώς, προκαλούν ένα τεράστιο προσωπικό βάρος που εξαναγκάζει το θύμα σε σιωπή. Ψυχολογικά αυτό εντείνει την αίσθηση της ενοχής και της ντροπής και εν μέρει και την άρνηση της αποδοχής ότι ήταν θύμα και ότι δεν φέρει καμία ευθύνη γι΄αυτό που συνέβει.
Η επιλογή της χρονικής στιγμής της αποκάλυψης είναι κάτι που αφορά το ίδιο το θύμα και επηρεάζεται εν πολλοίς από τις συνθήκες που αφορούν την κοινωνία και την ωριμότητα της να προστατέψει τα μέλη της από κακοποιητικές συμπεριφορές. Από τις πιέσεις που δέχεται το άτομο και μπορεί να αφορούν τον οικογενειακό και φιλικό περίγυρο, την απειλή της καταστροφής της καριέρας της και από την ικανότητα και δυνατότητα να διαχειριστεί ένα βάναυσο και βαθιά τραυματικό, σωματικά και ψυχολογικά γεγονός. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ασκηθεί κριτική για την χρονική επιλογή της αποκάλυψης αν δεν ληφθούν υπόψιν όλοι αυτοί οι παράγοντες.
Φυσικά σε μία γενικότερη συζήτηση υπάρχουν και τα ακόμα πιο χυδαία επιχειρήματα που καταλογίζουν ευθύνες από το ντύσιμο μέχρι και την υποτιθέμενη “προκλητική” συμπεριφορά του κάθε θύματος. Είναι αυταπόδεικτο και δεν θα έπρεπε να είναι καν συζητήσιμο το ότι τέτοιες δικαιολογίες είναι το λιγότερο ανόητες και εκτός τόπου και χρόνου. Κανένα ντύσιμο και καμία συμπεριφορά δεν δικαιολογεί όχι μόνο την πράξη αλλά φυσικά ούτε και τη σκέψη ότι το θύμα προκάλεσε τη βία που υπέστη, από το σωματικό μέχρι και το λεκτικό επίπεδο. Επίσης κάτι που δεν θα έπρεπε καν να αναφερθεί, αλλά από ότι φαίνεται πρέπει για άλλη μία φορά να τονιστεί είναι ότι το όχι μπορεί να εκφραστεί οποιαδήποτε στιγμή και φυσικά κουβαλά το ίδιο βάρος. Η καθεμία και ο καθένας έχει το δικαίωμα να πει όχι όταν θελήσει και να γίνει σεβαστό. Δεν αποτελεί σε καμία των περιπτώσεων επιχείρημα το ότι υπήρχε αρχική συναίνεση και ότι άλλαξε μετά γνώμη. Είναι δικαίωμα του καθενός να αλλάξει γνώμη όποτε θελήσει και νομικά κατοχυρωμένο.
Αυτές οι συζητήσεις που προκλήθηκαν για μία ακόμη φορά πρέπει να μας κάνουν να σκεφτούμε την ευθύνη της κοινωνίας για το πώς δημιουργεί τις συνθήκες να δικαιολογούνται και να μην καταδικάζονται συμβάντα που ήταν και είναι δυστυχώς, μέρος της καθημερινότητας. Οι μάτσο συμπεριφορές, οι βαθιά σεξιστικοί αστεϊσμοί, η αντιμετώπιση της γυναίκας ως το ασθενές φύλο, η αναπαραγωγή ηλίθιων στερεοτύπων, η σύγχυση μεταξύ της ισότητας και της διαφορετικότητας, είναι στοιχεία που αναπαράγονται συνεχώς από την τηλεόραση, τη μουσική, το ίντερνετ μέχρι την οικογένεια, τις παρέες και το σχολείο. Το όχι σημαίνει όχι και δεν σημαίνει ότι κάνει τη δύσκολη… το τι θα φορέσει είναι δικό της θέμα, το πότε θα θελήσει να διακόψει και το πού θα βρεθεί επίσης.
Είναι χρέος πλέον της ίδιας της κοινωνίας να στηρίξει έμπρακτα και να ενθαρρύνει όσα θύματα βρουν το θάρρος και τη δύναμη να αποκαλύψουν τις τραυματικές εμπειρίες που έχουν υποστεί και να αντιμετωπίσει στη ρίζα του ένα ζήτημα το οποίο φυσικά έχει άμεση σχέση με το σύστημα στο οποίο ζούμε.
Ο ζήλος ορισμένων να υποστηρίξουν τους θύτες εφευρίσκοντας ένα κάρο ανόητα επιχειρήματα, κατά πάσα πιθανότητα αποδεικνύει και το πόσο μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει χεσμένη τη φωλιά του αλλά και την αρρωστημένη νοοτροπία που υπάρχει και μπορεί από κάποιους να θεωρείται μέχρι και φυσιολογική. Αυτός ο πανικός που δημιουργήθηκε φανερώνει το πόσο βαθύ είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που πάντα βρίσκονταν οι τρόποι να κουκουλωθεί.
Του Θάνου Λεύκου Παναγιώτου
