Όταν μία είδηση κάνει τον κύκλο της – Οι περιπτώσεις Ασάνζ και whistleblowers

Του Θάνου Λεύκου Παναγιώτου

O τεράστιος όγκος πληροφοριών που παράγεται καθημερινά και η ταχύτατη μετάδοσή τους έχουν κάνει τις ειδήσεις να αξιολογούνται κυρίως με βάση την επικαιρότητα και λιγότερο με βάση την ουσιαστική σημασία τους και το πώς επηρεάζουν συγκεκριμένα πρόσωπα ή ολόκληρη την κοινωνία. Ο συνεχής καταιγισμός πληροφοριών δημιουργεί στον δέκτη σύγχυση αλλά και ταυτόχρονα μια επιθυμία να καταναλώνει διαρκώς καινούργιες πληροφορίες. Αυτή η «ανάγκη» για συνεχή παραγωγή πληροφοριών έθεσε και τα κριτήρια για τον τρόπο λειτουργίας των ΜΜΕ αλλά και των κοινωνικών δικτύων, όπου τον ρόλο των δημοσιογράφων καταλαμβάνουν σε μεγάλο βαθμό οι πολίτες, οι οποίοι δημιουργούν και αναπαράγουν ειδήσεις.

Τα ΜΜΕ -ιδίως τα κυρίαρχα- λειτουργώντας κατά κύριο λόγο ως επιχειρήσεις ακολουθούν στρατηγικές μάρκετινγκ και καθορίζουν τους κανόνες με τους οποίους πορεύεται η ενημέρωση. Όταν κάτι αρχίζει να παλιώνει και να χάνει το ενδιαφέρον του, ανεξαρτήτως της σημασίας του, σταδιακά εξαφανίζεται. Η είδηση αντιμετωπίζεται ως προϊόν με αυστηρούς κανόνες μάρκετινγκ. Η ανθρώπινη πλευρά του γεγονότος χρησιμοποιείται αποκλειστικά χρησιμοθηρικά, με χειραγώγηση του θυμικού των θεατών, αναγνωστών ή ακροατών, και αφήνεται στο περιθώριο η ανθρωπιστική πλευρά, καθότι το κέρδος αποτελεί τον βασικό πυρήνα που καθορίζει τη γενικότερη λειτουργία. Έτσι, γεγονότα που αρχικά σοκάρουν τους δέκτες βλέπουμε μέσα σε κάποιο χρονικό διάστημα να εξωραΐζονται, και όταν χάνουν την κερδοσκοπική τους αξία να εξαφανίζονται. Παλιότερα, και μέσα σε ένα διαφορετικό πλαίσιο λειτουργίας των ΜΜΕ, μεγάλα σκάνδαλα που αποκαλύπτονταν διατηρούσαν τη θέση τους στην ενημέρωση και παρέμεναν στη μνήμη του δέκτη. Με το πέρασμα των χρόνων και με όλες τις μεταβολές στη μετάδοση του μηνύματος, βλέπουμε την όλο και αυξανόμενη ταχύτητα εξαφάνισης των ειδήσεων.

Μετά το 2000 όμως γίναμε μάρτυρες όλο και περισσότερων whistleblowers και δημοσιογράφων οι οποίοι επέλεξαν να φέρουν στο φως στοιχεία που θεώρησαν ότι πρέπει να είναι γνωστά στο ευρύ κοινό: από την πλατφόρμα των wikileaks του Τζούλιαν Ασάνζ μέχρι και την εμφάνιση κρατικών πληροφοριών από τον Έντουαρντ Σνόουντεν ή την Τσέλσι Μάνινγκ, ανάμεσα σε πολλούς άλλους. Σταδιακά έγινε εμφανές πως στοιχεία και πληροφορίες που θα έπρεπε να ταρακουνήσουν συθέμελα τις σύγχρονες κοινωνίες πέρασαν στα ψιλά ή αποτέλεσαν ειδήσεις για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, καθότι έκαναν τον κύκλο τους και ξεχάστηκαν.

Τι γίνεται όμως με αυτούς που επέλεξαν να φανερώσουν αυτά τα στοιχεία; Άλλοτε ξεχάστηκαν και σιγά σιγά εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο, άλλοτε περιφρονήθηκαν γιατί πλέον δεν φαίνεται τίποτα να μας σοκάρει και άλλοτε θυσιάστηκαν περιμένοντας προφανώς μια διαφορετική αντιμετώπιση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αλλαγή της κατάστασης. Σε πολλές περιπτώσεις υπήρξε ανελέητο κυνήγι –  χρόνια φυλακής, εξορίας, απομόνωσης και μια ελάχιστη αν όχι μηδενική στήριξη από τους πολίτες και από οργανώσεις, ΜΜΕ κλπ. Στην περίπτωση του Ασάνζ, η κυνική αδιαφορία για το πώς αυτός ο άνθρωπος παγιδεύτηκε μέσα σε ένα καφκικό σύμπαν και πώς χάθηκε ουσιαστικά η ζωή του θα έπρεπε να αποτελεί ένα σοκ για τις σύγχρονες κοινωνίες. Τα ΜΜΕ δεν κάνουν σχεδόν καμία αναφορά, οι δημοσιογράφοι αδιαφορούν, και αν επιλέξουν να αφιερώσουν λίγο χώρο και χρόνο θα είναι μέσα σε ένα πλαίσιο απλής αναφοράς. Καμία ουσιαστική στήριξη. Η είδηση έκανε τον κύκλο της και πλέον πρέπει να θαφτεί ως ανεπίκαιρη και ως ένα προϊόν που δεν είναι πλέον ελκυστικό για τους δέκτες.

Είναι ότι τα ΜΜΕ μάς έχουν διαμορφώσει σε τόσο μεγάλο βαθμό, που αποκλειστικά αυτά καθορίζουν το επίπεδο ενασχόλησής μας και το χρονικό διάστημα που θα αφιερώσουμε σε μια είδηση; Εξωραΐζεται τόσο γρήγορα η βαρβαρότητα και η απανθρωπιά, που πλέον χάνουμε το ενδιαφέρον μας σχεδόν κατευθείαν και υιοθετούμε μια κυνική αδιαφορία; Όταν επιτρέπουμε κάτι να καθοριστεί από την επικαιρότητά του, χάνει άμεσα και τη σημασία του. Όπως φαίνεται, η συνεχής έκθεσή μας στην ταχύτατη αναμετάδοση καινούργιων πληροφοριών και ο βομβαρδισμός μας από εικόνες και κείμενα δημιουργούν μια συλλογική ανοσία, που σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα μετατρέπει το αρχικό σοκ σε αδιαφορία. Τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι δεν ασχολήθηκαν τα τελευταία χρόνια με την υπόθεση Ασάνζ, παρά το γεγονός ότι αποτελεί μια υπόθεση φίμωσης της πληροφορίας -όταν αυτή θέτει σε κίνδυνο το status quo των κυβερνήσεων- και μια υπόθεση σκληρής τιμωρίας ενός ανθρώπου ο οποίος απλά συντηρούσε μια πλατφόρμα που έδινε χώρο σε αποκαλύψεις. Το ίδιο μοτίβο ωστόσο ακολουθήθηκε και από τα κοινωνικά δίκτυα, στα οποία οι αναφορές ήταν ελάχιστες. Η είδηση έκανε τον κύκλο της και σταμάτησε να αποτελεί επικαιρότητα.

 

Μοιραστείτε το άρθρο