Το Βράδυ Υποχωρεί αφηγείται την κοινή ζωή και διαδρομή δύο σπουδαίων δημιουργών του 20ού αιώνα: του διεθνώς αναγνωρισμένου γλύπτη Μέμου Μακρή και της πολύπλευρης καλλιτέχνιδας Ζιζής Μακρή, η οποία υπήρξε ενεργή σε πολλά μέσα – από την ταπισερί και τη χαρακτική, ως το σχέδιο και τη φωτογραφία. Ντοκυμαντέρ, που τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Τίμων Κουλμάσης και θα το δούμε στις αίθουσες στις 25, 26 και 27 Απριλίου, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Αθήνα) και στο Σινέ Βακούρα (Θεσσαλονίκη) και φωτίζει τις τομές μιας εποχής μέσα από τη ματιά και τα έργα δύο καλλιτεχνών που έζησαν ανάμεσα σε ιδεολογίες, σύνορα και καθεστώτα.
Το βράδυ υποχωρεί.
Μέρα με τη μέρα, η δυστυχία δίνει τη θέση της στην αυγή.
— Paul Éluard
Το Βράδυ Υποχωρεί αφηγείται την κοινή ζωή και διαδρομή δύο σπουδαίων δημιουργών του 20ού
αιώνα: του διεθνώς αναγνωρισμένου γλύπτη Μέμου Μακρή και της πολύπλευρης καλλιτέχνιδας Ζιζής
Μακρή, η οποία υπήρξε ενεργή σε πολλά μέσα – από την ταπισερί και τη χαρακτική, ως το σχέδιο και τη
φωτογραφία. Το Βράδυ Υποχωρεί φωτίζει τις τομές μιας εποχής μέσα από τη ματιά και τα έργα δύο
καλλιτεχνών που έζησαν ανάμεσα σε ιδεολογίες, σύνορα και καθεστώτα.
Εκείνος, ο γλύπτης των συμβόλων – η κεφαλή του Πολυτεχνείου, μνήμη χαραγμένη στο
μέταλλο. Εκείνη, χαράκτρια των γυναικών της Αβέρωφ – μορφές σε ξύλο και χαρτί, σώματα από
ευγένεια και αντοχή. Από την Αθήνα της Κατοχής, στο Παρίσι της εξορίας, και στη ψυχροπολεμική
Βουδαπέστη, η ζωή τους έγινε έργο. Η Τέχνη τους, μαρτυρία. Η Ιστορία, καθημερινότητα.
Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί αυτό το ζευγάρι καλλιτεχνών που βίωσε – από τις δύο πλευρές του
«Σιδηρού Παραπετάσματος» – τα οράματα, τις αντιφάσεις και τις ρωγμές του αιώνα. Μέσα από το έργο
και τις αναμνήσεις τους,
Το βράδυ υποχωρεί επανεξετάζει διαχρονικά ερωτήματα: ουτοπία και ιδεολογία, ολοκληρωτισμός,
εξορία, ελευθερία.
Σύντομο σημείωμα του σκηνοθέτη
Ο Μέμος Μακρής αφιερώθηκε σχεδόν αποκλειστικά στη γλυπτική. Τα έργα του χαρακτηρίζονται από
λιτή φόρμα και εξαιρετική εκφραστικότητα, από μια κάθετη κίνηση μέσα στην ακινησία, και από την αναζήτηση μιας ουσιαστικής σχέσης με τον δημόσιο χώρο. Η τέχνη του ήταν σύγχρονη, αλλά σε ρήξη με την αφηρημένη πρωτοπορία της εποχής του – μια στάση που εναρμονιζόταν απόλυτα με τις πολιτικές του πεποιθήσεις.
Η Ζιζή Μακρή κινήθηκε με άνεση ανάμεσα σε διαφορετικές μορφές έκφρασης: χαρακτική, ξυλογραφία, ψηφιδωτό, ταπισερί, ζωγραφική, φωτογραφία. Το έργο της φέρει μια εσωτερική ένταση και εκρηκτική χρωματική ζωντάνια. Αν και συχνά επικεντρώνεται στον άνθρωπο, τις ιδέες και τους μύθους του, η εικαστική της γλώσσα παραμένει βαθιά ποιητική.
Μες στη ζωή του Μέμου και της Ζιζής, τέχνη και ιστορία του 20ού αιώνα συναντιούνται και αλληλοδιαπερνώνται· οι ελπίδες και οι διαψεύσεις, και από τις δύο πλευρές του «Σιδηρού Παραπετάσματος», αλληλεπικαλύπτονται και παράλληλα φωτίζουν η μία την άλλη. Τα έργα τους, με
βαθιά πίστη στην πρόοδο και αγάπη για τον άνθρωπο, διατηρούν μια ζωντανή και ενεργή σχέση με την
ιστορική συγκυρία· μιλούν εντός της εποχής τους: ο αντιφασιστικός αγώνας, το Ολοκαύτωμα, η
συμμετοχή – ανάμεσα στην αντίσταση και τη συνεργασία με το ολοκληρωτικό καθεστώς – στην
οικοδόμηση ενός δικαιότερου σοσιαλιστικού κόσμου. Η ελπίδα που ματαιώθηκε. Η εξέγερση στη
Βουδαπέστη, το 1956. Η σοβιετική εισβολή στην Πράγα, το 1968. Η πτώση του κομμουνισμού, το 1989.
Σήμερα, σε έναν κόσμο όπου η απώλεια των σταθερών αναφορών θολώνει τις συνειδήσεις και η άκρα
δεξιά έχει περάσει το κατώφλι της εξουσίας σε μερίδα της Ευρώπης· σήμερα, που ίσως κληθούμε να
σταθούμε απέναντι σε νέες μορφές ολοκληρωτισμού – τεχνολογικούς, βιοϊατρικούς ή άλλους – η ζωή
του Μέμου και της Ζιζής Μακρή έρχεται να θέσει ξανά, με επίμονη διαύγεια, ένα ερώτημα που δεν έπαψε
ποτέ να μας αφορά: τι μπορεί και τι οφείλει να είναι η τέχνη; Τι είναι εκείνο που δημιουργεί –
και απέναντι σε τι ορθώνεται;
Ντοκιμαντέρ, HD, έγχρωμο & ασπρόμαυρο, 70′ – 2024
Σκηνοθεσία: Τίμων Κουλμάσης
