Καλώς ήρθατε στην ΜεταΠανδημική… ΜεταΔημοκρατία

Ο καπιταλισμός δεν είναι συμβατός με τη δημοκρατία | Πίτερ Τιλ

«Μερικές φορές φοβάμαι τους φτωχούς. Δεν είναι σε καμία περίπτωση οι μόνοι άνθρωποι που έχω φοβηθεί ή που μπορώ να φοβηθώ, ούτε μου συμβαίνει συχνά να φοβάμαι τους φτωχούς· παρ’ όλα αυτά, ο φόβος μου για τους ανθρώπους τους οποίους ορίζω ως φτωχούς είναι τμήμα αυτού που με ορίζει ως πλούσιο.» Η συγκλονιστική αυτή, μέσα στην αφοπλιστική της ειλικρίνεια, εξομολόγηση προέρχεται από έναν καθ’ όλα καλοπροαίρετο μικροαστό Αμερικανό και έχει καταγραφεί το 2005, λίγο πριν την εποχή της μεγάλης ύφεσης στις ΗΠΑ. | Μαρτυρία από το βιβλίο του Γουίλιαμ Βόλμαν “Φτωχοί άνθρωποι”, εκδόσεις Κέδρος

«Είμαι πολύ έξυπνος, κι όμως πολύ βλάκας. Πολύ πλούσιος, κι όμως πολύ φτωχός. Πολύ καλός και πολύ κακός. Ξέρω τα πάντα και δεν ξέρω τίποτα. Τι είμαι;», είπε ο δρ Ρέιμοντς στο «Φίλησέ με μέχρι θανάτου», που γύρισε το 1954 ο Ρόμπερτ Όλντριτς.

The pandemic represents a rare but narrow window or opportunity to reflect, reimagine, and reset our world. Klaus Schwab, πρόεδρος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) του Νταβός.

Γι’ αυτό ποτέ δεν νιώθω τόσο κοντά στην αλήθεια, τόσο σε βάθος μυημένος, όσο τις λίγες φορές που πάω στο θέατρο ή στο τσίρκο: ξέρω τότε πως επιτέλους παρακολουθώ την ακριβή απομίμηση της ζωής. Και οι ηθοποιοί, οι παλιάτσοι κι οι ταχυδακτυλουργοί είναι πράγματα σημαντικά και μάταια, όπως είναι ο ήλιος κι η σελήνη, η αγάπη και ο θάνατος, η πανώλη, ο λιμός κι ο πόλεμος για την ανθρωπότητα. Όλα είναι θέατρο. Κι αν θέλω την αλήθεια, ας ξαναπιάσω το μυθιστόρημά μου. | Φερνάντο Πεσσόα, “Το βιβλίο της ανησυχίας”, εκδ. Αλεξάνδρεια.

Οι λέξεις μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, για να συμβεί όμως αυτό πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να ειπωθούν. Όχι όμως μόνο να ειπωθούν αλλά και να πέσουν σε γόνιμο έδαφος ώστε να μετατραπούν σε κινητήρα δράσης. Η αλήθεια είναι ότι διανύουμε καιρούς κατά τους οποίους λέξεις και μηνύματα αρνητικά, όπως το πρέπει να θριαμβεύσεις, για παράδειγμα, βρίσκονται στο απόγειό τους. Αυτό σημαίνει, υπονοείται σαφέστατα, ότι η παρέμβαση του καθένα μας στη ζωή θα πρέπει να υπόκειται σε αυτή τη σύμβαση. Αυτό όμως βλέπουμε ότι οδηγεί τελικά στον εγωισμό, στην αδιαφορία και στη μη αλληλεγγύη. Τι συμβαίνει λοιπόν; Ηττηθήκαμε όσοι υποστηρίζουμε μια διαφορετική πορεία; Λέω πάντα ότι όπως οι νίκες έτσι και οι ήττες δεν είναι ποτέ οριστικές. Δεν έχει νόημα να πιστεύει κανείς ότι επειδή κέρδισε τώρα αυτή η νίκη του θα διαρκέσει για πάντα. Το ίδιο θα μπορούσε να πει κανείς και για την ήττα. Η ήττα αυτή τη στιγμή είναι γι’ αυτούς που πιστεύουν σε μια διαφορετική λογική οικοδόμησης του κόσμου. Προσωπικά θεωρώ τον εαυτό μου ηττημένο, ηττημένο όχι στις προσωπικές μου πεποιθήσεις, αφού αυτές κανένας δεν μπορεί να μου τις πάρει, ηττημένο όμως με την έννοια ότι όταν επιχειρήθηκε να τεθεί σε εφαρμογή μια νέα αντίληψη για τη ζωή απέτυχε παταγωδώς. Από την άποψη αυτή θεωρώ τον εαυτό μου ηττημένο. Είμαι όμως απολύτως πεπεισμένος ότι, ακόμη και αν εγώ δεν θα βρίσκομαι εδώ, η σημερινή ήττα θα μετατραπεί σε νέα πάλη και νέα νίκη που με τη σειρά της δεν θα είναι και αυτή οριστική. Δεν πρόκειται απλώς για ελπίδα, έχει να κάνει με το ότι δε θέλω να χάσω τον μόνο λόγο που έχω για να ζω: τη συνείδηση του ότι ο κόσμος στον οποίο ζούμε δεν είναι ένας κόσμος καλός, το αντίθετο, και ότι είναι ανάγκη να τον αλλάξουμε. | Ζοζέ Σαραμάγκου | www.timesnews.gr/ζοζέ-σαραμάγκου

Είμαι άσκημος, αλλά μπορώ να αγοράσω την πιο όμορφη γυναίκα… Είμαι κουτσός, αλλά το χρήμα μου προμηθεύει είκοσι τέσσερα πόδια. Είμαι κακός, ανυπόληπτος, ασυνείδητος και κουτός άνθρωπος, το χρήμα, όμως, είναι ευυπόληπτο, το ίδιο και ο κάτοχός του. Το χρήμα είναι το μεγαλύτερο καλό κατ’ ακολουθία και ο κάτοχός του είναι καλός. Είμαι άμυαλος, αν όμως το χρήμα είναι ο πραγματικός νους όλων των πραγμάτων, πώς είναι δυνατόν ο κάτοχός του να είναι άμυαλος; Κάτι περισσότερο, με το χρήμα ο κάτοχός του μπορεί να αγοράσει έξυπνους ανθρώπους… Δεν είμαι έτσι κάτοχος όλων των ανθρώπινων ικανοτήτων;… Δεν αντιστρέφει λοιπόν το χρήμα όλες τις ανικανότητες σε ικανότητες; | Καρλ Μαρξ, “Οικονομικά και Φιλοσοφικά χειρόγραφα”, Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο

Το μυαλό είναι σαν το αλεξίπτωτο. Δεν μπορεί να λειτουργήσει, αν δεν είναι ανοικτό | Φρανκ Ζάπα

…λες και θα ζούσαμε για πάντα | Μια μέρα η πείνα των ανθρώπων | θα σβήσει τρώγοντας ανθρώπους.| “Ανθρωποφάγοι”, Μουσική: Λένα Πλάτωνος, Στίχοι: Μυρτώ Κοντοβά, Τραγούδι: Κατερίνα Στανίση

Ζούμε κλεισμένοι σε κουτιά. Άλλοι σε μικρά κουτιά, άλλοι σε μεγάλα κουτιά. Άλλοι σε χαρτοκούτια. Ο κόσμος μας είναι άνισος και πολύ μοναχικός. Σ’ έναν μοναχικό κόσμο, γεμάτο προσωπικές διαδρομές, όλοι εκτός απ’ το κορμί μας μεταφέρουμε και τη μοναξιά μας. Η μέρα χωρίζεται ακόμα για πολλούς σε δύο μέρη, στον χρόνο εργασίας, κάποτε ήταν οκτώ ώρες, σήμερα είναι από μηδέν μέχρι δώδεκα με τις απλήρωτες υπερωρίες. Οι υπόλοιπες ώρες αποτελούν το δεύτερο μέρος της ημέρας του καθενός μας κι εκεί ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη μοναξιά, που κουβαλάμε σαν σακίδιο στην πλάτη, μόνο που αυτό είναι από μέσα μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι, και δεν βγάζω τον εαυτό μου από το συγκεκριμένο σύνολο, αντιμετωπίζουμε τη μοναξιά μας κάνοντας ότι δεν την βλέπουμε. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης είναι πολλές, όσες και οι άνθρωποι. Οι περισσότεροι συγκλίνουν στη χρήση των κοινωνικών δικτύων όπως το Facebook, αλλά και το Instagram, και πολλές φορές βέβαια γράφουν ανορθόγραφα χαϊκού μηνύματα των 280 χαρακτήρων στο twitter, τα οποία κάποιοι αποκαλούν τιτιβίσματα, δίνοντας έτσι την εικόνα μικρών πουλιών που κελαηδούν στο δάσος.

Η ζωή όμως δεν είναι πολλές φορές αυτό που φαίνεται, κάποιοι άλλοι στο τιτίβισμα δεν βλέπουν το πουλάκι που κελαηδά, αλλά το ψηφιακό ίχνος που αφήνει το κάθε τιτίβισμα – αλλά σ’ αυτό θα επιστρέψω αργότερα.

Απέρριψα εξαρχής τη λογική των κοινωνικών δικτύων, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι πρακτικός, προτιμώ να γνωρίζω ανθρώπους διά ζώσης, παρά μέσω της οθόνης. Πολλοί μπορούν να διαφωνήσουν, αλλά πιστεύω ότι η οθόνη απανθρωποποιεί τον ή τους χρήστες, μοιράζουμε καλύτερα τη μοναξιά μας από τον καναπέ του… σπιτιού μας, χρησιμοποιώντας ένα προφίλ, δημοσιοποιώντας ιστορίες σαν να παίρνουμε πόζα πρωταγωνιστή. Κάθε φορά που βλέπω αυτού του είδους τα αθώα… τιτιβίσματα, θέλω να ρωτήσω τον κάθε πρωταγωνιστή αν είναι πρωταγωνιστής ή αναλώσιμο πιόνι στο παιχνίδι της ζωής. Η δική μου απάντηση είναι ότι ανήκω στα αναλώσιμα πιόνια, που όμως είναι ελεύθερα να επιλέξουν πού και για ποιον θα αναλωθούν. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι σε κάποια από τις προηγούμενες ζωές μου πρέπει να ήμουν θήραμα που βρήκε κακό θάνατο από τον κυνηγό του και από τότε προσπαθώ να αφήνω τα λιγότερα δυνατά ίχνη που μπορώ, μέσα στον ψηφιακό κόσμο όπου ζω.

Ο δικός μου ο τρόπος για να μη βλέπω τη μοναξιά μου είναι να βλέπω ταινίες ή να διαβάζω ή να κάνω άλλα πράγματα… όπως να σκέφτομαι, ειδικά τις ημέρες που δεν έχω δουλειά. Μου αρέσουν τα νουάρ ή οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας, σιχαίνομαι τις κωμωδίες και κυρίως αυτές με το χάπι εντ. Κατά βάθος είμαι πεσιμιστής, γιατί στο τέλος όλοι πεθαίνουμε, όπως λέει κι ένας φίλος που του αρέσουν τα κανονικά χαϊκού: Στην ανισότητα | ο θάνατος… ισότητα | παράγει.

Το καστ της ταινίας, η κυρία Φλάουερς είναι στη δεύτερη σειρά δίπλα από τη βασίλισσα Ελισάβετ.

Έτσι βρήκα μια ταινία που μιλούσε για θάνατο, «Death to 2020», και χωρίς να προσέξω τη σήμανση -κωμωδία- πάτησα το τριγωνάκι που δηλώνει το play και άρχισα να βλέπω μια ανασκόπηση λίγο περίεργη, θα έλεγα σουρεαλιστική, φτιαγμένη από την ομάδα που γυρίζει το «Black Mirror». Για όσους δεν ξέρουν τη σειρά, συνιστώ να δουν το πρώτο επεισόδιο χωρίς να γνωρίζουν την υπόθεση – στο τέλος θα με καταλάβουν.

Η συγκεκριμένη ανασκόπηση αποτελεί μία από τις πιο πολιτικές αναγνώσεις της χρονιάς που πέρασε, παρουσιάζοντας -εκτός από τη βασίλισσα Ελισάβετ- μια ομάδα χαρακτήρων που διηγούνται τη ζωή τους τη χρονιά που πέρασε. Μία από τις περσόνες που παρουσιάζει είναι και η κυρία Φλάουερς, η οποία κατοικεί στα προάστια, σε μεγάλο κουτί με αυλή μπροστά, έχει κατοικίδιο, γιατί όλοι πρέπει να είναι ζωόφιλοι, έχει σύζυγο και δυο παιδιά, είναι κορμάρα γιατί πηγαίνει και γυμνάζεται στο γυμναστήριο, είναι πάντα χαμογελαστή, καλοπροαίρετη… στον κόσμο της και σίγουρα ψηφίζει δαγκωτό Τραμπ. Παραθέτω σαν στιγμιότυπο τον παρακάτω διάλογο.

Καθισμένη σ’ έναν τετραθέσιο καναπέ, χρώματος γκρι ραφ με κίτρινο μαξιλαράκι, λέει: «Όταν ξεκίνησε αυτή η ιστορία, κυκλοφορούσαν ένα σωρό αβάσιμες φήμες. Έτσι έκατσα και παρακολούθησα τον δρα Φάουτσι, για να καταλάβω τι συνέβαινε στ’ αλήθεια. Και μολονότι ήταν τρομακτικό, το έβρισκα… πολύ καθησυχαστικό… να βλέπω έναν τόσο καταξιωμένο άνθρωπο να τα εξηγεί όλα ήρεμα και επιστημονικά… Αυτό όμως ίσχυε πριν μάθω ότι είναι ηθοποιός!.. ε… ναι…». Τότε ο δημοσιογράφος τη ρώτησε: «Και πώς έτυχε να το μάθεις αυτό;». Κι αυτή του απάντησε: «Κάποια στην ομαδική συνομιλία στο WhatsApp γκρουπ που συμμετέχω μοιράστηκε ένα λινκ από ένα ντοκιμαντέρ, που αποδεικνύει ότι ο Τζορτζ Σόρος δημιούργησε τον ιό σε κινέζικο εργαστήριο. Ο Μπιλ Γκέιτς ένα εμβόλιο γεμάτο μικροτσίπ για να μας ελέγχει όλους… Και γνωρίζω, ναι, γνωρίζω ότι ακούγεται παρανοϊκό, αλλά τον έχουμε ξαναδεί να το κάνει αυτό. Εντάξει;.. Τότε διασταύρωσε άνθρωπο με συνδετήρα και δημιούργησε εκείνο το άμοιρο τέρας, που στοίχειωνε τα Windows 98».

Η σκηνή αυτή μου ξανάρθε στο μυαλό την επόμενη μέρα, η τηλεόραση έδειχνε το ντου από παντού των οπαδών του Τραμπ στο Καπιτώλιο της Ουάσιγκτον για να εμποδίσουν τη συνεδρίαση του Κογκρέσου. Ένα πραξικόπημα από τα κάτω, με ηθική αυτουργία του Τραμπ και πρακτική βοήθεια από τους μπατσοφρουρούς του Καπιτωλίου, αλλά και το πιο σημαντικό… επιτέλους ένα λευκό θύμα… πυροβολημένο από Αφροαμερικάνο… μπάτσο, όπως άρχισε να διαδίδεται στα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα… δεν έχουν οι μαύροι μόνο νεκρούς… από λευκόμπατσους.

Το λευκό θύμα ήταν γυναίκα, βετεράνος πιλότος, πολύ χαμογελαστή, πολύ καλοπροαίρετη, πολύ γυμνασμένη, πολύ πατριώτισσα και πάνω απ’ όλα πολύ της τάξης. Έμοιαζε όμως σαν δυο σταγόνες νερό με την κυρία Φλάουερς, της ταινίας, που είχε όλα τα παραπάνω προσόντα. Εκεί συνειδητοποίησα ότι η κυρία Φλάουερς αντιπροσώπευε μια ομάδα ανθρώπων, ένα αρκετά καλό ποσοστό του πληθυσμού, που μπορεί να άγεται και να φέρεται ανάλογα με τη διάθεση του χειριστή.

Δηλαδή οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, όταν προσεγγιστούν με μια σειρά από μηνύματα, αλλά και fake news, που ταιριάζουν με την ιδεολογία τους, όσο παλαβά κι αν είναι αυτά, θα ανταποκριθούν σαν τα σκυλιά του Παβλόφ.

TheEncounter | Escher, 1944

Πώς όμως γίνεται κατορθωτό αυτό; Από ποιους; Και κυρίως για ποιους;

Έτσι ήρθα σε επαφή για πρώτη φορά με τον όρο εξόρυξη δεδομένων (data mining), που σημαίνει την εξεύρεση μιας πληροφορίας που μπορεί να είναι αυτονόητη, χρήσιμη και μη προφανής, ή ενός μοτίβου πληροφοριών-δεδομένων με χρήση αλγορίθμων κατηγοριοποίησης και των αρχών της στατιστικής, της τεχνητής νοημοσύνης, της μηχανικής μάθησης και των συστημάτων βάσεων δεδομένων. Ο στόχος είναι οι πληροφορίες που θα εξαχθούν και τα πρότυπα που θα προκύψουν να έχουν δομή κατανοητή για τον άνθρωπο, έτσι ώστε να τον βοηθήσουν να πάρει την ανάλογη σωστή απόφαση.

Εκεί γνώρισα τον δαίμονα του Λαπλάς, είναι μια ιστορία που φαντάστηκε ο μαθηματικός Πιερ Σιμόν Λαπλάς τον 19ο αιώνα, στην οποία ένας δαίμονας, αν γνώριζε την ακριβή θέση του κάθε ατόμου στο σύμπαν, θα μπορούσε χρησιμοποιώντας τους νόμους του Νεύτωνα και της στατιστικής να προβλέψει κάθε συμβάν που θα ακολουθήσει. Συμπεριλαμβάνοντας και την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Ο δαίμονας προέκυψε με αρχικό σχεδιασμό και στόχο τους περιβόητους κακούς της εποχής, τους ισλαμιστές, και κατά πολλούς έδωσε το κεφάλι του Μπιν Λάντεν σε ζωντανή, μόνο για τον Ομπάμα και τη Χίλαρι, μετάδοση. Μέχρι εδώ όλα είναι κατανοήσιμα, έχουμε πόλεμο, μη το γελάς μωρό μου, όπως θα τραγούδαγε ο Τζιμάκος, και στον πόλεμο όπως και στον έρωτα όλα επιτρέπονται. Άλλωστε οι διάφοροι βαφτισμένοι ισλαμιστές, που τους γαμάνε χωρίς λόγο τη ζωή, μένουν μακριά και δεν ενδιαφέρουν τη μεσαία τάξη… των μικροαστών.

Τι γίνεται όμως όταν η εξόρυξη των δεδομένων αφορά τη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος; Πώς μπορεί αυτού του είδους η εξόρυξη δεδομένων να χρησιμοποιηθεί σε βάρος της κοινωνίας, από μια ομάδα που έχει σαν στόχο της τη χειραγώγηση της κοινωνίας; Ποια είναι αυτή η ομάδα που έχει τους οικονομικούς πόρους ώστε να στήσει ένα τέτοιο σύστημα χειραγώγησης;

Στην αρχή έπεσα πάνω στη βρετανική Cambridge Analytica, η οποία εκμαίευε μέσω φαινομενικά «αθώων» κουίζ προσωπικά δεδομένα, όχι μόνο των χρηστών αλλά και των διαδικτυακών φίλων τους, χωρίς τη συγκατάθεσή τους, και στη συνέχεια, βάσει ψυχογραφημάτων, τους σφυροκοπούσε με πολιτικές διαφημίσεις και fake news, που τελικά επηρέαζαν την κρίση τους και τις επιλογές τους. Το 2010 το Facebook εγκαινίασε μια νέα πλατφόρμα, την Open Graph, που επέτρεπε την είσοδο σε τρίτες εφαρμογές. Όταν ένας χρήστης ήθελε να χρησιμοποιήσει μία τέτοιου είδους εφαρμογή στο Facebook, αυτή του ζητούσε πρόσβαση σε πολλά προσωπικά δεδομένα του, συμπεριλαμβάνοντας τις συνομιλίες με τους φίλους του. Μετά από τρία χρόνια, δηλαδή το 2013, δημιουργήθηκε μία εφαρμογή με το όνομα “This is your digital life” από τον ερευνητή του Πανεπιστημίου Cambridge Αλεξάντερ Κόγκαν και την εταιρεία του, σε συνεργασία με την εταιρεία Cambridge Analytica.

Η εφαρμογή καταγινόταν με ερωτήσεις που απαντούσε ο κάθε χρήστης ξεχωριστά, με σκοπό τη δημιουργία ψυχολογικού προφίλ. Περίπου 300.000 χρήστες συμμετείχαν στην έρευνα μέσω της εφαρμογής “This is your digital life” και οι συμμετέχοντες πληρώθηκαν λιγότερο από 5 δολάρια για την παροχή των προσωπικών τους στοιχείων. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν δεν διαγράφτηκαν ποτέ, όπως θα έπρεπε σύμφωνα με τους νέους κανόνες που είχε εντάξει το Facebook (Meredith, 2018)¹.

Τι δουλειά έκανε το “This is your digital life”; Αυτό ήταν ένα κουίζ που διαφημίστηκε σαν ένα προχωρημένο κοινωνικό πείραμα που χρησιμοποιούν οι ψυχολόγοι. Με το συγκεκριμένο κουίζ πάρθηκαν τα δεδομένα των 270.000 χρηστών που συμμετείχαν. Αλλά η εφαρμογή μπόρεσε και είχε πρόσβαση και στα δεδομένα των φίλων τους. Ο συνολικός αριθμός έφτανε στα 50 εκατομμύρια χρήστες¹.

Στην ψηφιακή αλλά και στην πραγματική ζωή αρκετά συχνά συναντάμε τον όρο Big Data, που σημαίνει τα δεδομένα που συλλέγονται από τις κινήσεις του κάθε χρήστη στο διαδίκτυο, ή στην πραγματική ζωή. Το δεύτερο το κάνουν ακόμα οι χαφιέδες. Κάθε κίνηση που κάνουμε συλλέγεται και καταγράφεται σε βάσεις δεδομένων. Είτε αφορά μια αγορά, είτε μια αναζήτηση στο google, ένα like στο Facebook, ακόμα και μια βόλτα με τα πόδια, λόγω κινητού είναι ανιχνεύσιμη. Όλα είναι ανοικτά στην διαφήμιση και στο μάρκετινγκ. Όλα είχαν να κάνουν με το εμπόριο κι αυτά τα ρυθμίζει η αγορά. Αυτά τα δεδομένα είναι τα περίφημα ψηφιακά ίχνη.

Τη δεκαετία του 1980, δύο ομάδες ψυχολόγων ανέπτυξαν ένα μοντέλο αξιολόγησης για κάθε άνθρωπο με βάση πέντε χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και το ονομάτισαν BigFive. Αυτά είναι:

1. Ανοικτή αντίληψη, πόσο δεκτικό είναι το άτομο σε νέες εμπειρίες.
2. Συνειδητότητα, πόσο τελειομανής είναι κάποιος.
3. Εξωστρέφεια, πόσο κοινωνικό μπορεί να είναι ένα άτομο.
4. Συγκαταβατικότητα, πόσο διακριτικός και συνεργάσιμος είναι ο καθένας.
5. Νευρωτισμός, δηλαδή πόσο εύκολα θυμώνει¹.

Με βάση τα παραπάνω χαρακτηριστικά μπορούσαν να προβλέψουν τη συμπεριφορά του κάθε ατόμου που θα συναντούσαν.

Κοινώς το Big Five αποτελεί εργαλείο της ψυχομετρίας. Στην αρχή συμπλήρωναν κάποια ερωτηματολόγια, μέχρι που εμφανίστηκε το Ίντερνετ και κατόπιν το Facebook.

Το 2008 ο Μιχάλ Κοσίνσκι, ένας φοιτητής που έκανε το διδακτορικό του στο κέντρο Ψυχομετρίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, γνωρίστηκε και συνεργάστηκε με τον Ντέιβιντ Στίλγουελ, ο οποίος δημιούργησε μια εφαρμογή για το Facebook που την ονόμασε my personality και ζητούσε από τους χρήστες να συμπληρώσουν διάφορα ψυχομετρικά ερωτηματολόγια που έμοιαζαν με τη λογική του τεστ προσωπικότητας Big Five, με ερωτήσεις του τύπου «Πόσο εύκολα πανικοβάλλομαι;» ή «Πόσο συχνά κοντράρομαι με τους άλλους;» κλπ. Αφού ολοκλήρωνε το τεστ, ο χρήστης λάμβανε ένα προφίλ προσωπικότητας που μπορούσε να το μοιραστεί με τους φίλους του, αλλά και με τους ερευνητές. Κάτι που έγινε μόδα, αφού πολλοί χρήστες ζήτησαν να το συμπληρώσουν, βλέποντάς το σαν παιχνίδι. Αυτό έδωσε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων που συνδύαζε ψυχομετρικά αποτελέσματα με προφίλ του Facebook. Η ομάδα που έκανε το πείραμα το 2012 ανακάλυψε ότι με έναν μέσο όρο 68 likes στο Facebook από έναν χρήστη μπορούσε να προβλέψει το χρώμα του δέρματός του με ακρίβεια 95%, τον σεξουαλικό προσανατολισμό του με ακρίβεια 88% και τι κόμμα ψηφίζει με ακρίβεια 85%.  Μπορούσε να προσδιορίσει επίσης τη νοημοσύνη, τη θρησκεία, το αν καπνίζει, αν πίνει ή παίρνει ναρκωτικά, αν είναι μόνος ή ζει με κάποιον άλλο χρήστη, το είδος της σχέσης. Έκτοτε τα πράγματα εξελίχθηκαν και μέσα από την επεξεργασία των δεδομένων έφτασαν ανάλογα τα likes να μπορούν να περιγράψουν με σαφήνεια πτυχές του χαρακτήρα του χρήστη που ενδεχομένως να μη γνωρίζει ούτε ο ίδιος… Αυτά μόνο από το Facebook, αλλά στην εξίσωση μπαίνει και το smartphone, το οποίο μετατρέπεται σε ένα τεράστιο ψυχολογικό ερωτηματολόγιο που συμπληρώνουμε συνεχώς, τόσο συνειδητά όσο και ασυνείδητα. Στο Facebook αλλά και στα υπόλοιπα κοινωνικά δίκτυα, άλλωστε, εκτός από τα likes κάνουμε ό,τι και στη ζωή μας: ψάχνουμε για τους όμοιούς μας. Έτσι, η λίστα των φίλων μας έχει για τους ερευνητές την ίδια αξία με τα likes: βοηθά στη συγκέντρωση του κοπαδιού, είναι το απομεινάρι που μας έχει μείνει από τον πίθηκο. Έτσι, ο Μιχάλ Κοσίνσκι μπορούμε να πούμε ότι με τη δουλειά που έκανε είχε κατά κάποιον τρόπο εφεύρει μια εικονική μηχανή αναζήτησης ίδιων ανθρώπων.

Στις αρχές του 2013 ο Αλεξάντρ Κόγκαν, βοηθός καθηγητή στο τμήμα Ψυχολογίας, προσέγγισε τον Κοσίνσκι. Τον ενημέρωσε ότι έκανε έρευνα για λογαριασμό της εταιρείας SCL, η οποία ενδιαφερόταν για την έρευνά του, ζητώντας επίσης πρόσβαση στη βάση δεδομένων της εφαρμογής my personality, προσφέροντας ένα αρκετά μεγάλο χρηματικό ποσόν σαν χορηγία. Ο Κοσίνσκι, πριν πάρει τα χρήματα, αποφάσισε να κάνει μια έρευνα για την εταιρεία και τον άνθρωπο που του ζητούσε τόσο πολύτιμα αρχεία. Στην έρευνά του ανακάλυψε ότι ο Κόγκαν ίσως να είχε χρησιμοποιήσει τα like του Facebook με βάση το εργαλείο μέτρησης των Big Five, με στόχο να δημιουργήσει έναν μηχανισμό χειραγώγησης ψηφοφόρων. Κάτι που επαληθεύθηκε αργότερα. Και ο Κόγκαν την έκανε για Σιγκαπούρη, δηλώνοντας αθώος. Για να είναι σίγουρος ότι είναι αθώος, άλλαξε και το όνομά του σε Δρ. Σπεκτρ. Ο ίδιος το αρνήθηκε, αλλά όπως πάντα στον καπιταλισμό, η δουλειά έγινε.

Η Cambridge Analytica από την πρώτη της εμφάνιση στην πολιτική διαφήμιση χρησιμοποίησε την ψυχομετρία, βασιζόμενη σε στοιχεία που αγόρασε μέσω της μητρικής εταιρείας SCL (Strategic Communications Laboratories) από τον Κόγκαν. Ανάμεσα στα περιουσιακά της στοιχεία φιγουράρει και η μηχανή του Κοσίνσκι. Η δοκιμή έγινε με το Brexit και ήταν πετυχημένη, αφού έπεισε τους Άγγλους ότι κινδυνεύουν από τους μουσουλμάνους μετανάστες που θα έρθουν από την ηπειρωτική Ευρώπη και αφού τους πάρουν τις δουλειές μετά θα βιάσουν και τις γυναίκες τους. Τους έπεισαν ακόμα ότι για τις βρετανικές επιχειρήσεις που ξεπουλήθηκαν στους Γερμανούς -αυτοκίνητα-, ή που έκλεισαν για να μεταφερθούν στην Κίνα, φταίνε οι Ευρωπαίοι και δη οι Γερμανοί και όχι οι ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων και μέλη της μεγαλοαστικής τάξης που τους κυβερνά. Αυτό φάνηκε μετά τις εκλογές, όταν πολλοί πολίτες ερωτώμενοι γιατί ψήφισαν ό,τι ψήφισαν δήλωσαν ότι το μετάνιωσαν και ότι δεν κατάλαβαν γιατί το έκαναν – αυτό όμως δεν έχει πλέον καμία σημασία, η δουλειά έγινε.

Ο διευθύνων σύμβουλος Αλεξάντερ Νιξ περιγράφει τον τρόπο που λειτουργεί το πρόγραμμα

Έχοντας ετοιμάσει το οπλοστάσιό της πήγε και το πούλησε στους άμεσα ενδιαφερόμενους Ρεπουμπλικάνους. Ο διευθύνων σύμβουλος της Cambridge Analytica Αλεξάντερ Νιξ περιγράφει τον τρόπο που λειτουργεί το πρόγραμμα, μιλώντας για την προσωποποιημένη διαφήμιση και δηλώνοντας ότι είναι το μέλλον. Φυσικά μιλά σε πελάτες, οπότε ερωτήσεις του στυλ «πού βρίσκετε τα στοιχεία του καθενός στον οποίο απευθύνεστε;», δηλαδή «πώς γνωρίζετε τι ονειρεύεται, ή τι φοβάται;», μένουν αναπάντητες γιατί δεν αφορούν κανένα από τους συμμετέχοντες. Αυτούς τους ενδιέφερε να γίνει μόνο η δουλειά, τα υπόλοιπα είναι για τους ηθικολόγους ή τους κουλτουριάρηδες antifa, που ως γνωστόν είναι κομμουνιστές.

Όταν ξεκλειδώνεις τον φόβο, αφήνεις τη φρίκη να δημιουργήσει ένα υβρίδιο² ανθρώπου, πνευματικά τροποποιημένου, απάνθρωπου ως προς τον συνάνθρωπό του. Εχθρού κάθε διαφορετικότητας. Έτοιμου να πάρει τα όπλα και να πυροβολήσει για να σκοτώσει αυτόν που βαφτίζεται εχθρός, πάνω από όλα σίγουρος ότι έχει δίκιο και ότι σώζει τον κόσμο του. Παράδειγμα αποτελούν τα Proud boys, που πήγαιναν και πυροβολούσαν διαδηλωτές του κινήματος I Can’t Breathe, ή -για να μην ξεχνιόμαστε- οι δικοί μας Ελληναράδες Μακεδονομάχοι, που πετούσαν γουρουνοκεφαλές έξω από καταυλισμούς μεταναστών.

Κοκορεύεται ο πολύς κύριος Νιξ ότι έκανε πρόεδρο τον Τραμπ, γιατί είχε στο τσεπάκι του εκατομμύρια Αμερικάνους, τους οποίους αν τους έλεγε να πηδήξουν… αυτοί πηδούσαν. Με τον τρόπο του έλεγε ότι οδήγησε εν γνώσει του την αμερικανική κοινωνία να βγάλει πρόεδρο ένα τίποτα με τεράστιο εγώ. Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος που τους έπιασαν, γιατί βιντεογράφησαν τον ίδιο να κοκορεύεται σε εν δυνάμει πελάτες, που για κακή του τύχη ήταν δημοσιογράφοι, περιγράφοντας τη διαδικασία που ακολούθησαν με τον Τραμπ, και όταν το δημοσίευσαν έγινε της… πουτάνας. Η εταιρεία πτώχευσε για να μην μπει σε δικαστικές περιπέτειες και αναγκαστεί να πληρώσει υπέρογκα πρόστιμα.

Ίσως κάποια στιγμή μάθουμε και για το δικό μας τεράστιο τίποτα με το ακόμα πιο τεράστιο εγώ… που κάναμε πρωθυπουργό. Άλλωστε ήταν και είναι πρώτα φιλαράκια με τον Στιβ Μπάνον αλλά και τους συνεργάτες του, εκείνη την εποχή.

Η Cambridge Analytica, στον τομέα της, για τους ενδιαφερόμενους πελάτες, ήταν μια πρωτοποριακή μεταδιαφημιστική εταιρεία, γιατί πήρε τη διαφήμιση του μέσου όρου και την προσωποποίησε. Σε βρίσκει, σε βομβαρδίζει με μηνύματα που δηλώνουν πόσο μοναδικός είσαι εσύ και τα φιλαράκια σου. Σε διαχωρίζει από τους υπόλοιπους εκμεταλλευόμενη τη μοναξιά που νιώθεις και που είναι ο λόγος που συμμετέχεις στα κοινωνικά δίκτυα, ανοίγοντάς σου τον κόσμο των ομοίων σου. Τώρα δεν είσαι μόνος, αποτελείς το μέρος μιας ομάδας και είσαι ανοικτός για κάθε νέα… ιδέα, όσο παλαβή κι αν είναι. Είσαι έτοιμος να δράσεις, ή να αντιδράσεις, απέναντι στη μεγάλη συνωμοσία που για άλλη μια φορά στήνει ο Σόρος μαζί με τον Μπιλ Γκέιτς και το μασονικό εβραϊκό τραπεζικό κατεστημένο, υποστηρίζοντας περιέργως πάντα… τον λάθος υποψήφιο, που συνήθως αποτελεί την επιτομή της διαφθοράς και της άμετρης αλαζονείας, ξεκινώντας από τον Τραμπ και φτάνοντας μέχρι τον Μόζες Κούλη. Τον δρόμο αυτό η Cambridge Analytica τον ανακάλυψε σε συνεργασία με το Facebook, εκεί που πολλοί περνούν σχεδόν όλη τη μέρα τους στημένοι, περιμένοντας το μπιπ της κοινοποίησης ή το μπιπ του ή των likes. Μάλιστα ο μίστερ Ζούκερμπεργκ εμφανίστηκε στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ για να απολογηθεί, επειδή άφησε απροστάτευτά τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών του – πολλοί λένε για 50.000.000 χρήστες, άλλοι πενταπλασιάζουν το νούμερο. Το πρόστιμο που του επιβλήθηκε, και πολλοί το θεωρούν πρόστιμο-ρεκόρ, ήταν 5 δισεκατομμύρια δολάρια, όσο τα κέρδη ενός τριμήνου (ανακοίνωσε καθαρά κέρδη 5,14 δισ. δολ. ή 1,76 δολ. ανά μετοχή για το τελευταίο τρίμηνο του 2020 σε σύγκριση με 4,71 δισ. δολ. ή 1,59 δολ. ανά μετοχή ένα χρόνο νωρίτερα). Αυτό είναι ένα παράδειγμα απονομής δικαιοσύνης στον καπιταλισμό: τρώω πρόστιμο που πολλοί το θεωρούν τεράστιο, αλλά το αποσβένω με ένα καλό τρίμηνο, αφού βέβαια έχω μετανιώσει πικρά κι έχω ζητήσει ταπεινά συγγνώμη.

Η δικαιοσύνη πάντα στέκεται καλοσυνάτη απέναντι στους ισχυρούς και τα τσιράκια τους, αντίθετα είναι αμείλικτη απέναντι στις καθαρίστριες και τους Αγιάννηδες.

Η Cambridge Analytica άνοιξε τον δρόμο³ που θα ακολουθήσουν άλλοι εξίσου κυνικοί αλλά και εξίσου ταλαντούχοι, σαν τον κύριο Πίτερ Τιλ, ιδιοκτήτη της Palantir και κατά τις κακές γλώσσες της Ουάσιγκτον σκιώδη πρόεδρο των ΗΠΑ.

To δίκτυο των σχέσεων του Πίτερ Τιλ

Ποια είναι όμως η Palantir;

Το 2003, στη μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή, στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνιας, ο συνιδρυτής του PayPal Πίτερ Τιλ ίδρυσε μια εταιρεία διαχείρισης και ανάλυσης δεδομένων. Την ονόμασε Palantir εμπνεόμενος από τον «Άρχοντα των δαχτυλιδιών» του Τόλκιν, ο οποίος ονόμαζε έτσι τις κρυστάλλινες σφαίρες που χρησιμοποιούσαν οι μάγοι για να παρακολουθούν της μακρινές περιοχές της Μέσης Γης. Ο Τιλ συνειδητοποίησε ότι οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούσε το PayPal για να εντοπίζει τυχόν απάτες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν εξίσου καλά και στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας που εξαπέλυσε ο Μπους. Η πρώτη και σημαντικότερη επένδυση στην εταιρεία έγινε από τη CIA, η οποία μέσω του επενδυτικού της βραχίονα In-Q-Tel, προσφέροντας 2 εκατομμύρια δολάρια, ανέλαβε το 10% της εταιρείας. Άλλωστε από το 2005 έως το 2008 ήταν ο μοναδικός πελάτης. Χρησιμοποίησε κατά καιρούς ως συμβούλους τον πρώην διευθυντή της CIA Τζορτζ Τένετ, αλλά και την υπουργό του Μπους Κοντολίζα Ράις.

Οι πελάτες που έκαναν ουρά για να συνεργαστούν ήταν: το FBI, η NSA, οι Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ, αλλά και αστυνομικά τμήματα, το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων και πρόσφατα και ο FDA. Οι διεθνείς συνεργασίες περιελάμβαναν τον ΟΗΕ, διάφορες κυβερνήσεις του δυτικού κόσμου, την Airbus, ενώ η χάρη της έφτασε μέχρι και το Ιράν, όπου και πιστοποίησε τη συμμόρφωσή του στη συμφωνία για τα πυρηνικά του 2015. Πολλοί διακινούν τη φήμη, που όμως δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, ότι οι Αμερικάνοι εντόπισαν τον Μπιν Λάντεν χάρη στην Palantir. Το 2018 το THE VERGE⁴ αποκάλυψε ότι από το 2013 η Palantir, συνεργαζόμενη με την αστυνομία της Νέας Ορλεάνης, είχε επί χρόνια κρυφή πρόσβαση στις βάσεις δεδομένων της. Εκεί, χρησιμοποιώντας ένα αμφιλεγόμενο λογισμικό αναγνώρισης προσώπου, είχε σαν στόχο την πρόβλεψη εγκλημάτων από συγκεκριμένα πρόσωπα. Όλα εν αγνοία του δημοτικού συμβουλίου της πόλης.

Presentation of the ‘Palantir Plan’, which – at the direction of the U.S. government, hoped to clamp down on Wikileaks.

Ένα από τα αριστουργήματα της Palantir ήταν το Keyscore, ένα εξελιγμένο πρόγραμμα παραγγελία της NSA, που λειτουργούσε σαν μηχανή αναζήτησης μέσα σε τεράστιες βάσεις δεδομένων, οι οποίες περιέχουν emails, online συνομιλίες και τα ιστορικά περιήγησης εκατομμυρίων χρηστών. Ταυτόχρονα έδινε τη δυνατότητα παρακολούθησης της online δραστηριότητας ενός χρήστη, αλλά και παρέμβαση σε πραγματικό χρόνο. Ο Σνόουντεν, που δούλεψε το πρόγραμμα, δηλώνει προς τον δημοσιογράφο του «Γκάρντιαν» Γκλεν Γκρίβαλντ πως «καθισμένος στο γραφείο μου μπορώ να ‘παγιδεύσω’ τον οποιονδήποτε, εσένα ή τον λογιστή σου, μέχρι έναν ομοσπονδιακό δικαστή ή ακόμη και τον πρόεδρο, εάν έχω ένα προσωπικό email».

Τον Οκτώβρη του 2019 έκανε την επίσημη είσοδό της στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης εντυπωσιάζοντας τον ανταποκριτή του BBC, ο οποίος έκανε λόγο για αμφιλεγόμενη εταιρεία η οποία στο ντεμπούτο της κατόρθωσε να κεφαλαιοποιήσει 22 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ δεν έχει εμφανίσει ποτέ κέρδη. Η Palantir είναι πράγματι μια εταιρεία του παρασκηνίου, η συνεργασία μαζί της προϋποθέτει την υπογραφή ρήτρας εμπιστευτικότητας.

Τον Απρίλη ανεπίσημα και τον Δεκέμβρη του 2017 επίσημα ήρθε και στην Ελλάδα, συνεχίζοντας την παράδοση του Στιβ Μπάνον να προσφέρει τις υπηρεσίες της… δωρεάν. Έτσι για την ψυχή της μάνας τους. Βέβαια νωρίτερα τόσο η Γαλλία -κι ας συνεργάζεται η Γαλλική Αστυνομία- όσο και η Γερμανία απέρριψαν την προσφορά της Palantir με την αιτιολογία ότι δεν μπορούν να επιτρέψουν να αναπτυχθούν μέσω της εταιρείας τεχνολογίες παρακολούθησης.

Τι θα κάνουν όμως στην Ελλάδα και σε άλλες δώδεκα χώρες που ήδη συνεργάζονται ελέω κορονοϊού; Πάντα η προσέγγιση αρχίζει δωρεάν, το ζητούμενο είναι να αποκτήσουν πρόσβαση στα δεδομένα που αφορούν την πανδημία, τα οποία και αποθηκεύονται σε τεράστιες βάσεις δεδομένων, μέσα στο cloud της Amazon. Κατόπιν έρχονται τα συμβόλαια κάποιων δεκάδων εκατομμυρίων, οι βάσεις δεδομένων εξακολουθούν να αναπτύσσονται και να φορτώνονται με καινούργια στοιχεία… Και αυτό είναι όλο;.. Όλα γίνονται για μερικές δεκάδες εκατομμύρια; Κι αν ναι, πώς η εταιρεία δεν παρουσιάζει ποτέ κέρδη στα δεκαεπτά χρόνια λειτουργίας της; Ποιο είναι το κίνητρο; Τι προσδοκούν να πετύχουν οι ιδιοκτήτες της;

Ξανακάνω την ερώτηση, ολοκληρωμένα αυτή τη φορά.

Έχω μια εταιρεία που ιδρύεται από δύο ανθρώπους, την εποχή που αρχίζει η πτώση των δίδυμων πύργων του αμερικάνικου ονείρου. Αυτοί πιστεύουν, κατά δήλωσή τους, ότι κουβαλάνε τον δυτικό πολιτισμό στους ώμους τους, κάτι σαν σούπερ ήρωες του λευκού καπιταλισμού – γιατί αυτόν θεωρούν δυτικό πολιτισμό. Έχουν δημιουργήσει σωρεία προγραμμάτων που αφορούν την αναγνώριση προσώπων, μοτίβων συμπεριφορών, παρέμβασης στην ψηφιακή ζωή του καθενός, ελέγχου της προσβασιμότητας στο σύστημα (κοινωνικό, οικονομικό) που αφορά τους μηχανισμούς του κράτους με το οποίο συνεργάζεσαι. Οι ισολογισμοί της εταιρείας είναι μηδενικοί, παρ’ όλα αυτά η εταιρεία συγκεντρώνει τεράστια κεφάλαια, που θεωρητικά διοχετεύονται σε ένα βαρέλι δίχως πάτο – αυτό λένε για μια εταιρεία που χάνει κάθε χρόνο χρήματα. Η εξίσωση, που στο δεύτερο μέρος της πρέπει να παρουσιάζει κέρδη, δεν βγαίνει. Γιατί μια εταιρία που λειτουργεί χωρίς κέρδη, άρα μια κακή εταιρεία, μαζεύει τόσο χρήμα στο χρηματιστήριο;…

Τί είναι αυτό που κάνει μοναδική την Palantir; Ένα πράγμα μόνο, η δυναμική της διαχείρισης των δεδομένων. Η δυνατότητα που προσφέρει σ’ ένα πολιτικό σύστημα να παραμείνει στην εξουσία, λειτουργώντας σαν μηχανισμός αναπαραγωγής της ιδεολογίας του διαχωρισμού. Με την αναπαραγωγή ψευδών ειδήσεων και την προσωποποιημένη αποστολή τους, χωρίζει τους ανθρώπους-χρήστες σε ομάδες απομονωμένες από το σύνολο, ανοιχτές στη χειραγώγηση. Η κάθε ομάδα λειτουργεί αυτόνομα στρατολογώντας μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα οπαδούς-ακόλουθους που είναι έτοιμοι να βγουν ανά πάσα στιγμή στον δρόμο. Το καλύτερο είναι ότι ταυτόχρονα γνωρίζεις τα πάντα από την αντίπαλη πλευρά – ακόμα και οι κομμουνιστές έχουν σελίδα στο Facebook και κάνουν τα δικά τους like. Έτσι, αν θέλεις να δημιουργήσεις χάος, απλά οργανώνεις μέσω ενός ψεύτικου προφίλ μια διαμαρτυρία για τους αριστερών καταβολών χρήστες για κάποιο θέμα, π.χ. για το I Can Breathe, και την ίδια στιγμή καλείς σε άμυνα, μέσω ανάλογου προφίλ, τα Proud boys. Όταν συναντηθούν, οι συνέπειες στη νορμάλ περίπτωση είναι να υπάρξουν επεισόδια και καμένα μαγαζιά νοικοκυραίων, στη χειρότερη περίπτωση μαζί με τα επεισόδια και τα καμένα μαγαζιά να έχουμε και ανταλλαγή πυροβολισμών και θύματα που τροφοδοτούν κλίμα αντεκδίκησης. Οι μικροαστοί… της μεσαίας τάξης τρέχουν πάντα να καλυφθούν κάτω από τις φτερούγες αυτού που υπόσχεται τον νόμο και την τάξη, παρότι είναι αυτός που διαιρεί για να βασιλεύσει. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Πίτερ Τιλ απέκτησε μεγάλη δύναμη στον Λευκό Οίκο του Τραμπ και πολλοί τον θεωρούσαν σκιώδη πρόεδρο των ΗΠΑ.

Ο καπιταλισμός είναι σύστημα όπου η τάξη παντρεύεται δημιουργικά με την αταξία.

Για να γίνει αυτό κατορθωτό, προϋποθέτει καταστροφή ενός μέρους του κεφαλαίου.

Στην προηγούμενη μεγάλη κρίση του 1929, ο καπιταλισμός πήρε τα πάνω του αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την πλήρωσε ο απλός κόσμος με τα εκατομμύρια νεκρών και την ερείπωση των πόλεων. Οι πλούσιοι απλά διοργάνωναν λαχειοφόρες αγορές και συσσίτια για τους φτωχούς ως γνήσιοι φιλάνθρωποι, για την υστεροφημία, περιμένοντας να τελειώσει η σφαγή για να ξεκινήσουν οι μπίζνες, όπως προστάζει ο δυτικός πολιτισμός. Αυτός που υπηρετούν και οι δύο κύριοι που ίδρυσαν την Palantir.

Το 2008 προέκυψε η πρώτη κρίση, που στα καθ’ ημάς τη γνωρίσαμε σαν μνημόνιο και άλλες πολύ άσχημες ιστορίες. Αυτή η κρίση ανέδειξε την πτώση που ξεκίνησε με τους δίδυμους πύργους του αμερικάνικου ονείρου. Κάθε πτώση προϋποθέτει κάποια άνοδο, η οποία σ’ αυτή την περίπτωση θα συντελεστεί είκοσι χρόνια μετά. Εκεί η κινεζική τίγρη θα φάει τον αμερικανικό αετό. Το 2028 η κινεζική οικονομία θα προσπεράσει την αμερικανική οικονομία, ένα μεγάλο μέρος της οποίας άλλωστε της ανήκει. Ελπίζω ότι ο πόλεμος θα είναι οικονομικός και όχι άλλου είδους. Η ιστορία διδάσκει ότι κανένας ισχυρός δεν παραδίδει τα σκήπτρα του χωρίς μάχη… Αλλά αυτό είναι ιστορία τρόμου, ας το αφήσουμε καλύτερα…

Εν ολίγοις ο δυτικός πολιτισμός… κινδυνεύει. Έτσι ενεργοποιούνται όλες οι μονάδες του.

Ο Μίλτον Φρίντμαν πάντα έλεγε ότι «μόνο μια κρίση πραγματική ή που εκλαμβάνεται ως πραγματική παράγει πραγματική αλλαγή». Η σημερινή παγκόσμια κρίση της πανδημίας έρχεται σαν ευκαιρία για την άρχουσα τάξη του δυτικού πολιτισμού, της πατρίδας του καπιταλισμού. Η ιλιγγιώδης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και των τεχνολογιών αυτοματοποίησης θα αλλάξουν εντελώς τις σχέσεις εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ο Klaus Schwab, ιδρυτής του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF), και ο Thierry Malleret συνέγραψαν ένα βιβλίο με τίτλο «The Great Reset», που θα αποτελέσει τον οδικό χάρτη προς τη μεταπανδημική δημοκρατία. Στην ερώτηση «γιατί και καλά σήμερα χρειάζεται μια νέα επανεκκίνηση», η νορμάλ απάντηση είναι ότι το οικονομικό σύστημα δεν βγαίνει. Κοινώς, ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός εξόκειλε.

Το παγκόσμιο χρέος, σύμφωνα με το IIF -Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών-, αναμένεται να φτάσει τα 277 τρισεκατομμύρια δολάρια στο τέλος του 2020. Το συνολικό χρέος των ανεπτυγμένων αγορών, δηλαδή ημών των ιδίων, κρατικό  χρέος, εταιρικό και νοικοκυριά, αυξήθηκε στο 432% του ΑΕΠ. Της Κίνας έφτασε στο 365% και των αναδυόμενων αγορών στο 250% του ΑΕΠ. Και η δική μου ερώτηση είναι: Πού στο διάολο χρωστάμε σαν Γη – απ’ ό,τι ξέρω, εξωγήινοι δεν υπάρχουν. Σε ποιους διάολο τα χρωστάμε; Αναλογούν, για κάθε γήινο, 40.250 δολάρια. Μήπως τα χρωστάμε στους ιδιοκτήτες του κόσμου;

Το διεθνές πρακτορείο ειδήσεων Bloomberg, που όλοι ξέρουμε ποιους εκφράζει, σε άρθρο του δηλώνει την τεράστια ανησυχία του για τον φόβο ανεξέλεγκτων κοινωνικών εκρήξεων που θα προέρχονται από τους πεινασμένους και τους απελπισμένους, προειδοποιώντας: «Η εισοδηματική ανισότητα έχει ήδη φτάσει κοντά στο υψηλότερο σημείο εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα και η πανδημία εγείρει πλέον ερωτήματα σχετικά με το ποια μέτρα έκτακτης ανάγκης έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα και ποιοι θα μείνουν πίσω».

Το Bloomberg μας πληροφορεί ότι οι 500 πλουσιότεροι άνθρωποι στον πλανήτη Γη, με το τεράστιο εξωτερικό χρέος, αυγάτισαν τις περιουσίες τους κατά 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Για παράδειγμα, ο Έλον Μασκ της Tesla και ο Τζεφ Μπέζος της Amazon έβγαλαν μόνο 217 δισεκατομμύρια δολάρια, περισσότερα κατά 7,1 δισεκατομμύρια από το ΑΕΠ της Ελλάδας. Την ίδια ώρα, η έρευνα της Oxfam που εκπονήθηκε από 295 οικονομολόγους σε 79 χώρες προβλέπει ότι η πλέμπα, δηλαδή εμείς, θα χρειαστούμε περισσότερο από δέκα χρόνια για να ανακάμψουμε. Με λίγα λόγια, μας δηλώνει στην ουσία ότι το σύστημα απέτυχε για τους πολλούς… αλλά πέτυχε τρομερά αποτελέσματα για τους λίγους.

Το χειρότερο είναι ότι οι λίγοι το ξέρουν, ενώ οι πολλοί γενικά σκοτώνονται μεταξύ τους.

Επαναλαμβάνω και πάλι ότι ο καπιταλισμός εξελίσσεται μέσα από την αταξία και την καταστροφή, ξανασχεδιάζοντας πάντα μια νέα τάξη. Αυτό φυσικά γίνεται ερήμην μας και δεν είναι λόγω πανδημίας, όπως και δεν είναι θέμα καμίας συνωμοσίας. Είναι απλά, όπως θα έλεγε και ο Μάικλ Κορλεόνε στον «Νονό»: «It’s nothing personal, Sonny, it’s strictly business».

Η πανδημία αποτελεί ένα επικίνδυνο κοινωνικό πείραμα μεταδημοκρατίας.

Στόχος είναι να γίνουν δομικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας. Αλλαγές που θα εκμεταλλεύονται την τεχνολογική πρόοδο που συντελείται με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και των τεχνολογιών αυτοματοποίησης. Αυτό μπορεί να δώσει, κατά τους οικονομολόγους του Νταβός και των λόμπι που τους στηρίζουν, μια τρελή ώθηση προς την ανάπτυξη, ή προς το απόλυτο φούντο της παγκόσμιας κοινωνίας.

Και θα εξηγήσω τι εννοώ.

Το πρώτο θα μπορούσε να συμβεί σε μια Γη που δεν θα ήταν επιβαρυμένη τόσο, ώστε να αλλάζει το κλίμα της και να εξαντλούνται τα αποθέματά της από τη λογική της αέναης ανάπτυξης. Δυστυχώς, όταν όλα στερεύουν, τότε αντιμετωπίζουμε όλοι τις συνέπειες, πλούσιοι και πλέμπα – δηλαδή εμείς.

Αυτό το σενάριο προϋποθέτει τη συναίνεση του 90% των ανθρώπων οι οποίοι θα πεταχτούν στον δρόμο από τις εκκαθαρίσεις εργατικού δυναμικού που θα γίνουν από τις μεγάλες πολυεθνικές αλλά και τις μικρότερες τοπικές εταιρείες, για να αντέξουν τον ανταγωνισμό. Θα μπορούσα να αναφέρω παραδείγματα όπως τις αυτοκινητοβιομηχανίες, που στήνουν εργοστάσια στα οποία θα παράγουν αυτοκίνητα εντελώς αυτοματοποιημένα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, με τη χρήση ρομπότ. Με άλλα λόγια, από τα 5.000 άτομα που χρειάζεται μια τέτοια βιομηχανία για να λειτουργήσει, η δουλειά θα γίνεται με 1.000 ή και πολύ λιγότερα σε βάθος χρόνου.

Εικόνα από το μέλλον. Κουίζ για δυνατούς λύτες. Βρείτε τους ανθρώπους.

Αλλά το ίδιο θα γίνει και σε τομείς που οι εργαζόμενοι κυριαρχούν λόγω του είδους της δουλειάς. Μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ως το 2035 το 86% των θέσεων στην εστίαση, το 75% στο λιανεμπόριο και το 59% στη διασκέδαση θα χαθούν στον βωμό της αυτοματοποίησης. Κοινώς, με πρόφαση την πανδημία και ως μέτρο προφύλαξης για το καλό μας, θα γίνει εκκαθάριση του προσωπικού και αντικατάστασή του από μηχανές που μαθαίνουν. Ήδη αυτό έχει συμβεί με τις τράπεζες με πρόσχημα την οικονομία πόρων – δεν μπορούμε να καταργήσουμε τα ΑΤΜ που λειτουργούν κάθε στιγμή και να συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε ταμίες. Άρα δεν προσλαμβάνουμε ταμίες, αλλά και όποιο άλλο προσωπικό μπορεί να αντικατασταθεί από έξυπνες μηχανές που αυτοματοποιούν τη δουλειά της τράπεζας 24/7. Η μηχανή δουλεύει σαν τρεις υπαλλήλους και δεν κάνει λάθος ποτέ, το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σέρβις πού και πού. Η οικονομία που προκύπτει για την τράπεζα αλλά και για κάθε εταιρεία είναι δεδομένη.

Η συνέπεια ότι οι εργαζόμενοι που αντικαθίστανται πετιούνται στον δρόμο είναι γεγονός που αφήνει παγερά αδιάφορους τους οικονομικούς διευθυντές της εκάστοτε εταιρείας, το κέρδος απαιτεί και θυσίες, τι να κάνουμε;.. δεν υπάρχει εναλλακτική… (ΤΙΝΑ)

Έχουμε λοιπόν ένα διαλυμένο και πτωχευμένο οικονομικό σύστημα, που αυτοαποκαλείται καπιταλισμός, νεοφιλελεύθερος και παγκοσμιοποιημένος, το οποίο στο όνομα του αέναου κέρδους κατέστρεψε κάθε τι που αποτελούσε κοινωνικό αγαθό, μετατρέποντάς το σε προϊόν ή υπηρεσία που μέσω της αγοράς παράγει κέρδος. Ξεκίνησε από τον σιδηρόδρομο, πέρασε από το νερό και την ενέργεια, με τα γνωστά άσχημα αποτελέσματα, για να καταλήξει στην υγεία.

Η πανδημία ανέδειξε ότι, τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι ανεπτυγμένες κοινωνίες της δύσης οργάνωσαν την υγεία με γνώμονα το ιδιωτικό κέρδος, κάτι που αποτελεί έγκλημα. Γιατί στην υγεία είναι μονόδρομος το καλό του συνόλου.

Τα πνευματικά δικαιώματα στον χώρο των φαρμάκων και των εμβολίων, παρότι η ανάπτυξή τους έγινε με κρατικές χρηματοδοτήσεις, το κλείσιμο νοσοκομείων, όπως καλή του ώρα το Λοιμωδών της Θεσσαλονίκης, η μείωση του προσωπικού με την εισαγωγή των ΣΔΙΤ, η άρνηση για προσλήψεις γιατρών και η εγκατάλειψη της πρωτοβάθμιας φροντίδας οδήγησαν στα εκατομμύρια των νεκρών παγκοσμίως. Και οι νεκροί έχουν και ονοματεπώνυμο αλλά και ταξική προέλευση. Θα ήθελα μια στατιστική απεικόνιση που να δείχνει πόσοι φτωχοί, χωρίς πρόσβαση στο σύστημα, πέθαναν σε σχέση με κάθε πλούσιο. Το νούμερο κατά πάσα πιθανότητα μπορεί να είναι και εξαψήφιο.

Έχουμε λοιπόν ένα σύστημα που δείχνει να αργοπεθαίνει, λόγω μεγάλων χρεών, δημόσιων και ιδιωτικών. Αν ψάξουμε σε ποιον χρωστάμε παγκοσμίως, θα βρούμε και πάλι αυτή τη μικρή ομάδα των 1.000 σούπερ πλουσίων που κυβερνά τον κόσμο. Οι ίδιοι χρωστούν στον εαυτό τους, με εμάς σαν τα κορόιδα… που πληρώνουν.

Το παιχνίδι είναι συγκεκριμένο: μετά από μια μεγάλη καταστροφή βγαίνει κάποιο καλόπαιδο, στην προκειμένη περίπτωση ο πολύς κύριος Klaus Schwab, και προτείνει κάποιες αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο σύστημα, έτσι ώστε αυτό να γίνει πιο αποδοτικό άρα και πιο δίκαιο…

Λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εμφανίστηκε σαν αντίπαλο δέος στον Τζον Μέιναρντ Κέινς ένα άλλο καλόπαιδο, άκουγε στο όνομα Μίλτον Φρίντμαν, μέλος μιας άλλης ελβετικής λέσχης, του Μον Πελερέν⁵.

Εκεί διαμορφώθηκε η θρησκεία του νεοφιλελευθερισμού, όταν ο Χάγεκ δήλωσε ότι η αγορά και οι αξίες της είναι ο πιο κατάλληλος τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας. Και ο Μίλτον Φρίντμαν υμνούσε την απληστία θεωρώντας την τη μέγιστη ανθρώπινη αρετή. Δυστυχώς τις παρενέργειες των ιδεών αυτών βιώνουμε σήμερα, με 2.805.000 ανθρώπους νεκρούς από την πανδημία – και ο δείκτης συνεχίζει να ανεβαίνει.

Όπως και τότε έτσι και σήμερα, μετά την απόλυτη καταστροφή που έφερε η πανδημία, ο καπιταλισμός, κοινώς οι 1.000 οικογένειες που κυβερνούν τη Γη, θέλει να επανεκκινήσει, για να περάσει στο επόμενο στάδιο μέσω του Great Reset. Υπάρχει μια μικρή λεπτομέρεια που αρχικά θα διαφεύγει από τον περισσότερο κόσμο, την οποία αργά ή γρήγορα οι περισσότεροι είτε με το καλό είτε με το κακό θα αντιληφθούν: ότι στο επόμενο στάδιο χωράει μόνο το 10%, οι υπόλοιποι περισσεύουμε. Πιστεύουν ότι θα το πετύχουν γιατί έχουν τον απόλυτο έλεγχο της οικονομίας, των ΜΜΕ, των κοινωνικών δικτύων που οι περισσότεροι χρησιμοποιούν σαν… αντιενημέρωση, των κατασταλτικών μηχανισμών, όπου με τη συμμετοχή εταιρειών σαν την Palantir μπορούν να φυλακίσουν οποιονδήποτε προβλέποντας ότι θα εκτελέσει κάποιο έγκλημα. Αν το θεωρείτε συνωμοσιολογία αυτό, δεν έχετε πάρα να ρωτήσετε τους χιλιάδες μουσουλμάνους που απήχθησαν και φυλακίστηκαν προληπτικά. Ο βρετανός σκηνοθέτης Μάικλ Γουιντερμπότομ περιγράφει στην ταινία του «Ο δρόμος για το Γκουαντάναμο» την αιχμαλωσία-απαγωγή τριών νεαρών βρετανών μουσουλμάνων και την κράτησή τους στο Γκουαντάναμο για δύο χρόνια, χωρίς να τους απαγγελθούν κατηγορίες, γιατί κάποιος προέβλεψε ότι θα σκοτώσουν κόσμο. Η ζωή στη Γαλλία έχει αποδείξει ότι ισλαμιστές που χτύπησαν το Παρίσι, με πάνω από 150 νεκρούς, ήταν γνωστοί στην ασφάλεια… Οι τρύπες ενός τέλειου συστήματος συνήθως είναι ηθελημένες, γιατί αυτού του είδους τα χτυπήματα αυξάνουν τον φόβο, άρα και τη δεκτικότητα του μικροαστού κυρ Παντελή απέναντι στο δόγμα του νόμου και της τάξης που ακολουθεί. Έτσι οι μεγάλοι… κοινώς τα αφεντικά τούτου του κόσμου, έχουν τα πάντα με το μέρος τους…

Αν κοιτάξεις προσεκτικά, μπορεί και να σε βρεις.

Εμείς το μόνο που έχουμε είναι τα κορμιά μας, άλλωστε είναι και τα μόνα που κατέχουμε.

Η μόνη μας δύναμη είναι το μέγεθός μας, είμαστε το παγκόσμιο πλήθος. Αυτό στο μικρό μου το μυαλό μεταφράζεται με έναν τρόπο που εξηγεί και τη μοναδική δυνατότητα του ανθρώπου για αθανασία. Πάντοτε θεωρούσα τον άνθρωπο σαν ένα φράκταλ και τον καθένα από μας σαν μία από τις άπειρες αυτοομοιότητες που απαρτίζουν εν μέρει αυτό το φράκταλ, μέσα στη ροή του χρόνου. Εν μέρει, γιατί ένα κομμάτι του φράκταλ αφορά το πριν -πρόγονοι- κι ένα άλλο κομμάτι, το μεγαλύτερο θέλω να πιστεύω, αφορά το μετά – απόγονοι. Κάθε παιδί του κόσμου είναι και δικό μου παιδί, κάθε γέροντας ή γερόντισσα είναι και δικοί μου γονείς, κάθε άνθρωπος είναι αδελφός μου.

Όλοι μας περιέχουμε ή καλύτερα περιγράφουμε το όλον, δηλαδή τον άνθρωπο.

Το φύλο, η θρησκεία, η σωματική κατάσταση, η διανοητική κατάσταση δεν παίζουν κανένα ρόλο. Είμαστε όλοι μέρη του όλου αλλά και ο καθένας χώρια είναι ταυτόχρονα το όλο. Το φράκταλ άνθρωπος μπορεί, αν συμβιώσει με τα υπόλοιπα φράκταλ που αποτελούν τη Γη, να είναι αιώνιο.

Ο Ροκφέλερ και ο κάθε Ροκφέλερ θα ζήσει μόνο τη ζωή του. Οι βασιλιάδες, που παντρεύονταν μεταξύ τους για να κρατήσουν το αίμα καθαρό και τη δυναστεία αιώνια, έβγαζαν ηλίθιους ή αδύναμους απογόνους.

Αυτό είναι το σημείο που ο καπιταλισμός αποτελεί την ύβρη για την ίδια τη ζωή: η προσκόλληση στη λογική ότι ο άνθρωπος είναι μονάδα και όχι μια οντότητα που συμβιώνει σε έναν ζωντανό πλανήτη. Έναν ζωντανό πλανήτη τον οποίο ο καπιταλισμός της αέναης ανάπτυξης μέσα από την καταστροφή σκοτώνει με πολλούς τρόπους. Και αυτό είναι όλη η ιστορία.

Η αριστερά όλων των ειδών αλλά και των ομάδων πρέπει να ξαναδιηγηθεί στον κόσμο τη δική της ιστορία, που θα απαντά στην ερώτηση «ποιοι είναι η κοινωνία;», γιατί σίγουρα δεν είναι κάποια μεμονωμένα άτομα και κάποιες οικογένειες.

Να εξηγήσει ότι το όλο οικοδόμημα καίγεται και καμιά αυτοματοποίηση, καμιά τεχνητή νοημοσύνη, κανένας κατασκευασμένος διαχωρισμός και καμία φωτισμένη ηγεσία δεν μπορεί να το σώσει μακροπρόθεσμα. Χτίστηκε πάνω σε ψεύτικες υποσχέσεις, αγνοημένα μέλλοντα και λαούς προσφερόμενους ως θυσία⁶ στο βωμό του κέρδους, της απληστίας δηλαδή. Να μιλήσει για την αλληλεγγύη, που θα μπορούσε να αντικαταστήσει την απληστία και τον κυνισμό που τη συνοδεύει.

Να αγωνιστεί για μια Συνεχή Παγκόσμια Απεργία, όσο υπάρχουν εργαζόμενοι ακόμα. Να παλέψει για την αναδιανομή όλων των πόρων, πετώντας έξω τις 1.000 οικογένειες, που κυβερνούν τον κόσμο, από τον κόσμο-ιδιοκτησία τους.

Και αυτό να γίνει με ήρεμη σκέψη, γιατί η απελπισία, όταν είναι αγκαλιασμένη με τον φόβο, τέρατα γεννά…

ΥΓ 1. Η Palantir έφυγε νύχτα, χωρίς κανείς να γνωρίζει αν πήρε μαζί της και τα metadata που συνέλεξε. Στη θέση της ήρθε -επίσης τζάμπα- μια άλλη καλή εταιρεία, η Cisco. Τώρα μαθαίνουμε ότι το τζάμπα έγινε κάποια εκατομμύρια ευρώ, και 1.500.000 δεδομένα μαθητών, δηλαδή metadata, φτερούγισαν για κάποιο cloud της εταιρείας.

ΥΓ 2. «Θυμάμαι τον καιρό της εξορίας στις ακτές της Καταλονίας. Μια μέρα μας έκαναν δώρο ένα ινδικό χοιρίδιο. Έφτασε στο σπίτι σε ένα κλουβί. Λυπήθηκα να το βλέπω έτσι φυλακισμένο, και το μεσημέρι του άνοιξα το κλουβί. Όταν γύρισα σπίτι το σούρουπο, το βρήκα όπως το είχα αφήσει, στο βάθος του κλουβιού, κολλημένο στα κάγκελα.

Έτρεμε από το φόβο της ελευθερίας.

Αναρωτιέμαι μήπως ο κόσμος του καιρού μας μας μετατρέπει όλους σε εκείνο το ινδικό χοιρίδιο. Η πείνα τρέφεται από το φόβο. Ο φόβος από τη σιωπή, που ζαλίζει τους δρόμους. Ο φόβος απειλεί. Αν αγαπάτε, θα πάθετε AIDS. Αν καπνίζετε, θα πάθετε καρκίνο. Αν αναπνέετε, θα μολυνθείτε. Αν πίνετε, θα έχετε ατυχήματα. Αν τρώτε, θα πάθετε χοληστερίνη. Αν μιλάτε, θα μείνετε άνεργος. Αν περπατάτε, θα νιώσετε βία. Αν σκέφτεστε, θα νιώσετε αγωνία. Αν αμφιβάλλετε, θα τρελαθείτε. Αν νιώθετε, θα είστε μόνος. Αυτοί που δουλεύουν φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους. Αυτοί που δεν δουλεύουν φοβούνται ότι ποτέ δεν θα βρουν δουλειά. Όποιος δεν φοβάται την πείνα φοβάται το φαγητό.

Οι αυτοκινητιστές φοβούνται να περπατήσουν και οι πεζοί φοβούνται μην τους πατήσουν.

Η δημοκρατία φοβάται να θυμηθεί και η γλώσσα φοβάται να πει. Οι άμαχοι φοβούνται τους στρατιωτικούς. Οι στρατιωτικοί φοβούνται την έλλειψη όπλων. Τα όπλα φοβούνται την έλλειψη πολέμων.

Είναι καιροί φόβου. Φόβος της γυναίκας στη βία του άνδρα και φόβος του άνδρα στη γυναίκα που δεν φοβάται. Φόβος στους κλέφτες και φόβος στην αστυνομία. Φόβος στην πόρτα χωρίς κλειδαριά. Στον χρόνο χωρίς ρολόγια. Στο παιδί χωρίς τηλεόραση. Φόβος στη νύχτα χωρίς υπνωτικά χάπια και στο πρωινό χωρίς χάπια για το ξύπνημα.

Φόβο στη μοναξιά και φόβο στο πλήθος.

Φόβο σε ό,τι ήταν. Φόβο σε ό,τι θα είναι.

Φόβο να πεθάνεις, φόβο να ζήσεις⁷.

Ν’Γκουζότο

1. Βαφειαδάκη Κορίνα – Σπυριδούλα, Καλομοίρη Βιργινία, «Cambridge Analytica – Facebook: A striking scandal on social media manipulation and the need to apply the new european GDPR», Πανεπιστήμιο Αιγαίου – Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων, Σάμος, Ιούνιος 2019
2. Υβρίδιο: η λέξη προέρχεται από τον αρχαίο ελληνικό όρο ύβρις, που σημαίνει προσβολή ή οργή. Μια προσβολή στη φύση, ένα μικτογέννημα κατά την εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα, που συνήθως είναι στείρο. | (γλωσσ.) λέξη που σχηματίζεται από στοιχεία δύο διαφορετικών γλωσσών. [λόγ. < γαλλ. hybrid(e) –ιον (ορθογρ. δαν.) < λατ. hybrida ‘γόνος μικτής καταγωγής’ <hibrida με παρετυμ. αρχ. ὕβρις]
3. https://youtu.be/cy-9iciNF1A
4. https://www.theverge.com/2018/2/27/17054740/palantir-predictive-policing-tool-new-orleans-nopd
5. Το 1947 συγκεντρώθηκαν στο Μον Πελερέν, ένα χωριό της Ελβετίας, νομπελίστες οικονομολόγοι της εποχής, κάπου σαράντα στον αριθμό, ανάμεσά τους ο Αμερικανός Μίλτον Φρίντμαν, ο Αυστροαμερικανός Λούντβιχ φον Μίζες, ο Γερμανός Βίλχελμ Ρέπκε, ο αυστριακός φιλόσοφος Καρλ Πόπερ και φυσικά ο Αυστριακός Φρίντριχ φον Χάγιεκ. Στόχος της λέσχης ήταν να αποτελέσει την απάντηση της άρχουσας τάξης στις σχεδόν κομμουνιστικές ιδέες του βρετανού οικονομολόγου Τζον Μέιναρντ Κέινς, δηλωμένου αντικομουνιστή.
6. Ναόμι Κλάιν, «Στις φλόγες», Κλειδάριθμος, Ιούνιος 2020
7. Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Ο φόβος εξουσιάζει»