Αντιμέτωπος με ποινή 175 χρόνων φυλακής ο Julian Assange αν εκδοθεί στις ΗΠΑ, γιατί αποκάλυψε εγκλήματα πολέμου και τη διαφθορά των ισχυρών. “Kινδυνεύουμε σοβαρά να απολέσουμε την ελευθερία του Τύπου” τονίζει ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια Νιλς Μελτζέρ, που δεν κρύβει την ανησυχία του. Με αφορμή την περίπτωση του Assange, στη συνέντευξή του στον ανεξάρτητο ενημερωτικό ιστότοπο Republik τονίζει ότι η περίπτωση του αυστραλού δημοσιογράφου είναι μια εικόνα του μέλλοντός μας. Σε μια εφ’ όλης της ιστορίας περιγραφή προσπαθεί τα επιστήσει την προσοχή. Ουσιαστικά μιλά για το τέλος της ερευνητικής δημοσιογραφίας, για τον διωγμό μέχρι εξαφανίσεως του “αγγελιοφόρου” που καταγγέλλει εγκλήματα και όχι την έρευνα για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν. Μέσα από την πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή του δίνεται συνοπτικά όλη η πορεία συγκάλυψης στοιχείων και ενοχοποίησης του Assange: Ένας ισχυρισμός βιασμού με κατασκευασμένα στοιχεία από τη Σουηδία, πίεση από το Ηνωμένο Βασίλειο να μην εγκαταλειφθεί η υπόθεση. Ένας μεροληπτικός δικαστής, μια κράτηση σε φυλακή υψίστης ασφάλειας, ψυχολογικά βασανιστήρια – και σύντομα έκδοση στις ΗΠΑ, όπου θα μπορούσε να αντιμετωπίσει 175 χρόνια φυλάκισης για αποκάλυψη εγκλημάτων πολέμου.
Για πρώτη φορά, ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια, Νιλς Μελτζέρ, μιλάει λεπτομερώς για τα εκρηκτικά ευρήματα της έρευνάς του σχετικά με την περίπτωση του ιδρυτή του Wikileaks Julian Assange.
- Η σουηδική αστυνομία δημιούργησε μια ιστορία βιασμού
Γιατί ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια Nils Melzer ενδιαφέρεται για τον Julian Assange;
Αυτό είναι κάτι που και το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών με ρώτησε πρόσφατα: Είναι πραγματικά η βασική εντολή σας; Είναι ο Assange θύμα βασανιστηρίων;
Ποια ήταν η απάντησή σας;
Η υπόθεση εμπίπτει στις αρμοδιότητές μου με τρεις διαφορετικούς τρόπους: Πρώτον, ο Assange δημοσίευσε την απόδειξη συστηματικών βασανιστηρίων. Αλλά αντί των υπεύθυνων για τα βασανιστήρια, είναι ο Assange που διώκεται.
Δεύτερον, ο ίδιος έχει υποστεί κακομεταχείριση, στο βαθμό που εμφανίζει τώρα συμπτώματα ψυχολογικού βασανισμού.
Και τρίτον, πρόκειται να εκδοθεί σε μια χώρα που κρατά ανθρώπους σαν αυτόν σε συνθήκες κράτησης, τις οποίες η Διεθνής Αμνηστία έχει χαρακτηρίσει ως βασανιστήρια.
Συνοπτικά, ο Julian Assange αποκάλυψε τα βασανιστήρια, βασανίστηκε ο ίδιος και θα μπορούσε να βασανιστεί μέχρι θανάτου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια τέτοια περίπτωση δεν πρέπει να αποτελεί μέρος της αρμοδιότητάς μου; Πέρα από αυτό, η υπόθεση έχει συμβολική σημασία και επηρεάζει κάθε πολίτη μιας δημοκρατικής χώρας.
Γιατί δεν ασχοληθήκατε με την υπόθεση πολύ νωρίτερα;
Φανταστείτε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Ξαφνικά, κάποιος φωτίζει τον ελέφαντα στην αίθουσα – εγκληματίες πολέμου, διαφθορά. Ο Assange είναι ο άνθρωπος που βρίσκεται στο επίκεντρο. Οι κυβερνήσεις είναι για λίγο σοκαρισμένες, αλλά μετά στρέφουν στο προσκήνιο τις κατηγορίες για βιασμό. Είναι ένας κλασικός ελιγμός όταν πρόκειται για τον χειρισμό της κοινής γνώμης. Ο ελέφαντας εξαφανίζεται για άλλη μια φορά στο σκοτάδι, πίσω από τον προβολέα. Και ο Assange γίνεται το επίκεντρο της προσοχής αντ’ αυτού, και αρχίζουμε να μιλάμε για το αν ο Assange κάνει skateboarding στην πρεσβεία ή αν ταΐζει τη γάτα του σωστά.
Ξαφνικά, όλοι γνωρίζουμε ότι είναι βιαστής, χάκερ, κατάσκοπος και νάρκισσος. Αλλά οι καταχρήσεις και τα εγκλήματα πολέμου που αποκάλυψε ξεθωριάζουν στο σκοτάδι. Επίσης, έχασα την εστίασή μου στο θέμα, παρά την επαγγελματική μου εμπειρία, που θα έπρεπε να με οδηγήσει στο να είμαι πιο προσεκτικός.
Ας ξεκινήσουμε από την αρχή: Τι σας οδήγησε να αναλάβετε την υπόθεση;
Τον Δεκέμβριο του 2018 μου ζητήθηκε από τους δικηγόρους του να παρέμβω. Αρχικά αρνήθηκα. Ήμουν υπερφορτωμένος με άλλες αναφορές και δεν ήμουν εξοικειωμένος με την υπόθεση. Η εντύπωσή μου, επηρεασμένη σε μεγάλο βαθμό από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καθορίστηκε επίσης από την προκατάληψη ότι ο Julian Assange ήταν κατά κάποιον τρόπο ένοχος και ότι ήθελε να με χειραγωγήσει.
Τον Μάρτιο του 2019 οι δικηγόροι του με προσέγγισαν για δεύτερη φορά, διότι αναδείχθηκαν ενδείξεις ότι ο Assange θα εκδιωχθεί σύντομα από την πρεσβεία του Ισημερινού. Μου έστειλαν μερικά βασικά έγγραφα και μια περίληψη της υπόθεσης και σκέφτηκα ότι η επαγγελματική μου ακεραιότητα με υποχρέωνε να ρίξω τουλάχιστον μία ματιά στο υλικό.
Και μετά;
Γρήγορα έγινε σαφές σε μένα ότι κάτι ήταν λάθος. Ότι υπήρχε μια αντίφαση που δεν έβγαζε νόημα για μένα, βάσει της εκτεταμένης νομικής μου εμπειρίας: Γιατί ένα άτομο υπόκειτο σε εννέα χρόνια προκαταρκτικής έρευνας για βιασμό χωρίς να έχουν απαγγελθεί κατηγορίες;
Είναι ασυνήθιστο;
Δεν έχω δει ποτέ παρόμοια υπόθεση. Οποιοσδήποτε μπορεί να προκαλέσει προκαταρκτική έρευνα εναντίον οποιουδήποτε άλλου, πηγαίνοντας απλά στην αστυνομία και κατηγορώντας το άλλο πρόσωπο για ένα έγκλημα. Οι σουηδικές αρχές, ωστόσο, ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν για την απολογία/μαρτυρία του Assange. Τον άφησαν σκόπιμα στην αβεβαιότητα. Απλώς φανταστείτε να κατηγορείστε για βιασμό για 9,5 χρόνια από ένα ολόκληρο κρατικό σύστημα και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, χωρίς ποτέ να έχετε την ευκαιρία να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας, γιατί δεν έχουν απαγγελθεί ποτέ κατηγορίες.
Λέτε ότι οι σουηδικές αρχές δεν ενδιαφέρονταν ποτέ για μαρτυρία από τον Assange. Αλλά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι κυβερνητικές υπηρεσίες έχουν δημιουργήσει μια εντελώς διαφορετική εικόνα κατά τη διάρκεια των ετών: Ο Julian Assange, λένε, εγκατέλειψε τη σουηδική δικαιοσύνη για να αποφύγει να καταστεί υπόλογος.
Αυτό σκεφτόμουν πάντα, μέχρι να αρχίσω τη διερεύνηση. Το ακριβώς αντίθετο είναι η αλήθεια. Ο Assange εμφανίστηκε σε πολλές περιπτώσεις στις σουηδικές αρχές επειδή ήθελε να απαντήσει στις κατηγορίες. Αλλά οι αρχές όρθωσαν τείχη.
Τι εννοείτε με αυτό: «Οι αρχές όρθωσαν τείχη»;
Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω από την αρχή. Μιλώ άπταιστα σουηδικά και κατά συνέπεια μπορώ να διαβάσω όλα τα πρωτότυπα έγγραφα. Δεν μπορούσα να πιστέψω στα μάτια μου: Σύμφωνα με τη μαρτυρία της εν λόγω γυναίκας, δεν υπήρξε ποτέ βιασμός. Και όχι μόνο αυτό: Η μαρτυρία της γυναίκας μεταβλήθηκε αργότερα από την αστυνομία της Στοκχόλμης χωρίς την ανάμιξή της, προκειμένου να το κάνει να ακούγεται σαν πιθανός βιασμός. Έχω όλα τα έγγραφα στην κατοχή μου, τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τα μηνύματα.
«Η μαρτυρία της γυναίκας άλλαξε αργότερα από την αστυνομία» – πώς ακριβώς;
Στις 20 Αυγούστου 2010, μια γυναίκα με το όνομα S.W. εισήλθε σε αστυνομικό τμήμα της Στοκχόλμης μαζί με μια δεύτερη γυναίκα με την ονομασία A.A. Η πρώτη γυναίκα, S.W., δήλωσε ότι είχε συναινετικό σεξ με τον Julian Assange, αλλά δεν είχε φορέσει προφυλακτικό. Είπε ότι ανησυχούσε τώρα ότι θα μπορούσε να είχε μολυνθεί από τον ιό HIV και ότι ήθελε να μάθει αν θα μπορούσε να αναγκάσει τον Assange να κάνει μια εξέταση HIV. Είπε ότι ήταν πραγματικά ανήσυχη. Η αστυνομία έγραψε τη δήλωσή της και ενημέρωσε αμέσως τους εισαγγελείς. Ακόμη και προτού ολοκληρωθεί η ανάκριση, η S.W. πληροφορήθηκε ότι ο Assange θα συλληφθεί για υποψία βιασμού. Η S.W. ήταν συγκλονισμένη και αρνήθηκε να συνεχιστεί η ανάκριση. Ενώ βρισκόταν ακόμα στο αστυνομικό τμήμα, έγραψε ένα μήνυμα σε έναν/μία φίλο/η λέγοντας ότι δεν ήθελε να ενοχοποιήσει τον Assange, ότι απλώς ήθελε να ελεγχθεί ο Assange για τον ιό HIV, αλλά η αστυνομία προφανώς ενδιαφερόταν να «απλώσει τα χέρια της πάνω του».
Τι σημαίνει αυτό;
Η S.W. ποτέ δεν κατηγόρησε τον Julian Assange για βιασμό. Αρνήθηκε να συμμετάσχει σε περαιτέρω ερωτήσεις και επέστρεψε στο σπίτι. Παρ’ όλα αυτά, δύο ώρες αργότερα εμφανίστηκε ένας τίτλος στην πρώτη σελίδα του Expressen, ενός σουηδικού ταμπλόιντ, λέγοντας ότι ο Julian Assange ήταν ύποπτος για δύο βιασμούς.
Δύο βιασμοί;
Ναι, επειδή υπήρχε η δεύτερη γυναίκα, η Α.Α., η οποία δεν ήθελε επίσης να ασκήσει κατηγορίες, απλώς είχε συνοδεύσει τη S.W. στο αστυνομικό τμήμα. Δεν είχε καν ανακριθεί εκείνη την ημέρα. Αργότερα είπε ότι ο Assange την είχε παρενοχλήσει σεξουαλικά. Δεν μπορώ να πω βεβαίως εάν αυτό είναι αλήθεια ή όχι. Μπορώ μόνο να επισημάνω τη σειρά των γεγονότων: Μια γυναίκα πηγαίνει σε ένα αστυνομικό τμήμα. Δεν επιθυμεί να υποβάλει καταγγελία, αλλά θέλει να ζητήσει τη διεξαγωγή τεστ για τον ιό HIV. Στη συνέχεια, η αστυνομία αποφασίζει ότι αυτό θα μπορούσε να είναι περίπτωση βιασμού και ζήτημα των εισαγγελέων/δημόσιων κατήγορων. Η γυναίκα αρνείται να υποστηρίξει αυτή την εκδοχή των γεγονότων και στη συνέχεια πηγαίνει σπίτι και γράφει σε φίλο ότι δεν ήταν η πρόθεσή της, αλλά η αστυνομία θέλει να «απλώσει χέρι» στον Assange. Δύο ώρες αργότερα, η υπόθεση είναι στην εφημερίδα. Όπως γνωρίζουμε σήμερα, οι εισαγγελείς τη διέρρευσαν στον Τύπο – και το έπραξαν χωρίς να καλέσουν καν τον Assange να προβεί σε κάποια δήλωση. Και η δεύτερη γυναίκα, η οποία φέρεται ότι είχε βιαστεί σύμφωνα με τον τίτλο της 20ής Αυγούστου, ανακρίθηκε στις 21 Αυγούστου.
Τι είπε η δεύτερη γυναίκα όταν ανακρίθηκε;
Είπε ότι είχε διαθέσει το διαμέρισμά της στον Assange, ο οποίος ήταν στη Σουηδία για ένα συνέδριο. Ένα μικρό διαμέρισμα ενός δωματίου. Όταν ο Assange βρισκόταν στο διαμέρισμα, επέστρεψε σπίτι νωρίτερα από ό,τι είχε προγραμματίσει, αλλά του είπε ότι δεν ήταν πρόβλημα και ότι οι δυο τους μπορούσαν να κοιμηθούν στο ίδιο κρεβάτι. Εκείνο το βράδυ είχαν συναινετικό σεξ, με προφυλακτικό. Αλλά είπε ότι κατά τη διάρκεια του σεξ ο Assange σκόπιμα έσπασε το προφυλακτικό. Εάν αυτό είναι αλήθεια, τότε είναι φυσικά ένα σεξουαλικό αδίκημα – το λεγόμενο «stealthing». Αλλά η γυναίκα είπε επίσης ότι αργότερα παρατήρησε ότι το προφυλακτικό ήταν σπασμένο. Αυτή είναι μια αντίφαση που θα έπρεπε να αποσαφηνιστεί. Εάν δεν το παρατηρήσω, τότε δεν μπορώ να ξέρω αν ο άλλος το έσπασε σκόπιμα. Δεν βρέθηκε κανένα ίχνος DNA από τον Assange ή την A.Α. στο προφυλακτικό που υποβλήθηκε ως απόδειξη.
Πώς γνωρίζονται μεταξύ τους οι δύο γυναίκες;
Δεν ήξεραν πραγματικά η μία την άλλη. Η Α.Α., η οποία φιλοξενούσε τον Assange και δούλευε ως γραμματέας τύπου, είχε συναντηθεί με τη S.W. σε μια εκδήλωση στην οποία η S.W. φορούσε ροζ κασμίρ πουλόβερ. Προφανώς ήξερε από τον Assange ότι ενδιαφερόταν για μία ερωτική συνεύρεση με τη S.W., επειδή ένα βράδυ έλαβε ένα μήνυμα (sms) από έναν γνωστό που έλεγε ότι ήξερε πως ο Assange έμενε μαζί της και ότι αυτός, ο γνωστός, ήθελε να επικοινωνήσει με τον Assange. Η Α.Α. απάντησε: ο Ασάνζ προφανώς κοιμάται αυτή τη στιγμή με το «κασμίρ κορίτσι». Το επόμενο πρωί η S.W. μίλησε με την Α.Α. στο τηλέφωνο και είπε ότι και αυτή είχε κοιμηθεί με τον Assange και τώρα ανησυχούσε μήπως είχε μολυνθεί από τον ιό HIV. Αυτή η ανησυχία ήταν προφανώς πραγματική, επειδή η S.W. πήγε επίσης σε μία κλινική για να τη συμβουλεύσουν. Η Α.Α. τότε πρότεινε: Ας πάμε στην αστυνομία – μπορούν να αναγκάσουν τον Assange να κάνει εξέταση για HIV. Οι δύο γυναίκες όμως δεν πήγαν στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα, αλλά σε ένα αρκετά μακριά, όπου μία φίλη της Α.Α. εργάζεται ως αστυνομικός – η οποία στη συνέχεια ανέκρινε τη S.W., αρχικά παρουσία της Α.Α., που δεν είναι ορθή πρακτική. Μέχρι στιγμής όμως το μόνο πρόβλημα ήταν η έλλειψη επαγγελματισμού. Η σκόπιμη κακοδιαχείριση των αρχών έγινε φανερή μόνο όταν διαδόθηκαν οι υποψίες βιασμού μέσω του Τύπου και το έπραξαν χωρίς ανάκριση της Α.Α. και σε αντίθεση με τη δήλωση της S.W. Παραβιάστηκε επίσης μια σαφής απαγόρευση του σουηδικού νόμου κατά της απελευθέρωσης των ονομάτων των υποτιθέμενων θυμάτων ή δραστών σε υποθέσεις σεξουαλικής παράβασης. Η υπόθεση ήρθε τώρα στην προσοχή του επικεφαλής εισαγγελέα/δημόσιου κατήγορου στην πρωτεύουσα, ο οποίος και ανέστειλε την έρευνα για βιασμούς μερικές ημέρες αργότερα με την εκτίμηση ότι ενώ οι δηλώσεις της S.W. ήταν αξιόπιστες, δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι είχε διαπραχθεί έγκλημα.
Αλλά τότε η υπόθεση πώς ξέφυγε και γιατί;
Τώρα ο προϊστάμενος της αστυνομικού που είχε διεξαγάγει την ανάκριση της έγραψε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που της έλεγε να ξαναγράψει τη δήλωση της S.W.
Τι άλλαξε η αστυνομικός;
Δεν γνωρίζουμε, επειδή η πρώτη κατάθεση δεν υπάρχει πια – γράφτηκε από πάνω της απευθείας στο πρόγραμμα του υπολογιστή (η δεύτερη κατάθεση). Ξέρουμε μόνο ότι στην αρχική δήλωση, σύμφωνα με τον επικεφαλής εισαγγελέα, προφανώς δεν περιείχε καμία ένδειξη ότι είχε διαπραχθεί κάποιο έγκλημα. Στην επεξεργασμένη μορφή λέει ότι οι δύο είχαν σεξουαλικές επαφές αρκετές φορές – συναινετικές και με προφυλακτικό. Αλλά το πρωί, σύμφωνα με την αναθεωρημένη δήλωση, η γυναίκα ξύπνησε επειδή (o Assange) προσπάθησε να διεισδύσει χωρίς προφυλακτικό. Ρωτάει: «Φοράς προφυλακτικό;». Λέει: «Όχι». Στη συνέχεια, αυτή λέει: «Το καλό που σου θέλω να μην έχεις HIV» και του επιτρέπει να συνεχίσει. Η κατάθεση εκδόθηκε χωρίς την εμπλοκή της συγκεκριμένης γυναίκας και δεν υπογράφτηκε από αυτήν. Πρόκειται για ένα παραπλανητικό αποδεικτικό στοιχείο, από το οποίο οι σουηδικές αρχές έχτισαν τότε μια ιστορία βιασμού.
Γιατί οι σουηδικές αρχές να κάνουν κάτι τέτοιο;
Το timing είναι καθοριστικό: Στα τέλη Ιουλίου το Wikileaks -σε συνεργασία με τους «New York Times», τον «Guardian» και το «Der Spiegel»- δημοσίευσε το «Αφγανικό Πολεμικό Ημερολόγιο». Ήταν μία από τις μεγαλύτερες διαρροές στην ιστορία του αμερικανικού στρατού. Οι ΗΠΑ απαίτησαν αμέσως από τους συμμάχους τους να «πνίξουν» τον Assange με ποινικές υποθέσεις. Δεν είμαστε εξοικειωμένοι με όλη την αλληλογραφία, αλλά το Stratfor, ένα think tank εθνικής ασφάλειας που εργάζεται για την αμερικανική κυβέρνηση, συμβούλευσε τους αμερικανούς αξιωματούχους να κατακλύσουν τον Assange με κάθε είδους ποινικές υποθέσεις για τα επόμενα 25 χρόνια.
- Ο Assange έρχεται σε επαφή με το σουηδικό δικαστικό σώμα αρκετές φορές για να προβεί σε δήλωση – αλλά απορρίπτεται
Γιατί ο Ασάνζ δεν παραδόθηκε στην αστυνομία εκείνη τη στιγμή;
Το έκανε. Το ανέφερα νωρίτερα.
Παρακαλώ μπορείτε να αναπτύξετε το θέμα αυτό;
Ο Assange έμαθε για τους ισχυρισμούς που αφορούσαν στους βιασμούς από τον Τύπο. Επιζήτησε επαφή με την αστυνομία για να μπορέσει να δώσει κάποια κατάθεση. Παρά το γεγονός ότι το σκάνδαλο δημοσιοποιήθηκε, του επιτράπηκε να καταθέσει εννέα ημέρες αργότερα, όταν η κατηγορία για βιασμό της S.W. είχε καταπέσει και δεν διωκόταν πλέον. Ωστόσο, οι διαδικασίες που σχετίζονταν με τη σεξουαλική παρενόχληση της Α.Α. συνεχίζονταν. Στις 30 Αυγούστου 2010, ο Assange εμφανίστηκε στο αστυνομικό τμήμα για να προβεί σε κατάθεση. Ανακρίθηκε από τον ίδιο αστυνομικό που διέταξε την αναθεώρηση της δήλωσης από τη S.W. Στην αρχή της συζήτησης ο Assange δήλωσε ότι είναι έτοιμος να καταθέσει, αλλά πρόσθεσε ότι δεν ήθελε να διαβάσει την κατάθεσή του στον Τύπο. Αυτό είναι δικαίωμά του και του δόθηκαν διαβεβαιώσεις ότι θα του εξασφαλιστεί. Αλλά εκείνο το βράδυ όλα ήταν ξανά στις εφημερίδες. Θα μπορούσε να προέρχεται μόνο από τις αρχές, επειδή κανείς άλλος δεν ήταν παρών κατά τη διάρκεια της ανάκρισης. Η πρόθεση ήταν πολύ ξεκάθαρη.
Από πού προέκυψε η ιστορία ότι ο Assange προσπαθούσε να αποφύγει τους σουηδούς αξιωματούχους της δικαιοσύνης;
Αυτή η εκδοχή κατασκευάστηκε, αλλά δεν στηρίζεται στα γεγονότα. Αν προσπαθούσε να κρυφτεί, δεν θα είχε εμφανιστεί στο αστυνομικό τμήμα με δική του ελεύθερη βούληση. Βάσει της αναθεωρημένης δήλωσης της S.W., υποβλήθηκε ένσταση κατά της προσπάθειας του εισαγγελέα να αναστείλει την έρευνα και στις 2 Σεπτεμβρίου 2010 συνεχίστηκαν οι διαδικασίες έρευνας περί βιασμού. Ένας νομικός εκπρόσωπος με το όνομα Claes Borgström διορίστηκε από το δημόσιο για τις δύο γυναίκες. Ο άνδρας ήταν συνεργάτης του δικηγορικού γραφείου του προηγούμενου υπουργού Δικαιοσύνης, Thomas Bodström, υπό την εποπτεία του οποίου το σουηδικό προσωπικό ασφαλείας είχε συλλάβει δύο άνδρες που οι ΗΠΑ θεωρούσαν ύποπτους, στο κέντρο της Στοκχόλμης. Οι άνδρες συνελήφθησαν χωρίς καμία νομική διαδικασία και στη συνέχεια παραδόθηκαν στη CIA, η οποία προχώρησε σε βασανιστήρια. Αυτό δείχνει με μεγαλύτερη σαφήνεια τη διατλαντική σύνδεση σε αυτή την υπόθεση. Μετά την επανεκκίνηση της έρευνας για τους βιασμούς, ο Assange επανειλημμένα δήλωσε μέσω του δικηγόρου του ότι επιθυμούσε να απαντήσει στις κατηγορίες. Ο αρμόδιος εισαγγελέας καθυστερούσε. Τη μία δεν ταίριαζε με το χρονοδιάγραμμα του εισαγγελέα, την άλλη ο υπεύθυνος αστυνομικός υπάλληλος ήταν άρρωστος. Τρεις εβδομάδες αργότερα, ο δικηγόρος του έγραψε τελικά ότι ο Assange έπρεπε πραγματικά να πάει στο Βερολίνο για μια διάσκεψη και ρώτησε αν του επιτρεπόταν να φύγει από τη χώρα. Η εισαγγελία του έδωσε γραπτή άδεια να εγκαταλείψει τη Σουηδία για σύντομα χρονικά διαστήματα.
Και μετά;
Το θέμα είναι: Την ημέρα που ο Julian Assange εγκατέλειψε τη Σουηδία, σε μια χρονική στιγμή που δεν ήταν σαφές αν έφυγε για μικρό ή για μεγάλο χρονικό διάστημα, εκδόθηκε ένταλμα για τη σύλληψή του. Πέταξε με τις Σκανδιναβικές Αερογραμμές από τη Στοκχόλμη στο Βερολίνο. Κατά τη διάρκεια της πτήσης οι φορητοί υπολογιστές του εξαφανίστηκαν από τις αποσκευές του. Όταν έφτασε στο Βερολίνο, η Lufthansa ζήτησε έρευνα από τη SAS, αλλά η αεροπορική εταιρεία προφανώς αρνήθηκε να παράσχει οποιεσδήποτε πληροφορίες.
Γιατί;
Αυτό είναι ακριβώς το πρόβλημα. Στην περίπτωση αυτή συμβαίνουν συνεχώς πράγματα που δεν θα έπρεπε να είναι πραγματικά δυνατά, εκτός αν τα κοιτάξεις από διαφορετική οπτική γωνία. Ο Assange, εν πάση περιπτώσει, συνέχισε ακολούθως προς Λονδίνο, αλλά δεν προσπάθησε να κρυφτεί από το δικαστικό σώμα. Μέσω του σουηδού δικηγόρου του προσέφερε στις εισαγγελικές αρχές αρκετές πιθανές ημερομηνίες για ανάκριση στη Σουηδία – αυτή η αλληλογραφία υπάρχει. Στη συνέχεια συνέβησαν τα εξής: ο Assange κατάλαβε ότι είχε ανοιχτεί κρυφή ποινική υπόθεση εναντίον του στις ΗΠΑ. Τη χρονική εκείνη στιγμή δεν επιβεβαιώθηκε από τις ΗΠΑ, αλλά σήμερα γνωρίζουμε ότι ήταν αλήθεια. Από τότε, ο δικηγόρος του Assange άρχισε να λέει ότι ο πελάτης του ήταν διατεθειμένος να καταθέσει στη Σουηδία, αλλά ζήτησε διπλωματική διασφάλιση ότι η Σουηδία δεν θα τον εξέδιδε στις ΗΠΑ.
Ήταν (η ανησυχία αυτή) ένα ρεαλιστικό σενάριο;
Απολύτως. Πριν από μερικά χρόνια, όπως ήδη ανέφερα, το σουηδικό προσωπικό ασφάλειας παρέδωσε στη CIA χωρίς καμία νομική διαδικασία δύο αιτούντες άσυλο, οι οποίοι και οι δύο ήταν εγγεγραμμένοι στη Σουηδία. Η καταπάτηση ήδη ξεκίνησε στο αεροδρόμιο της Στοκχόλμης, όπου τους κακομεταχειρίστηκαν, τους νάρκωσαν και τους πήγαν στην Αίγυπτο, όπου βασανίστηκαν. Δεν ξέρουμε αν είναι οι μοναδικές περιπτώσεις. Αλλά γνωρίζουμε αυτές τις περιπτώσεις επειδή οι άνδρες επέζησαν. Και οι δύο υπέβαλαν αργότερα καταγγελίες στις υπηρεσίες ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ και κέρδισαν την υπόθεση. Η Σουηδία αναγκάστηκε να καταβάλει σε κάθε έναν από αυτούς μισό εκατομμύριο δολάρια για αποζημίωση.
Συμφώνησε η Σουηδία με τα αιτήματα που υπέβαλε ο Assange;
Οι δικηγόροι λένε ότι, κατά τη διάρκεια των σχεδόν επτά ετών κατά τα οποία ο Assange ζούσε στην πρεσβεία του Ισημερινού, έκαναν πάνω από 30 προτάσεις για να κανονίσουν να επισκεφθεί τη Σουηδία ο Assange – με αντάλλαγμα εγγύηση ότι δεν θα εκδοθεί στις ΗΠΑ. Οι Σουηδοί αρνήθηκαν να παράσχουν μια τέτοια εγγύηση υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ δεν είχαν υποβάλει επίσημη αίτηση έκδοσης.
Ποια είναι η άποψή σας για το αίτημα των δικηγόρων του Assange;
Τέτοιες διπλωματικές διαβεβαιώσεις είναι μια διεθνής πρακτική ρουτίνας. Οι πολίτες ζητούν διαβεβαίωση ότι δεν θα εκδοθούν σε μέρη όπου υπάρχει κίνδυνος σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανεξάρτητα από το αν έχει υποβληθεί αίτημα έκδοσης από την εν λόγω χώρα ή όχι. Είναι μια πολιτική διαδικασία, όχι νομική. Ακολουθεί ένα παράδειγμα: Ας πούμε ότι η Γαλλία ζητά από την Ελβετία να εκδώσει έναν επιχειρηματία από το Καζακστάν που ζει στην Ελβετία που καταζητείται τόσο στη Γαλλία όσο και στο Καζακστάν με κατηγορίες περί φοροδιαφυγής. Η Ελβετία δεν βλέπει κανένα κίνδυνο βασανισμού στη Γαλλία, αλλά πιστεύει ότι υπάρχει τέτοιος κίνδυνος στο Καζακστάν. Έτσι, η Ελβετία λέει στη Γαλλία: Θα τον εκδώσουμε σε σας, αλλά θέλουμε μια διπλωματική διασφάλιση ότι δεν θα εκδοθεί στο Καζακστάν. Η γαλλική απάντηση δεν θα είναι: «Το Καζακστάν δεν έχει υποβάλει καν αίτημα»! Αντιθέτως, ασφαλώς και θα παρέχουν μια τέτοια διαβεβαίωση. Τα επιχειρήματα που έρχονταν από τη Σουηδία ήταν αβάσιμα στην καλύτερη περίπτωση. Αυτό είναι ένα μέρος. Το άλλο, και το λέω με όλη την προσωπική μου εμπειρία στο παρασκήνιο της καθιερωμένης διεθνούς πρακτικής: Εάν μια χώρα αρνείται να παράσχει μια τέτοια διπλωματική διασφάλιση, τότε όλες οι αμφιβολίες σχετικά με τις καλές προθέσεις της εν λόγω χώρας είναι δικαιολογημένες. Γιατί η Σουηδία δεν μπορούσε να παρέχει τέτοιες διαβεβαιώσεις; Από νομική άποψη, οι ΗΠΑ δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με τις σουηδικές αδικοπραξίες.
Γιατί δεν θέλησε η Σουηδία να προσφέρει μια τέτοια διαβεβαίωση;
Απλώς πρέπει να δούμε πώς εξελίχθηκε η υπόθεση: Για τη Σουηδία, δεν ήταν ποτέ τα συμφέροντα των δύο γυναικών. Ακόμη και μετά το αίτημά του για διαβεβαίωση ότι δεν θα εκδοθεί, ο Assange ήθελε ακόμη να καταθέσει. Είπε: Αν δεν μπορείτε να εγγυηθείτε ότι δεν θα εκδοθώ, τότε είμαι πρόθυμος να ερωτηθώ στο Λονδίνο ή μέσω βίντεο.
Αλλά είναι φυσιολογικό, ή ακόμη και νομικά αποδεκτό, οι σουηδικές αρχές να ταξιδεύουν σε μια άλλη χώρα για μια τέτοια ανάκριση;
Αυτή είναι μια περαιτέρω ένδειξη ότι η Σουηδία δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να βρει την αλήθεια. Για αυτά ακριβώς τα είδη δικαστικών ζητημάτων υπάρχει μια συνθήκη συνεργασίας μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Σουηδίας, η οποία προβλέπει ότι οι σουηδοί υπάλληλοι μπορούν να ταξιδεύουν στο Ηνωμένο Βασίλειο ή αντίστροφα για να διεξάγουν ανακρίσεις ή ότι η ανάκριση αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω βίντεο. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, τέτοιου είδους ανακρίσεις πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Σουηδίας και Αγγλίας σε 44 άλλες περιπτώσεις. Μόνο στην υπόθεση του Julian Assange η Σουηδία επέμεινε ότι ήταν απαραίτητο να εμφανιστεί αυτοπροσώπως
- Όταν το ανώτατο σουηδικό δικαστήριο υποχρέωσε τελικά τους εισαγγελείς της Στοκχόλμης ή να απαγγείλουν κατηγορίες ή να κλείσουν την υπόθεση, οι βρετανικές αρχές ζήτησαν «να μην ξεφουσκώσουν το θέμα»
Γιατί αυτό;
Μία μόνο εξήγηση υπάρχει για όλα αυτά – η άρνηση χορήγησης διπλωματικών διαβεβαιώσεων, η άρνηση να τον ανακρίνουν στο Λονδίνο: Ήθελαν να τον συλλάβουν για να τον εκδώσουν στις ΗΠΑ. Ο αριθμός των νομικών παραβιάσεων που πραγματοποιήθηκαν στη Σουηδία μέσα σε λίγες εβδομάδες ήταν υπερβολικός. Το κράτος έστειλε έναν νομικό σύμβουλο στις γυναίκες, ο οποίος τους είπε ότι πλέον η ποινική ερμηνεία αυτού που βίωσαν ήταν στη δικαιοδοσία του κράτους και όχι σε αυτές. Όταν ο νομικός σύμβουλος ρωτήθηκε για τις αντιφάσεις μεταξύ της μαρτυρίας των γυναικών και της αφήγησης στην οποία εμμένουν οι δημόσιοι λειτουργοί, απάντησε σχετικά με τις δύο γυναίκες: «μα… δεν είναι δικηγόροι». Ωστόσο για πέντε χρόνια η σουηδική εισαγγελία απέφυγε να ανακρίνει τον Assange σχετικά με την κατηγορία βιασμού, μέχρι που οι δικηγόροι του υπέβαλαν τελικά αίτηση στο Ανώτατο Δικαστήριο της Σουηδίας να αναγκάσει τη δημόσια εισαγγελία είτε να ασκήσει αγωγή είτε να κλείσει την υπόθεση. Όταν οι Σουηδοί είπαν στο Ηνωμένο Βασίλειο ότι μπορεί να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την υπόθεση, οι Βρετανοί έγραψαν ξανά, ανησυχητικά: «Μην τολμήσετε να κάνετε πίσω»!
Μιλάτε σοβαρά;
Ναι, οι Βρετανοί, ή πιο συγκεκριμένα η Εισαγγελική Υπηρεσία του Στέμματος, ήθελε με κάθε κόστος να εμποδίσει τη Σουηδία να εγκαταλείψει την υπόθεση. Παρ’ όλα αυτά, οι Άγγλοι θα έπρεπε να ήταν ευτυχείς που δεν θα έπρεπε πλέον να ξοδεύουν εκατομμύρια για να κρατήσουν την Πρεσβεία του Ισημερινού υπό συνεχή παρακολούθηση προκειμένου να αποφευχθεί μια διαφυγή του Assange.
Γιατί οι Βρετανοί ήταν τόσο επίμονοι να αποτρέψουν τους Σουηδούς από το κλείσιμο της υπόθεσης;
Πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι υπήρχε πραγματικά ενδιαφέρον για τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με σεξουαλικό αδίκημα. Αυτό που έκανε το Wikileaks ήταν μια απειλή για τις πολιτικές ελίτ σε ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία εξίσου. Το Wikileaks δημοσιεύει μυστικές κρατικές πληροφορίες – παρά την όποια διαβάθμιση. Και σε έναν κόσμο, ακόμα και στις επονομαζόμενες ώριμες δημοκρατίες, όπου η μυστικότητα έχει γίνει ανεξέλεγκτη, αυτό χαρακτηρίζεται θεμελιώδης απειλή. Ο Assange κατέστησε σαφές ότι οι χώρες δεν ενδιαφέρονται πλέον σήμερα για θεμιτή εμπιστευτικότητα, αλλά για την απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών σχετικά με τη διαφθορά και τα εγκλήματα. Πάρτε την αρχέτυπη υπόθεση Wikileaks από τις διαρροές που προμήθευσε η Chelsea Manning: Το λεγόμενο «Collateral Murder» βίντεο. (Σημείωση: Στις 5 Απριλίου 2010, η Wikileaks δημοσίευσε ένα διαβαθμισμένο βίντεο από τον αμερικανικό στρατό που έδειξε τη δολοφονία πολλών ανθρώπων στη Βαγδάτη από αμερικανούς στρατιώτες, συμπεριλαμβανομένων δύο υπαλλήλων του πρακτορείου τύπου Reuters.) Ως νομικός σύμβουλος στη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού επί πολλά χρόνια και απεσταλμένος σε εμπόλεμες ζώνες, μπορώ να σας πω: Το βίντεο αναμφίβολα τεκμηριώνει ένα έγκλημα πολέμου. Ένα πλήρωμα ελικοπτέρου απλώς «θέρισε» ένα σωρό ανθρώπων. Θα μπορούσε ένας ή δύο από αυτούς τους ανθρώπους να κουβαλούσε όπλο, αλλά οι τραυματισμένοι άνθρωποι στοχεύονταν σκόπιμα. Αυτό είναι ένα έγκλημα πολέμου. «Είναι τραυματισμένος», μπορείτε να ακούσετε έναν Αμερικάνο να λέει: «Πυροβολώ». Και μετά γελούν. Στη συνέχεια ένα φορτηγό πλησιάζει για να σώσει τους τραυματίες. Ο οδηγός έχει δύο παιδιά μαζί του. Μπορείτε να ακούσετε τους στρατιώτες να λένε: «Λοιπόν είναι δικό τους λάθος να φέρνουν τα παιδιά τους σε μια μάχη» και μετά ανοίγουν πυρ. Ο πατέρας και οι τραυματίες σκοτώνονται αμέσως, τα παιδιά επιβιώνουν τραυματισμένα σοβαρά. Μέσα από τη δημοσίευση του βίντεο γίναμε άμεσοι μάρτυρες μιας εγκληματικής σφαγής.
Τι πρέπει να κάνει μια συνταγματική δημοκρατία σε μια τέτοια κατάσταση;
Μια συνταγματική δημοκρατία πιθανότατα θα ερευνήσει την Chelsea Manning για παραβίαση του επίσημου απορρήτου επειδή έδωσε το βίντεο στον Assange. Αλλά σίγουρα δεν θα κυνηγούσε μετά τον Assange, γιατί δημοσίευσε το βίντεο με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, σύμφωνα με τις πρακτικές της κλασικής δημοσιογραφικής έρευνας. Πάνω απ’ όλα όμως, μια συνταγματική δημοκρατία θα ερευνήσει και θα τιμωρήσει τους εγκληματίες πολέμου. Η θέση εκείνων των στρατιωτών είναι πίσω από τα σίδερα. Αλλά δεν ξεκίνησε καμία ποινική έρευνα. Αντ’ αυτού, ο άνθρωπος που ενημέρωσε το κοινό είναι φυλακισμένος στο Λονδίνο και προς έκδοση στις ΗΠΑ, αντιμετωπίζοντας μια πιθανή ποινή στις ΗΠΑ μέχρι και 175 χρόνια φυλάκισης. Αυτή είναι μια εντελώς παράλογη ποινή. Συγκριτικά: Οι κύριοι εγκληματίες πολέμου στο δικαστήριο της Γιουγκοσλαβίας έλαβαν ποινές 45 ετών. Εκατόν εβδομήντα πέντε χρόνια φυλάκισης έχουν χαρακτηριστεί ως απάνθρωπη ποινή από τον Ειδικό Εισηγητή του ΟΗΕ και από τη Διεθνή Αμνηστία. Αλλά το πραγματικά τρομακτικό πράγμα για την υπόθεση αυτή είναι η ανομία που έχει αναπτυχθεί: Οι ισχυροί μπορούν να σκοτώνουν χωρίς φόβο τιμωρίας και η δημοσιογραφία μετατρέπεται σε κατασκοπεία. Το να πεις την αλήθεια μετατρέπεται σε έγκλημα.
Τι περιμένει τον Assange μόλις εκδοθεί;
Δεν θα λάβει δίκη σύμφωνη με το κράτος δικαίου. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος γιατί η έκδοσή του δεν πρέπει να επιτραπεί. Ο Assange θα δικαστεί από επιτροπή στην Αλεξάνδρεια της Βιρτζίνια – το διαβόητο «Δικαστήριο Κατασκοπείας», όπου οι ΗΠΑ δικάζουν όλες τις υποθέσεις εθνικής ασφάλειας. Η επιλογή της τοποθεσίας δεν είναι συμπτωματική, διότι τα μέλη της επιτροπής ενόρκων πρέπει να επιλέγονται από τον τοπικό πληθυσμό και το 85% των κατοίκων της Αλεξάνδρειας εργάζεται στον τομέα εθνικής ασφάλειας – στη CIA, στην NSA, στο Τμήμα Άμυνας και στο State Department. Όταν οι άνθρωποι δικάζονται για βλάβη της εθνικής ασφάλειας μπροστά σε μια τέτοια επιτροπή, η ετυμηγορία είναι δεδομένη από την αρχή. Οι υποθέσεις υποβάλλονται πάντα ενώπιον του ίδιου δικαστή πίσω από τις κλειστές πόρτες και με βάση τα διαβαθμισμένα αποδεικτικά στοιχεία. Κανείς δεν έχει ποτέ αθωωθεί εκεί σε μια τέτοια περίπτωση. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι περισσότεροι κατηγορούμενοι καταλήγουν σε μια διευθέτηση, στην οποία παραδέχονται μερική ενοχή, ώστε να λάβουν μια πιο ήπια ποινή.
Λέτε ότι ο Julian Assange δεν θα έχει δίκαιη δίκη στις Ηνωμένες Πολιτείες;
Χωρίς αμφιβολία. Έτσι οι υπάλληλοι της αμερικανικής κυβέρνησης υπακούοντας στις εντολές των ανωτέρων τους μπορούν να συμμετάσχουν σε επιθετικούς πολέμους, εγκλήματα πολέμου και βασανιστήρια, γνωρίζοντας καλά ότι δεν πρόκειται ποτέ να κληθούν να απολογηθούν για τις ενέργειές τους. Τι συνέβη με τα διδάγματα που πάρθηκαν στη Δίκη της Νυρεμβέργης; Έχω δουλέψει αρκετά σε εμπόλεμες περιοχές για να γνωρίζω τα λάθη που συμβαίνουν σε έναν πόλεμο. Δεν είναι μόνο αδίστακτες εγκληματικές πράξεις. Πολλές από αυτές είναι αποτέλεσμα στρες, εξάντλησης και πανικού. Γι’ αυτό μπορώ να καταλάβω απόλυτα όταν μια κυβέρνηση λέει: Θα φέρουμε την αλήθεια στο φως, και εμείς, ως κράτος, θα αναλάβουμε την πλήρη ευθύνη για την προκληθείσα βλάβη, αλλά αν η ευθύνη δεν μπορεί να καταλογιστεί άμεσα σε άτομα, τότε δεν θα επιβληθούν μέτρα εναντίον όλων. Είναι όμως εξαιρετικά επικίνδυνο όταν η αλήθεια καταστέλλεται και οι εγκληματίες δεν προσάγονται στη δικαιοσύνη. Στη δεκαετία του 1930, η Γερμανία και η Ιαπωνία έφυγαν από την Κοινωνία των Εθνών. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα ο κόσμος βρισκόταν ανάμεσα σε ερείπια. Σήμερα, οι ΗΠΑ αποχώρησαν από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών και έτσι ούτε οι σφαγές πολιτών, ούτε τα βασανιστήρια της CIA μετά την 11η Σεπτεμβρίου ούτε ο πόλεμος εναντίον του Ιράκ θα οδηγήσουν σε ποινικές έρευνες. Σήμερα το Ηνωμένο Βασίλειο ακολουθεί αυτό το παράδειγμα. Η Επιτροπή Ασφαλείας και Πληροφοριών στο βρετανικό κοινοβούλιο δημοσίευσε το 2018 δύο αναλυτικές εκθέσεις, οι οποίες έδειξαν ότι η Βρετανία εμπλέκεται πολύ περισσότερο στο μυστικό πρόγραμμα βασανιστηρίων της CIA από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως. Η επιτροπή συνέστησε επίσημη έρευνα. Το πρώτο πράγμα που έκανε ο Μπόρις Τζόνσον όταν έγινε πρωθυπουργός ήταν να ακυρώσει την έρευνα.
- Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι παραβιάσεις των όρων εγγύησης γενικά τιμωρούνται μόνο με πρόστιμα ή, το πολύ, με λίγες ημέρες φυλάκισης. Όμως, ο Assange τιμωρήθηκε με 50 εβδομάδες σε φυλακή υψηλής ασφαλείας χωρίς να του δοθεί η δυνατότητα να προετοιμάσει τη δική του υπεράσπιση.
Τον Απρίλιο η βρετανική αστυνομία απομάκρυνε τον Julian Assange από την πρεσβεία του Ισημερινού. Τι πιστεύετε για αυτά τα γεγονότα;
Το 2017 μια νέα κυβέρνηση εκλέχθηκε στον Ισημερινό. Αμέσως μετά, οι Ηνωμένες Πολιτείες έγραψαν μια επιστολή που έδειχνε ότι ήταν πρόθυμες να συνεργαστούν με τον Ισημερινό. Βεβαίως υπήρχαν πολλά χρήματα που διακυβεύονταν, υπήρχε όμως και ένα εμπόδιο: ο Julian Assange.
Το μήνυμα ήταν ότι οι ΗΠΑ ήταν έτοιμες να συνεργαστούν, αρκεί ο Ισημερινός να εκδώσει τον Assange στις ΗΠΑ. Σ’ αυτή την προοπτική η Πρεσβεία του Ισημερινού άρχισε να ασκεί πιέσεις στον Assange. Του έκαναν τη ζωή δύσκολη. Αλλά αυτός δεν έφευγε. Ο Ισημερινός τότε ακύρωσε την αμνηστία που του είχε παραχωρήσει και έτσι έδωσε το πράσινο φως στη Βρετανία για να τον συλλάβει. Εξαιτίας του ότι η προηγούμενη κυβέρνηση του Ισημερινού του είχε χορηγήσει την ιθαγένεια της χώρας, το διαβατήριο του Assange έπρεπε επίσης να ανακληθεί, καθώς το σύνταγμα του Ισημερινού απαγορεύει την έκδοση των δικών του πολιτών. Όλα αυτά έγιναν εν μια νυκτί και χωρίς καμία νομική διαδικασία. Ο Assange δεν είχε τη δυνατότητα ούτε να προβεί σε κάποια δήλωση ούτε να προχωρήσει σε κάποια νομική προσφυγή. Συνελήφθη έτσι από τους Βρετανούς και οδηγήθηκε ενώπιον βρετανού δικαστή την ίδια μέρα, ο οποίος τον καταδίκασε για παραβίαση της εγγύησής του.
Τι πιστεύετε για αυτή την εξπρές διαδικασία;
Ο Assange είχε μόνο 15 λεπτά για να προετοιμαστεί με τον δικηγόρο του. Η ίδια η δίκη κράτησε επίσης μόνο 15 λεπτά. Ο δικηγόρος του Assange κατέθεσε έναν τεράστιο φάκελο στο τραπέζι και επίσημη ένσταση προς έναν εκ των δικαστών λόγω σύγκρουσης συμφερόντων, καθώς η σύζυγός του εμπλεκόταν βάσει των αποκαλύψεων Wikileaks σε 35 περιπτώσεις. Όμως ο επικεφαλής δικαστής απέρριψε αυτές τις ενστάσεις χωρίς καν να τις εξετάσει. Είπε ότι η κατηγορία προς τον συνάδελφό του για σύγκρουση συμφερόντων αποτελούσε ύβρη. Ο Assange είπε μόνο μία φράση κατά τη διάρκεια ολόκληρης της διαδικασίας: «Δηλώνω αθώος». Ο δικαστής απευθύνθηκε προς αυτόν και του είπε: «Είστε ένας ναρκισσιστής που δεν μπορεί να δει πέρα από το δικό του συμφέρον. Σας καταδικάζω για παραβίαση εγγύησης».
Αν σας καταλαβαίνω σωστά: ο Julian Assange από την αρχή δεν είχε ποτέ την ευκαιρία;
Έτσι είναι. Δεν λέω ότι ο Julian Assange είναι άγγελος ή ένας ήρωας. Αλλά δεν χρειάζεται να είναι. Μιλάμε για τα ανθρώπινα δικαιώματα και όχι για τα δικαιώματα των ηρώων ή των αγγέλων. Ο Assange είναι άτομο και έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να αντιμετωπιστεί με ανθρώπινο τρόπο. Ανεξάρτητα από το ποια είναι η κατηγορία εναντίον του, ο Assange έχει το δικαίωμα σε μια δίκαιη δίκη. Αλλά σκοπίμως στερήθηκε του δικαιώματός του αυτού – στη Σουηδία, στις ΗΠΑ, στη Μεγάλη Βρετανία και στον Ισημερινό. Αντ’ αυτού, αφέθηκε να σαπίζει για σχεδόν επτά χρόνια σε ένα άδειο δωμάτιο. Στη συνέχεια, ξαφνικά σέρνεται εκτός και μέσα σε λίγες ώρες καταδικάζεται για παραβίαση των όρων εγγύησης, χωρίς καμία προετοιμασία και χωρίς καμία ευκαιρία να καταθέσει αίτημα για χορήγηση διπλωματικού ασύλου από άλλο κράτος-μέλος του ΟΗΕ για πολιτική δίωξη. Κάτι που άλλωστε προβλέπεται από το διεθνές δίκαιο και το έπραξαν αρκετοί κινέζοι, ρώσοι και άλλοι αντιφρονούντες στις δυτικές πρεσβείες. Είναι προφανές ότι εδώ πρόκειται για πολιτική δίωξη. Στη Βρετανία άλλωστε οι παραβιάσεις όρων εγγύησης σπανίως οδηγούν στη φυλακή – συνήθως όσοι τις παραβιάζουν τιμωρούνται με χρηματικό πρόστιμο. Αντίθετα, ο Assange καταδικάστηκε με συνοπτικές διαδικασίες σε φυλάκιση για 50 εβδομάδες σε φυλακή υψηλής ασφαλείας – μια σαφώς δυσανάλογη ποινή που είχε μόνο έναν σκοπό: την κράτησή του για αρκετό καιρό, ώστε οι ΗΠΑ να προετοιμαστούν εναντίον του.
Ως ειδικός εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για τα βασανιστήρια, τι έχετε να πείτε για τις τρέχουσες συνθήκες φυλάκισής του;
Η Βρετανία αρνείται στον Julian Assange οποιαδήποτε επαφή με τους δικηγόρους του στις ΗΠΑ, όπου είναι αντικείμενο μυστικών διαδικασιών. Η βρετανίδα δικηγόρος του παραπονέθηκε επίσης ότι δεν είχε καν αρκετή πρόσβαση στον πελάτη της για να εξετάσει μαζί του τα δικαστικά έγγραφα και τα αποδεικτικά στοιχεία. Μέχρι τον Οκτώβριο δεν του επιτράπηκε να έχει ούτε ένα έγγραφο από τον φάκελό της υπόθεσής του μαζί του στο κελί. Στερήθηκε των θεμελιωδών δικαιωμάτων του να προετοιμάσει την υπεράσπισή του, όπως εγγυάται η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Επιπροσθέτως, είναι η σχεδόν καθολική η απομόνωσή του και η εντελώς δυσανάλογη τιμωρία του για παραβίαση των όρων εγγύησης. Μόλις έβγαινε από το κελί του, οι διάδρομοι άδειαζαν ώστε να τον εμποδίσουν να έρθει σε επαφή με τους άλλους κρατούμενους.
Και όλα αυτά εξαιτίας μιας απλής παραβίασης της εγγύησης; Σε ποια περίπτωση η φυλάκιση γίνεται βασανισμός;
Ο Julian Assange έχει υποστεί διεθνώς ψυχολογικά βασανιστήρια από τη Σουηδία, τη Μεγάλη Βρετανία, τον Ισημερινό και τις ΗΠΑ. Κατά πρώτον λόγω της αυθαίρετης αντιμετώπισης των διαδικασιών εναντίον του. Ο τρόπος με τον οποίο η Σουηδία χειρίστηκε την υπόθεσή του, με την ενεργό βοήθεια της Μεγάλης Βρετανίας, είχε ως στόχο να τον θέσει υπό πίεση και να τον παγιδεύσει στην πρεσβεία. Η Σουηδία δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να βρει την αλήθεια και να βοηθήσει αυτές τις δύο γυναίκες, παρά μόνο να στριμώξει τον Assange. Πρόκειται για κατάχρηση της δικαιοσύνης προκειμένου να πιεστεί ένα άτομο σε βαθμό που να μην είναι σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Επιπλέον αυτού έρχονται μέτρα επιτήρησης, προσβολές και επιθέσεις πολιτικών από αυτές τις χώρες, μέχρι και απειλές κατά της ζωής του. Αυτή η συνεχής κατάχρηση κρατικής εξουσίας προκάλεσε σημαντικό στρες και άγχος στο Assange και είχε ως αποτέλεσμα μετρήσιμες νοητικές και νευρολογικές βλάβες. Επισκέφθηκα τον Assange στο κελί του στο Λονδίνο τον Μάιο του 2019, μαζί με δύο ειδικούς, έμπειρους και αξιοσέβαστους γιατρούς, εξειδικευμένους στην εγκληματολογική και ψυχολογική εξέταση θυμάτων βασανιστηρίων. Η διάγνωση των δύο γιατρών ήταν σαφής: ο Julian Assange παρουσιάζει τα τυπικά συμπτώματα ψυχολογικών βασανιστηρίων. Αν δεν λάβει γρήγορα προστασία, η υγεία του κινδυνεύει να επιδεινωθεί γρήγορα και ο θάνατος θα μπορούσε να είναι μία από τις συνέπειες.
Έξι μήνες μετά το καθεστώς κράτησης του Assange στη Βρετανία και πριν την έκδοση του, η Σουηδία παραιτείται αθορύβως από τις κατηγορίες εναντίον του, τον Νοέμβριο του 2019, ύστερα από εννέα χρόνια. Γιατί;
Το σουηδικό κράτος για σχεδόν μία δεκαετία σκόπιμα παρουσίαζε τον Julian Assange ως έναν κοινό δράστη σεξουαλικής κακοποίησης. Στη συνέχεια, εντελώς ξαφνικά εγκατέλειψε την υπόθεση εναντίον του, βάσει του ίδιου επιχειρήματος με αυτό που χρησιμοποίησε η πρώτη εισαγγελέας της Στοκχόλμης το 2010, όταν ανέστειλε αρχικά την έρευνα μετά από μόλις πέντε ημέρες: μολονότι η δήλωση της γυναίκας ήταν αξιόπιστη, δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι είχε διαπραχθεί έγκλημα. Είναι ένα απίστευτο σκάνδαλο. Αλλά η χρονική συγκυρία δεν ήταν τυχαία. Στις 11 Νοεμβρίου δημοσιοποιήθηκε ένα επίσημο έγγραφο που είχα στείλει στη σουηδική κυβέρνηση δύο μήνες νωρίτερα. Σε αυτό το έγγραφο ζητούσα από τη σουηδική κυβέρνηση να παράσχει εξηγήσεις σε περίπου 50 σημεία σχετικά με τις συνέπειες σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον τρόπο που χειρίστηκαν την υπόθεση. Πώς είναι δυνατόν ο Τύπος να ενημερώθηκε παρά την απαγόρευση; Πώς είναι δυνατόν μια υποψία να δημοσιοποιήθηκε ενώ η ανάκριση ακόμη δεν είχε ξεκινήσει; Πώς είναι δυνατόν να μιλάτε για βιασμό όταν η γυναίκα που συμμετείχε αμφισβητεί αυτή την εκδοχή; Την ημέρα που δημοσιοποιήθηκε το έγγραφο έλαβα μια καθόλου ελπιδοφόρα απάντηση από τη Σουηδία: Η κυβέρνηση δεν είχε κάποιο σχόλιο για το θέμα αυτό.
Τι σημαίνει αυτή η απάντηση;
Είναι μια παραδοχή ενοχής.
Πώς;
Ως ειδικός εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών είμαι επιφορτισμένος από τη διεθνή κοινότητα να εξετάζω καταγγελίες που υποβάλλονται από θύματα βασανιστηρίων, και αν κρίνεται απαραίτητο να ζητώ εξηγήσεις ή έρευνες από τις κυβερνήσεις. Αυτή είναι η καθημερινή δουλειά που κάνω με όλα τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών. Από την εμπειρία μου μπορώ να πω ότι οι χώρες που ενεργούν με καλή πίστη ενδιαφέρονται σχεδόν πάντα να μου παράσχουν τις απαντήσεις που χρειάζομαι για να αποδείξω τη νομιμότητα της συμπεριφοράς τους. Όταν μια χώρα όπως η Σουηδία αρνείται να απαντήσει σε ερωτήσεις του Ειδικού Εισηγητή των Ηνωμένων Εθνών για τα βασανιστήρια, δείχνει ότι η κυβέρνηση έχει επίγνωση της παράνομης συμπεριφοράς της και δεν θέλει να αναλάβει την ευθύνη. Σταμάτησαν την υπόθεση μία εβδομάδα αργότερα, επειδή ήξεραν ότι δεν πρόκειται να κάνω πίσω. Όταν χώρες όπως η Σουηδία επιτρέπουν να χειραγωγηθούν κατ’ αυτόν τον τρόπο, τότε οι δημοκρατίες μας και τα ανθρώπινα δικαιώματά μας αντιμετωπίζουν μια θεμελιώδη απειλή.
Πιστεύετε ότι η Σουηδία είχε πλήρη επίγνωση του τι έκανε;
Ναι. Κατά την άποψή μου η Σουηδία εν γνώσει της ενήργησε με κακή πίστη. Εάν είχε ενεργήσει με καλή πίστη, δεν θα υπήρχε λόγος να αρνηθεί να απαντήσει στις ερωτήσεις μου. Το ίδιο ισχύει και για τους Βρετανούς: Μετά την επίσκεψή μου στον Assange τον Μάιο του 2019, τους πήρε έξι μήνες για να μου απαντήσουν – με μια επιστολή μιας σελίδας, η οποία βασικά περιοριζόταν στην απόρριψη όλων των κατηγοριών για βασανιστήρια και όλων των ασυνεπειών στη δικαστική διαδικασία. Εάν παίζουν τέτοιου είδους παιχνίδια, τότε ποια είναι η αξία της εντολής μου; Είμαι ο Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για τα βασανιστήρια. Η εντολή μου είναι να θέτω σαφείς ερωτήσεις και να απαιτώ απαντήσεις. Ποια είναι η νομική βάση στην άρνηση της άσκησης του θεμελιώδους δικαιώματος της υπεράσπισης του εαυτού του; Πώς ένας άνθρωπος που δεν είναι ούτε επικίνδυνος ούτε βίαιος κρατείται σε απομόνωση για αρκετούς μήνες, όταν τα πρότυπα του ΟΗΕ απαγορεύουν την απομόνωση για πάνω από 15 ημέρες; Κανένα από αυτά τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών δεν ξεκίνησε έρευνα, ούτε απάντησε στις ερωτήσεις μου, ούτε καν εξέφρασε κάποιο ενδιαφέρον για διάλογο.
- Ποινή φυλάκισης 175 έτη για δημοσιογραφική έρευνα: Το πιθανό προηγούμενο που δημιουργεί η υπόθεση των ΗΠΑ εναντίον του Julian Assange
Τι σημαίνει η άρνηση των κρατών-μελών του ΟΗΕ να παρέχουν πληροφορίες στον δικό τους ειδικό εισηγητή για τα βασανιστήρια;
Ότι πρόκειται για μια προαποφασισμένη υπόθεση. Η υπόθεση του Julian Assange θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα. Σκοπός είναι ο εκφοβισμός των δημοσιογράφων. Ο εκφοβισμός είναι παρεμπιπτόντως ένας από τους κύριους στόχους της χρήσης βασανιστηρίων παγκοσμίως. Το μήνυμα που όλοι πρέπει να λάβουμε είναι: Αυτό θα συμβεί και σε σας, αν μιμηθείτε το μοντέλο των Wikileaks. Πρόκειται για ένα μοντέλο πολύ επικίνδυνο, γιατί είναι απλό: Οι άνθρωποι που λαμβάνουν ευαίσθητες πληροφορίες από την κυβέρνηση ή από εταιρείες τις μεταφέρουν στο Wikileaks και παραμένουν ανώνυμοι. Η αντίδραση δείχνει πόσο σημαντική είναι η απειλή: τέσσερις δημοκρατικές χώρες έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους -ΗΠΑ, Ισημερινός, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο- και εκμεταλλεύονται τη δυναμική τους για να παρουσιάσουν έναν άνθρωπο ως τέρας, ώστε να μπορούν μετά να τον καταστρέψουν χωρίς καμία κατακραυγή. Αυτή η υπόθεση είναι ένα τεράστιο σκάνδαλο και αντιπροσωπεύει την αποτυχία του δυτικού κράτους δικαίου. Εάν ο Julian Assange κριθεί ένοχος, θα είναι μια θανατική ποινή για την ελευθερία του Τύπου.
Τι θα σήμαινε αυτό ως πιθανό προηγούμενο για το μέλλον της δημοσιογραφίας;
Σε πρακτικό επίπεδο αυτό σημαίνει ότι εσείς, ως δημοσιογράφος, θα πρέπει τώρα να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας. Γιατί, αν η ερευνητική δημοσιογραφία χαρακτηρίζεται ως κατασκοπεία και μπορεί να τιμωρείται παγκοσμίως, τότε η λογοκρισία και η τυραννία θα ακολουθήσουν. Ένα δολοφονικό σύστημα δημιουργείται μπροστά στα μάτια μας. Τα εγκλήματα πολέμου και τα βασανιστήρια δεν διώκονται. Βίντεο κυκλοφορούν στο YouTube, στα οποία αμερικανοί στρατιώτες καυχιούνται ότι έχουν οδηγήσει ιρακινές γυναίκες στην αυτοκτονία μετά από συστηματικούς βιασμούς. Κανείς δεν ερευνά αυτό το θέμα. Ταυτόχρονα, ένα πρόσωπο που εκθέτει τέτοια πράγματα απειλείται με 175 χρόνια φυλάκισης. Για μια ολόκληρη δεκαετία απευθύνουν εναντίον του αναπόδεικτες κατηγορίες επιχειρώντας έτσι να τον τσακίσουν. Και κανείς δεν είναι υπόλογος. Κανένας δεν αναλαμβάνει ευθύνη. Αυτό σηματοδοτεί τη διάβρωση του κοινωνικού συμβολαίου. Δίνουμε εξουσίες στις χώρες και τις αναθέτουμε στις κυβερνήσεις – αλλά σε αντάλλαγμα αυτές πρέπει να λογοδοτούν για τον τρόπο άσκησης αυτών των εξουσιών. Αν δεν ζητήσουμε οι ευθύνες να καταλογιστούν, τότε αργά ή γρήγορα θα χάσουμε τα δικαιώματά μας. Τα ανθρώπινα όντα δεν είναι δημοκρατικά από τη φύση τους. Η εξουσία διαφθείρει εάν δεν επιτηρείται. Η διαφθορά είναι το αποτέλεσμα αν δεν επιμείνουμε στον έλεγχο της εξουσίας.
Λέτε ότι η στόχευση στο πρόσωπο του Assange απειλεί την ίδια την καρδιά της ελευθερίας του Τύπου.
Θα δούμε πού θα είμαστε σε 20 χρόνια αν καταδικαστεί ο Assange – τι θα μπορούσατε άραγε ακόμη να γράφετε ως δημοσιογράφος. Είμαι πεπεισμένος ότι κινδυνεύουμε σοβαρά να απολέσουμε την ελευθερία του Τύπου. Αυτό συμβαίνει ήδη: Ξαφνικά επιτέθηκαν στα κεντρικά γραφεία της ABC News στην Αυστραλία σε σχέση με το «Ημερολόγιο Αφγανικού Πολέμου». Ο λόγος; Για άλλη μια φορά ο Τύπος αποκάλυψε την κακή διαχείριση εκπροσώπων του κράτους. Προκειμένου να λειτουργήσει ο διαχωρισμός των εξουσιών, το κράτος πρέπει να ελέγχεται από τον Τύπο, ως τέταρτη εξουσία. Τα Wikileaks αποτελούν τη λογική συνέπεια μιας συνεχιζόμενης διαδικασίας διευρυμένης μυστικότητας: Αν η αλήθεια δεν μπορεί πλέον να διερευνηθεί λόγω του ότι τα πάντα κρατούνται μυστικά. Αν τα αποτελέσματα ερευνών σχετικά με την πολιτική βασανιστηρίων της κυβέρνησης των ΗΠΑ παραμένουν επτασφράγστα μυστικά. Αν ακόμη και μεγάλα τμήματα των δημοσιευμένων περιλήψεων είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας. Τότε οι διαρροές δεν μπορεί παρά να αποτελέσουν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα.
Τα Wikileaks είναι η συνέπεια αυτής της αχαλίνωτης μυστικότητας και αντικατοπτρίζει την έλλειψη διαφάνειας που υπάρχει στο σύγχρονο πολιτικό μας σύστημα. Υπάρχουν βεβαίως και περιοχές όπου το απόρρητο μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας. Αλλά αν δεν γνωρίζουμε πλέον τι κάνουν οι κυβερνήσεις μας και ποια τα κριτήρια που ακολουθούν, αν τα εγκλήματα πλέον δεν διερευνώνται, τότε αυτό θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την κοινωνική ακεραιότητα.
Ποιες είναι οι συνέπειες;
Ως Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για τα βασανιστήρια, και πριν από αυτό ως εκπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού, είδα πολλή φρίκη και βία και είδα πόσο σύντομα ειρηνικά κράτη όπως η Γιουγκοσλαβία ή η Ρουάντα μπορεί να μετατραπούν σε κόλαση. Στις ρίζες αυτής της κατάστασης υπάρχει πάντα έλλειψη διαφάνειας και ανεξέλεγκτης πολιτικής ή οικονομικής εξουσίας, σε συνδυασμό με την αφέλεια, την αδιαφορία και την ελαφρότητα του πληθυσμού. Ξαφνικά, αυτό που συμβαίνει στον άλλο -βασανιστήρια, βιασμοί, απελάσεις, διωγμοί, δολοφονίες- μπορεί εξίσου εύκολα να συμβεί σε εμάς ή στα παιδιά μας. Και κανείς δεν θα ενδιαφερθεί. Μπορώ να σας το υποσχεθώ αυτό.
Μετάφραση – Επιμέλεια:
Θάνος Λεύκος Παναγιώτου, Μαρίνα Γ. Μεϊντάνη
