Έγινε η αρρώστια συνήθειά μας
ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΤΟΥ ΚΟΡΟΝΟΪΟΥ – Τελευταίο μέρος: Οι εξελίξεις στη χώρα μας το τελευταίο εξάμηνο
Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη
Πριν από μερικούς μήνες ξεκίνησα μια ανασκόπηση στους αριθμοδείκτες του Covid-19, στη συνέχεια όμως οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες και δραματικές για την Ελλάδα αλλά και για όλη την Ευρώπη. Σ’ αυτό το άρθρο προσπαθώ να κάνω μια καταγραφή της κατάστασης στην Ελλάδα ανά δεκαπενθήμερο, μέσα από αρκετούς πίνακες και διαγράμματα. Υπάρχουν εύκολα προσβάσιμα σε διάφορες ιστοσελίδες διαγράμματα σχετικά με την εξέλιξη της ασθένειας στη χώρα μας και στον κόσμο γενικότερα. Εδώ παρατίθενται κάποια περισσότερα ενώ γίνονται και συγκρίσεις με παγκόσμιους μέσους όρους, όπου είναι δυνατόν. Τα νούμερα προέρχονται από τον ιστότοπο Worldometers, όπως και στα προηγούμενα άρθρα. Να σημειώσω ότι τα συμπεράσματα δεν είναι πάντα εύκολα, αλλά νομίζω ότι τουλάχιστον μπορούμε να αποκτήσουμε μια κάπως πιο συγκροτημένη εικόνα της κατάστασης κοιτώντας την εξέλιξη των αριθμοδεικτών από τα μέσα Μαΐου μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου.
Α. Κρούσματα
Ξεκινάμε με την καταγραφή των δεικτών σχετικά με τα κρούσματα. Σε κάθε πίνακα δίπλα στις τιμές βλέπουμε και τη σειρά της χώρας στην παγκόσμια κατάταξη, μια ένδειξη σχετικά με τις υπόλοιπες χώρες, χωρίς να υπεισέρχονται βαθύτερες συγκρίσεις. Οι χώρες, μαζί με τα εξαρτημένα εδάφη, όπου είχα καταγραφεί κρούσματα ήταν στα μέσα Μαΐου 213, ενώ τώρα έχουν φθάσει τις 218. Να διευκρινίσουμε ότι η ημερομηνία όσον αφορά τους συνολικούς αριθμούς αφορά τη συγκεκριμένη ημέρα (15η ή τελευταία ημέρα κάθε μήνα), ενώ για τα νέα κρούσματα (ή θύματα και τεστ, παρακάτω) αναφέρεται στο δεκαπενθήμερο (ή δεκαεξαήμερο) που προηγήθηκε αυτής της ημερομηνίας (πρώτο ή δεύτερο μισό κάθε μήνα, αντίστοιχα). Οι τιμές, άλλωστε, των στηλών που αφορούν νέα κρούσματα (ή θύματα και τεστ) είναι οι διαφορές μεταξύ της αντίστοιχης και της προηγούμενης γραμμής της στήλης των αντίστοιχων συνόλων.
Πίνακας 1. Συνολικά και νέα κρούσματα ανά δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα
Διάγραμμα 1. Συνολικά κρούσματα στην Ελλάδα
Διάγραμμα 2. Νέα κρούσματα στην Ελλάδα
Η εικόνα του διαγράμματος 1 είναι, μάλλον, αρκετά γνωστή. Μια υπερβολική (με τη γεωμετρική έννοια) τροχιά που μέχρι τα μέσα Ιουλίου ανεβαίνει πολύ αργά (μοιάζει με ευθεία σχεδόν παράλληλη στον οριζόντιο άξονα), κατόπιν παίρνει μια σαφή ανοδική κλίση για τους τρεις επόμενους μήνες, για να εκτιναχτεί μετά τα μέσα Οκτωβρίου. Παρόμοια, αλλά κάπως διαφορετική, η εικόνα του δεύτερου διαγράμματος. Τα επιπλέον κρούσματα κυμαίνονται από τα εκατό μέχρι λίγο πάνω από τα πεντακόσια μέχρι το τέλος Ιουλίου. Είναι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, στην κορύφωση της τουριστικής περιόδου, που βλέπουμε το πρώτο σχετικά μεγάλο άλμα καθώς τα νέα κρούσματα φτάνουν σχεδόν τα 2.400. Το επόμενο δεκαπενθήμερο πλησιάζουν τις 3.500 για να πέσουν ελάχιστα το πρώτο μισό του Σεπτεμβρίου, δημιουργώντας ίσως την αίσθηση ότι η εξάπλωση της νόσου τείνει να ελεγχθεί. Τα δύο επόμενα δεκαπενθήμερα τα επιπλέον κρούσματα είναι λίγο κάτω και λίγο πάνω από τις 5.000 για να ξεφύγουν το δεύτερο μισό του Οκτωβρίου (15.000) και το πρώτο του Νοεμβρίου (σχεδόν 35.000), ενώ στις επόμενες δώδεκα μέρες είναι 27.000.
Ως προς την παγκόσμια κατάταξη της Ελλάδας, στο συνολικό αριθμό κρουσμάτων, ξεκινάει από την 71η θέση, κατόπιν πέφτει φτάνοντας στην 103η –που αποτελεί και τη χαμηλότερη που καταλαμβάνει– στο τέλος Ιουλίου, ενώ μετά ανεβαίνει κι αφού κυμανθεί μεταξύ 88ης και 83ης από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου, φθάνει στη 69η στα μέσα Νοεμβρίου. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία όταν ολοκληρωνόταν το άρθρο αφορούσα την 27η Νοεμβρίου, οπότε η Ελλάδα βρισκόταν στην 66η θέση έχοντας εξαψήφιο πια αριθμό συνολικών κρουσμάτων (101.287).
Η πορεία στην αντίστοιχη κατάταξη όσον αφορά τα νέα κρούσματα είναι εντελώς διαφορετική, καθώς είναι σταθερά ανοδική, με δύο μόνο εξαιρέσεις στις οποίες πέφτει κατά εφτά θέσεις (δεύτερο μισό του Ιουλίου και πρώτο μισό του Οκτωβρίου) κι έτσι φτάνει από την 122η στη –σχετικά υψηλή– 35η θέση.
Πίνακας 2. Συνολικά και νέα κρούσματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα
Στα νέα κρούσματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού αρχίζει 148η και με περισσότερα σκαμπανεβάσματα φθάνει στην 38η θέση. Πάντως, πρέπει να σημειώσουμε ότι στις πρώτες θέσεις στις κατατάξεις αναλογικά με τον πληθυσμό βρίσκονται αρκετές χώρες κι εξαρτημένα εδάφη με μικρό, έως πολύ μικρό, αριθμό κατοίκων όπου κάθε κρούσμα (όπως και θύμα και τεστ) μετρά παραπάνω.
Όμως στους αριθμούς των κρουσμάτων αναλογικά με τον πληθυσμό μπορούμε να κάνουμε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο, κάτι που φαίνεται στον επόμενο πίνακα και τα δύο παρακάτω διαγράμματα.
Πίνακας 3. Διαφορές συνολικών και νέων κρουσμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά δεκαπενθήμερο μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Διάγραμμα 3. Διαφορά συνολικών κρουσμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Τόσο από τον προηγούμενο πίνακα όσο κι από το διάγραμμα 3 βλέπουμε ότι η χώρα μας πριν τη ραγδαία άνοδο μετά τα μέσα Οκτωβρίου (κι ιδιαίτερα μετά το τέλος αυτού του μήνα) είχε συνεχή πτώση, που σημαίνει ότι τα συνολικά κρούσματα διαιρούμενα με τον πληθυσμό της χώρας ήταν όλο και λιγότερα σε σχέση με τα συνολικά κρούσματα σ’ όλο τον κόσμο διαιρούμενα με τον παγκόσμιο πληθυσμό. Συγκριτικά, δηλαδή, ήταν καλύτερα μέχρι τώρα που ξεπέρασε λίγο, μεν, αλλά με μεγάλο άλμα τον παγκόσμιο δείκτη. Και πάλι η καλύτερη θέση στην κατάταξη συμβαίνει στο τέλος Ιουλίου (58η κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο), ενώ στα μέσα Νοεμβρίου βρίσκεται μια θέση πάνω από τον παγκόσμιο δείκτη. Στις 27.11 έχει 1.787 περισσότερα συνολικά κρούσματα ανά εκατομμύρια από τον παγκόσμιο δείκτη και βρίσκεται εννιά θέσεις ψηλότερα απ’ αυτόν.
Διάγραμμα 4. Διαφορά νέων κρουσμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Από τον πίνακα 3 και το διάγραμμα 4 βλέπουμε ότι και πάλι η χαμηλότερη τιμή (η μεγαλύτερη αρνητική διαφορά από τον παγκόσμιο δείκτη) είναι στο δεύτερο μισό του Ιουλίου, κατόπιν αυτή η διαφορά παραμένει αρνητική (αλλά με μειούμενο ρυθμό) μέχρι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου. Από τότε ο αριθμός των νέων κρουσμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού στην Ελλάδα ξεπερνά τον αντίστοιχο παγκόσμιο αριθμό με την αλματώδη άνοδο που βλέπουμε σε όλα τα διαγράμματα.
Β. Θύματα
Περνάμε τώρα να δούμε τους αριθμούς των θανάτων που προκλήθηκαν από την Covid-19.
Πίνακας 4. Συνολικά και νέα θύματα ανά δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα
Διάγραμμα 5. Συνολικά θύματα στην Ελλάδα
Διάγραμμα 6. Νέα θύματα στην Ελλάδα
Οι καμπύλες των θυμάτων μοιάζουν, όπως είναι αναμενόμενο, με τις καμπύλες των κρουσμάτων. Έχουμε δηλαδή περίπου υπερβολικές τροχιές με αλματώδη άνοδο στο τέλος. Βλέπουμε ότι ο αριθμός των συνολικών νεκρών από κορονοϊό είναι κοντά στους διακόσιους μέχρι τα τέλη Ιουλίου, διπλασιάζεται τους επόμενους δυο μήνες, ενώ τον επόμενο μήνα προστίθενται ακόμα διακόσια περίπου θύματα για να έχουμε εκτίναξη μέσα σε μισό μήνα στο τέλος. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου ο αριθμός των επιπλέον θυμάτων (480) είναι σχεδόν ίσος με τον αριθμό των συνολικών θυμάτων από την αρχή της πανδημίας μέχρι τις 15.10 (482). Από το διάγραμμα 6 βλέπουμε ότι αρχικά η πορεία του αριθμού των επιπλέον θυμάτων ήταν φθίνουσα φθάνοντας στο ελάχιστο του ενός μόλις νέου νεκρού σε δεκαπέντε μέρες το πρώτο μισό του Ιουλίου. Έκτοτε έχουμε αύξουσα πορεία φθάνοντας τα είκοσι θύματα το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, τα σαράντα με πενήντα το δεύτερο μισό του ίδιου μήνα και το πρώτο μισό του επόμενου. Κατόπιν έχουμε ογδόντα με ενενήντα νέα θύματα τα δύο δεκαπενθήμερα που ακολουθούν και, δυστυχώς, φθάνουμε κοντά στα εκατόν πενήντα κι ύστερα σχεδόν στα πεντακόσια στο τέλος.
Οι διακυμάνσεις των θέσεων στην παγκόσμια κατάταξη είναι μικρότερες από τις αντίστοιχες των κρουσμάτων. Έτσι ως το σύνολο των θυμάτων η χώρα μας ξεκινάει από την 53η στα μέσα Μαΐου, μετά πέφτει και φθάνει στη χαμηλότερη (82η) στα τέλη Αυγούστου όπου διατηρείται και στα μέσα Σεπτεμβρίου. Απ’ εκεί και πέρα ανεβαίνει αργά θέσεις για να φθάσει στην 68η στα μέσα Νοεμβρίου. Στις 27 Νοεμβρίου ο αριθμός των συνολικών θυμάτων της χώρας έχει ανέλθει σε 2.102 (σχεδόν χίλιους επιπλέον σε μόλις δώδεκα ημέρες, υπερδιπλασιασμός σε σχέση με το προηγούμενο δεκαπενθήμερο) κι έτσι η χώρα βρίσκεται στην 52η θέση παγκοσμίως.
Στην κατάταξη όσον αφορά τα νέα θύματα η Ελλάδα είναι αρχικά 78η, πέφτει ύστερα μέχρι την 127η θέση (τη χαμηλότερη που πιάνει) το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου και κατόπιν ανεβαίνει (μια μόνο παλινδρόμηση το δεύτερο μισό του Οκτωβρίου) φθάνοντας στο τέλος στην 38η θέση παγκοσμίως.
Πίνακας 5. Συνολικά και νέα θύματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα
Ως προς την κατάταξη, στον αριθμό των θυμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού η Ελλάδα στα μέσα Μαΐου βρίσκεται στην 67η θέση, κατόπιν πέφτει συνέχεια φθάνοντας στη χαμηλότερη (110η) θέση στα μέσα Σεπτεμβρίου και μετά ανεβαίνει στην 88η στα μέσα Νοεμβρίου, προς το τέλος όμως του μήνα (27.11) έχει ανέβει στην 67η θέση με 202 θύματα ανά εκατομμύριο.
Στον αντίστοιχο ρυθμό αύξησης είναι 74η το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαΐου, φθάνει στο χαμηλότερο σημείο (116η) σχετικά νωρίς, το δεύτερο μισό του Ιουνίου κι ύστερα αρχίζει μια ανοδική πορεία με συνεχείς, όμως, παλινδρομήσεις για να έχει μια σημαντική αύξηση στο τέλος, από την 71η θέση όπου βρισκόταν όλο τον Οκτώβριο στην 39η το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου.
Πίνακας 6. Διαφορές συνολικών και νέων θυμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά δεκαπενθήμερο μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Διάγραμμα 7. Διαφορά συνολικών θυμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Διάγραμμα 8. Διαφορά νέων θυμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Ένα στοιχείο που προκύπτει συγκρίνοντας του πίνακες 3 και 6, καθώς και τα διαγράμματα 3, 4, 7 και 8, είναι πως η διαφορά μεταξύ Ελλάδας και κόσμου στον συνολικό αριθμό θυμάτων ανά εκατομμύριο παραμένει αρνητική για όλο το διάστημα που εξετάζουμε, δηλαδή στον σχετικό δείκτη η χώρα μας βρίσκεται πάντοτε χαμηλότερα από τον αντίστοιχο παγκόσμιο, κάτι που αλλάζει –δυστυχώς– τις τελευταίες ημέρες. Αυτός, λοιπόν, ήταν κι ο μόνος δείκτης σύγκρισης μεταξύ Ελλάδας και κόσμου που συνέβαινε αυτό. Για την ακρίβεια ακόμη και στα μέσα Νοεμβρίου ο συνολικός αριθμός των νεκρών της Ελλάδας έχει μεγαλύτερη αρνητική διαφορά από τον αντίστοιχο παγκόσμιο από ότι συνέβαινε στα μέσα Μαΐου. Όμως στις 27.11 η χώρα μας ξεπερνάει τον παγκόσμιο αριθμό νεκρών ανά εκατομμύριο κατά 16,2. Βέβαια, όπως και στην καμπύλη του αντίστοιχου δείκτη για τα κρούσματα το ελάχιστο εντοπίζεται στα μέσα Οκτωβρίου κι έχουμε μεγάλη αύξηση το τελευταίο δεκαπενθήμερο της περιόδου. Στην σχετική κατάταξη η Ελλάδα ξεκινά 27 θέσεις κάτω από τον παγκόσμιο δείκτη, φθάνει στη χαμηλότερη θέση, την 55η, στα τέλη Ιουνίου, όπου και διατηρείται όλο τον επόμενο μήνα. Κατόπιν ανεβαίνει συνέχεια θέσεις φτάνοντας 17 κάτω από τον παγκόσμιο δείκτη στις 15.11 και εφτά θέσεις πάνω, πλέον, στις 27.11.
Στον ρυθμό αύξησης των θυμάτων αναλογικά με τον πληθυσμό η Ελλάδα ξεκινά από μια τιμή 6,4 μικρότερη της αντίστοιχης παγκόσμιας, έχει τη μεγαλύτερη αρνητική διαφορά το δεύτερο μισό του Ιουλίου (-11,3). Από τότε η διαφορά μειώνεται ανά δεκαπενθήμερο, με μια μόνο εξαίρεση, το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου που πέφτει κάπως. Το επόμενο, όμως, δεκαπενθήμερο ξεπερνάει, για πρώτη φορά, ελάχιστα (1,5) τον αντίστοιχο παγκόσμιο δείκτη και το πρώτο μισό του Νοεμβρίου τον ξεπερνά πλέον κατά πολύ, κατά 30 νέα θύματα ανά εκατομμύριο κατοίκων και στις –μόλις– έντεκα ημέρες που μεσολαβούν η αύξηση της διαφορά από παγκόσμιο δείκτη είναι 71,5. Στην κατάταξη το δεύτερο μισό του Μαΐου βρίσκεται 43 θέσεις κάτω από τον παγκόσμιο δείκτη, φθάνει στη χαμηλότερη θέση (-76) το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου κι ύστερα ανεβαίνει με παλινδρομήσεις για να βρεθεί τρεις θέσεις πάνω από τον παγκόσμιο δείκτη το δεύτερο μισό του Οκτωβρίου και, τέλος, 32 το επόμενο δεκαπενθήμερο.
Θνητότητα
Τώρα θα εξετάσουμε τη θνητότητα, μια έννοια που παρουσιάζει δυσκολίες. Ο ορισμός της είναι απλός, είναι ο λόγος του αριθμού των θυμάτων προς τον αριθμό των κρουσμάτων. Όμως τόσο ο αριθμητής όσο κι ο παρανομαστής παρουσιάζουν ασάφειες, οπότε η διαίρεσή τους έχει μεγαλύτερες. Δηλαδή, ξέρουμε ότι σίγουρα δεν έχουν καταμετρηθεί όλα τα κρούσματα, αφού πολλοί άνθρωποι περνούν την ασθένεια με μικρά ή και καθόλου συμπτώματα, κι όπως γνωρίζουμε στην Ελλάδα (προφανώς και σ’ άλλες χώρες) προτείνεται να κάνουν σίγουρα τεστ όσα άτομα έχουν σοβαρά συμπτώματα. Επομένως, ο αριθμός των κρουσμάτων έχει υποεκτιμηθεί. Μπορεί, βέβαια, να υποεκτιμηθεί κι ο αριθμός των θανάτων, ιδιαίτερα σε πολύ φτωχές χώρες ή περιοχές όπου εξελίσσονται ένοπλες συρράξεις. Όμως ο αριθμός των θανάτων που μπορεί να μην έχει καταγραφεί είναι, λογικά, του επιπέδου μερικών δεκάδων, ενώ των κρουσμάτων μερικών χιλιάδων, μπορεί και παραπάνω. Επομένως, η πραγματική θνητότητα είναι σίγουρα μικρότερη και θα χρειαστούν μήνες ή και χρόνια για να υπολογιστεί, και πάλι κατά προσέγγιση.
Το πηλίκο, λοιπόν, που παίρνουμε διαιρώντας τους καταγεγραμμένους θανάτους με τα καταγεγραμμένα κρούσματα, μπορούμε να πούμε ότι είναι η φαινόμενη (ή παρατηρούμενη ή καταγεγραμμένη) θνητότητα (δανειζόμενοι όρους από την αστροφυσική). Κι αυτή, όπως έχουμε γράψει σε προηγούμενα άρθρα και θα δούμε και τώρα, ευτυχώς πέφτει συνεχώς σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί, όπως τα περισσότερα τεστ που σημαίνουν περισσότερα κρούσματα (άρα καλύτερη προσέγγιση στην πραγματική θνητότητα) ή το γεγονός ότι στο πρώτο κύμα πέθαναν τα πιο ευάλωτα άτομα κλπ.
Πίνακας 7. Φαινόμενη θνητότητα (θύματα/κρούσματα) και μεταβολή της ανά δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα
Διάγραμμα 9. Φαινόμενη θνητότητα (θύματα/κρούσματα) στην Ελλάδα
Διάγραμμα 10. Μεταβολή φαινόμενης θνητότητας στην Ελλάδα
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η καταγεγραμμένη θνητότητα πέφτει διαρκώς, με εξαίρεση το δεύτερο μισό του Μαΐου, και μάλιστα σημαντικά καταλήγοντας από 5,7% στο 1,5%, αν και στις 27.11 έχει ξανανέβει στο 2,1% (παρεμπιπτόντως ελάχιστα πάνω από το ποσοστό των ΗΠΑ). Παράλληλα, στην παγκόσμια κατάταξη η χώρα στον δείκτη της θνητότητας ακολουθεί αντίστροφη πορεία από τους άλλους δείκτες κι έτσι από την 59η θέση, ανεβαίνει στην 37η στα τέλη Ιουνίου, ενώ κατόπιν πέφτει συνέχεια φθάνοντας στο τέλος στην 118η, αλλά στις 27.11 έχει ανέβει πλέον στην 77η θέση.
Οι μεταβολές είναι, λοιπόν, είναι σχεδόν πάντα αρνητικές. Η μεγαλύτερη μείωση της θνητότητας συμβαίνει το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου με 1,3% ενώ από το Σεπτέμβριο οι μεταβολές είναι πλέον μικρές και κυμαίνονται μεταξύ 0,1% και 0,4%. Στην παγκόσμια κατάταξη μετά το δεύτερο μισό του Μαΐου, όπου η μεταβολή είναι παραδόξως θετική (κάτι που ξανασυμβαίνει μονάχα το διάστημα μετά τις 15.11, τις επόμενες δώδεκα μέρες ανεβαίνει κατά 0,6%, χωρίς όμως αυτή τη φορά να μπορούμε να το θεωρήσουμε παράδοξο), που η χώρα βρίσκεται στην 26η θέση, πάντα έχει θέση με τριψήφιο αριθμό με χαμηλότερη την 198η το διάστημα που σημειώθηκε και η μεγαλύτερη μείωση της θνητότητας, ενώ καταλήγει στην 165η θέση.
Πίνακας 8. Διαφορά φαινόμενης θνητότητας και μεταβολής της μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Διάγραμμα 11. Διαφορά φαινόμενης θνητότητας μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Διάγραμμα 12. Διαφορά μεταβολής φαινόμενης θνητότητας μεταξύ Ελλάδας και κόσμου
Το βασικό στοιχείο που παρατηρούμε από τον πίνακα 8 και τα διαγράμματα 11 και 12 είναι ότι οι τιμές της θνητότητας και των μεταβολών της δεν διαφέρουν πολύ στην Ελλάδα και στον πλανήτη. Δηλαδή η διαφορά στη θνητότητα κυμαίνεται από 0,8% (30.6 & 31.7) –ενώ παρόμοια τιμή (0,7%) έχουμε στις 15.7– μέχρι -1,0% (15.5 & 31.10), ενώ παρόμοιες αρνητικές τιμές υπάρχουν από το τέλος Αυγούστου. Η διακύμανση των θέσεων είναι από 13 πάνω από τον παγκόσμιο δείκτη (31.7) σε -58 (15.11) και -13 στις 27.11, όταν η θνητότητα στην Ελλάδα είναι κατά 0,2% μικρότερη της παγκόσμιας. Αντίστοιχα μικρή είναι η απόκλιση της μεταβολής της θνητότητας της Ελλάδας από το σύνολο του κόσμου. Αυτή κυμαίνεται μεταξύ 1% (δεύτερο μισό Μαΐου) έως -0,5% (δεύτερο μισό του Αυγούστου), με πολύ όμως μεγαλύτερη διακύμανση στις θέσεις πάνω ή κάτω (από 153 πάνω στη μέγιστη διαφορά έως 31 κάτω στην ελάχιστη).
Γ. Τεστ
Προχωράμε στην εικόνα σχετικά με τα τεστ. Επειδή η ταμπέλα του θετικού κρούσματος τοποθετείται μόνο μετά από έλεγχο με μοριακό τεστ κι όχι από rapid test, το οποίο θεωρείται ενδεικτικό, υποθέτουμε ότι οι αριθμοί αναφέρονται σε μοριακά τεστ.
Πίνακας 9. Συνολικά και νέα τεστ ανά δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα
Διάγραμμα 13. Συνολικά τεστ στην Ελλάδα
Διάγραμμα 14. Νέα τεστ στην Ελλάδα
Παρατηρώντας το διάγραμμα 13 βλέπουμε ότι έχουμε συνεχή αύξηση του συνολικού αριθμού τεστ που γίνονται στη χώρα, αλλά ενώ η καμπύλη των κρουσμάτων ακολουθεί υπερβολική τροχιά, αυτή των τεστ πλησιάζει μια ευθεία γραμμή. Αυτό γίνεται πιο σαφές από το διάγραμμα 14 που δείχνει τη μεταβολή του συνολικού αριθμού των τεστ, απ’ όπου προκύπτει ότι δεν υπάρχει συνεχής αύξηση των νέων τεστ ανά δεκαπενθήμερο, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις (δεύτερο Ιουνίου, πρώτο και δεύτερο Σεπτεμβρίου) έχουμε λιγότερα τεστ από τα προηγούμενα δεκαπενθήμερα, με την πιο μεγάλη άνοδο του ρυθμού αύξησης των καινούργιων τεστ να συμβαίνει το δεύτερο μισό του Οκτωβρίου.
Ως προς την παγκόσμια κατάταξη η διακύμανση είναι σχετικά μικρή με συνεχείς παλινδρομήσεις. Στα μέσα Μαΐου η Ελλάδα είναι 61η, κατόπιν για δύο φορές (31.5 & 30.6) βρίσκεται μια θέση παρακάτω, ύστερα ανεβαίνει λίγο κι από τα τέλη Αυγούστου βρίσκεται μεταξύ 51ης και 50ης θέσης, την οποία και καταλαμβάνει στα μέσα Νοεμβρίου, ενώ στις 27.11 είναι πλέον στην 49η θέση με ένα συνολικό αριθμό τεστ 2.332.931. Στον αριθμό των νέων τεστ ξεκινάμε από την 55η θέση το δεύτερο μισό του Μαΐου, στη συνέχεια ανεβαίνουμε στην 49η κι αμέσως πέφτουμε στην 59η (δεύτερο δεκαπενθήμερο Ιουνίου), που είναι κι η χαμηλότερη όλου του εξεταζόμενου διαστήματος. Μετά υπάρχει άνοδος μέχρι την 36η (δεύτερο μισό Αυγούστου, υψηλότερη θέση), ξανά πτώση στην 50η θέση (δεύτερο δεκαπενθήμερο Σεπτεμβρίου) και πάλι άνοδος ως την 41η το πρώτο μισό του Νοεμβρίου.
Πίνακας 10. Συνολικά και νέα τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα
Όπως και στα κρούσματα και τα θύματα, έτσι κι εδώ δεν παραθέτουμε διαγράμματα για τα τεστ αναλογικά με τον πληθυσμό γιατί είναι εντελώς όμοια με τα δύο παραπάνω. Ως προς τη διακύμανση στην παγκόσμια κατάταξη είναι κι αυτή παρόμοια, απλώς οι θέσεις είναι λίγο χαμηλότερες αφού προηγούνται κάποιες χώρες με πολύ μικρό πληθυσμό. Έτσι στα τεστ ανά εκατομμύριο κατοίκων η Ελλάδα είναι 82η στις 15.5, θέση που είναι η χαμηλότερη και στην οποία ξαναβρίσκεται στις 15.7, ενώ κατόπιν φθάνει μέχρι την 61η (15.9) για να καταλήξει, με μικρές παλινδρομήσεις, μια θέση παρακάτω στα μέσα Νοεμβρίου, ενώ στις 27.11 ξαναπέφτει μια θέση με 224.276 τεστ ανά εκατομμύριο. Αντίστοιχα για τα νέα τεστ ανά εκατομμύριο και ανά δεκαπενθήμερο είναι στην 65η θέση το δεύτερο μισό του Μαΐου, πέφτει στη χαμηλότερη (82η) το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου, ανεβαίνει στην υψηλότερη (37η) το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, μετά ξαναπέφτει μέχρι την 71η (το δεύτερο μισό του Σεπτεμβρίου) για να ξανανέβει στην 48η το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου.
Αναλογία τεστ ανά κρούσμα
Εδώ έχουμε και πάλι μια διαίρεση αλλά σε αντίθεση με τη φαινόμενη θνητότητα, που είδαμε παραπάνω, ο αριθμητής, δηλαδή ο αριθμός των τεστ που διεξάγει κάθε χώρα, είναι αρκετά σαφής. Είναι μάλιστα ο δείκτης για τον οποίο τον περασμένο Μάιο η τηλεόραση του ΣΚΑΪ ισχυρίστηκε –αναληθώς– ότι η Ελλάδα είναι πρώτη, κάτι που αναδημοσίευσε στη συνέχεια το Υπουργείο Υγείας, σε μια πλήρη αντιστροφή των ρόλων (για περισσότερα βλ. σχετικά: https://new.infolibre.gr/2020/05/13/propagandistiki-statistiki-apo-kyvernisi-kai-systimika-mme/). Η αξία αυτού του δείκτη έγκειται στο ότι μας λέει πόσο ευρέως γίνονται τυχαία τεστ στον πληθυσμό, κι όχι μόνον σε όσους έχουν συμπτώματα της ασθένειας και φθάνουν στα νοσοκομεία, και δείχνει κατά πόσον κάποια χώρα προσπαθεί να κρατήσει υπό έλεγχο την εξάπλωση της επιδημίας.
Πίνακας 11. Αναλογία τεστ ανά κρούσμα, μεταβολή αυτής της αναλογίας και αναλογία νέων τεστ ανά νέο κρούσμα ανά δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα
Να εξηγήσουμε λίγο πώς προκύπτουν οι αριθμοί αυτοί. Στη στήλη «Αναλογία τεστ ανά κρούσμα» έχουμε το πηλίκο της διαίρεσης του συνολικού αριθμού των τεστ μέχρι εκείνη την ημερομηνία (η δεύτερη στήλη του πίνακα 9) δια του συνολικού αριθμού καταγεγραμμένων κρουσμάτων μέχρι εκείνη την ημερομηνία (η δεύτερη στήλη του πίνακα 1). Στη στήλη «Μεταβολή αναλογίας τεστ ανά κρούσμα» έχουμε τη διαφορά της αφαίρεσης κάθε γραμμής της δεύτερης στήλης αυτού του πίνακα από την προηγούμενη της (κάτι που ισχύει και σε όλους τους προηγούμενους πίνακες). Τέλος στη στήλη «Αναλογία νέων τεστ ανά νέο κρούσμα» έχουμε το πηλίκο της διαίρεσης των νέων τεστ στο συγκεκριμένο δεκαπενθήμερο (η τέταρτη στήλη του πίνακα 9) δια του αριθμού των νέων καταγεγραμμένων κρουσμάτων το ίδιο διάστημα (η τέταρτη στήλη του πίνακα 1).
Διάγραμμα 15. Αναλογία τεστ ανά κρούσμα στην Ελλάδα
Η πορεία της αναλογίας τεστ ανά κρούσμα χωρίζεται σε δύο τμήματα. Είναι αύξουσα από τα μέσα Μαΐου (42,7 τεστ ανά κρούσμα, 58η θέση στην παγκόσμια κατάταξη) μέχρι τα τέλη Ιουλίου (118,4 και 34η θέση, μέγιστη τιμή κι υψηλότερη θέση, όπως και στα τέλη Ιουνίου, όσον αφορά τη θέση), ενώ κατόπιν γίνεται φθίνουσα πέφτοντας στα 28,2 τεστ ανά κρούσμα και την 72η θέση (ελάχιστη τιμή και χαμηλότερη θέση στο εξεταζόμενο διάστημα). Η πτώση αυτή συνεχίζεται και τις επόμενες ημέρες κι έτσι στις 27.11 ο αριθμός των τεστ ανά κρούσμα είναι πλέον 23 κι η χώρα βρίσκεται στην 81η θέση παγκοσμίως. Όσον αφορά, βέβαια, την κατάταξη σ’ αυτόν τον δείκτη να σημειώσουμε ότι πολύ ψηλά βρίσκονται χώρες με ελάχιστα κρούσματα (δηλαδή με πολύ μικρό παρονομαστή).
Διάγραμμα 16.Μεταβολή αναλογίας τεστ ανά κρούσμα στην Ελλάδα
Ένας άλλος τρόπος να δούμε την ίδια εξέλιξη είναι το διάγραμμα 16, καθώς η μεταβολή της αναλογίας των τεστ ανά κρούσμα είναι θετική μέχρι το δεύτερο μισό του Ιουλίου κι αρνητική όλο το υπόλοιπο διάστημα. Υπάρχουν, βέβαια, διακυμάνσεις αλλά είναι σημαντικό ότι οι μέγιστες αρνητικές τιμές εμφανίζονται τα δύο τελευταία δεκαπενθήμερα (-16,9 και -17,1 αντίστοιχα). Ως προς την παγκόσμια κατάταξη βλέπουμε ένα χάσμα μεταξύ των πέντε πρώτων δεκαπενθημέρων, όταν οι τιμές της μεταβολής είναι θετικές, και τον εφτά επόμενων, που γίνονται αρνητικές. Αυτό οφείλεται ότι υπάρχουν αρκετές χώρες, κυρίως του Τρίτου Κόσμου, στις οποίες αυτή η μεταβολή είναι μηδενική όχι γιατί διατηρούν σταθερή την αναλογία αλλά γιατί δεν υπάρχουν στοιχεία για τεστ, οπότε ο αριθμητής της διαίρεσης είναι μηδέν. Επομένως η όποια σύγκριση της θέσης στην κατάταξη, κάτι που έτσι κι αλλιώς είναι απλώς μια ένδειξη, πρέπει να γίνει χωριστά για το χρονικό διάστημα των θετικών τιμών και χωριστά για το αντίστοιχο των αρνητικών.
Διάγραμμα 17. Αναλογία νέων τεστ ανά νέο κρούσμα στην Ελλάδα
Ένας τρίτος τρόπος να δείξουμε μια εικόνα της κατάστασης σχετικά με τα διεξαγόμενα τεστ ανά καταγεγραμμένο κρούσμα στη χώρα μας, είναι η γραμμή του διαγράμματος 17. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι είναι συνεχώς φθίνουσα με μοναδική εξαίρεση το δεύτερο μισό του Ιουλίου. Επίσης, βλέπουμε ότι ο ρυθμός πτώσης είναι ταχύτερος στην πρώτη φάση (δεύτερο δεκαπενθήμερο Μαΐου με πρώτο Ιουλίου) παρά στη δεύτερη φάση, από το πρώτο μισό του Αυγούστου κι ύστερα. Βέβαια, πρέπει να σημειώσουμε ότι υπάρχει ένα κάτω όριο σ’ αυτή την αναλογία και συγκεκριμένα η μονάδα (δηλαδή όταν έχουμε ένα τεστ ανά κρούσμα, κάτι που είναι αδύνατον, οπότε μια οριζόντια ευθεία στο ύψος της μονάδας είναι κι η γραμμή που δεν μπορεί να ξεπεραστεί από οποιαδήποτε καμπύλη που απεικονίζει αυτή την αναλογία). Εν πάσει περιπτώσει, από 565,4 νέα τεστ ανά νέο κρούσμα και τη 18η θέση στην παγκόσμια κατάταξη το δεύτερο μισό του Μαΐου, η Ελλάδα φτάνει το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου στα 9 νέα τεστ ανά νέο κρούσμα και την 111η θέση, ενώ για το επόμενο δωδεκαήμερο είναι 8,9.
Από τον πίνακα 11 και τα διαγράμματα 15, 16 και 17 βγαίνει το συμπέρασμα ότι η αναλογία τεστ ανά κρούσμα ήταν υψηλή τον Μάιο, κάνοντας υπερήφανη την κυβέρνηση και τα φιλικά της κανάλια, επειδή η χώρα μας είχε σχετικά λίγα κρούσματα. Από τα μέσα του καλοκαιριού, όμως, αυτή η αναλογία πέφτει συνεχώς δείχνοντας ότι ο ρυθμός αύξησης των τεστ ήταν μικρότερος του ρυθμού αύξησης των κρουσμάτων. Αυτό μόνο στοιχείο εγρήγορσης και σωστής αντίδρασης δεν το λες!
Δ. Συνοψίζοντας
Το ότι τα πράγματα πάνε πολύ άσχημα τους δυο τελευταίες μήνες είναι κάτι πασίγνωστο. Όμως, βλέποντας τους πίνακες και τα διαγράμματα που παραθέσαμε παραπάνω μπορούμε να παρατηρήσουμε κάποια επιπλέον στοιχεία.
1) Υπάρχει ένα χρονικό διάστημα που μπορεί να χαρακτηρισθεί ως περίοδος καμπής. Πιο συγκεκριμένα, στο μέσον του καλοκαιριού (δεύτερο μισό του Ιουλίου και πρώτο του Αυγούστου), την περίοδο κορύφωσης του τουρισμού δηλαδή, έχουμε πολλά ακρότατα σημεία στις καμπύλες ή ακραίες θέσεις στις αντίστοιχες παγκόσμιες κατατάξεις. Ας τα δούμε: πρώτη μεγάλη αύξηση κρουσμάτων (1ο Αυγούστου, πίνακας 1 και διάγραμμα 2)∙ χαμηλότερη θέση στην παγκόσμια κατάταξη όσον αφορά τα συνολικά κρούσματα, αλλά και τα συνολικά κρούσματα αναλογικά με τον πληθυσμό (31.7, πίνακες 1 και 2)∙ μέγιστη αρνητική διαφορά νέων κρουσμάτων ανά εκατομμύριο κατοίκων από την αντίστοιχη παγκόσμια (2ο Ιουλίου, πίνακας 3 και διάγραμμα 4) και μέγιστη αρνητική απόσταση θέσεων στα νέα κρούσματα, καθώς και στα συνολικά κρούσματα, αναλογικά με τον πληθυσμό από τον παγκόσμιο δείκτη (2ο Ιουλίου και 31.7, πίνακας 3)∙ δεύτερο ελάχιστο στα θύματα ανά εκατομμύριο, μαζί με άλλα δεκαπενθήμερα (2ο Ιουλίου, πίνακας 5)∙ μέγιστη αρνητική διαφορά νέων θυμάτων ανά εκατομμύριο μεταξύ Ελλάδας και κόσμου (2ο Ιουλίου, πίνακας 6 και διάγραμμα 8), και μέγιστη αρνητική απόσταση από τον παγκόσμιο δείκτη, όσον αφορά τα συνολικά κρούσματα καθώς και τα νέα κρούσματα αναλογικά με τον πληθυσμό (31.7 και 2ο Ιουλίου, πίνακας 6)∙ μέγιστη μείωση της φαινόμενης θνητότητας αλλά και μέγιστη αρνητική διαφορά της Ελλάδας από τον κόσμο του ίδιου δείκτη (πίνακας 7 και διάγραμμα 10, καθώς και πίνακας 8 και διάγραμμα 12 αντίστοιχα)∙ υψηλότερη θέση στα νέα τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού (1ο Αυγούστου, πίνακας 10)∙ μέγιστη αναλογία τεστ ανά κρούσμα (31.7, πίνακας 11 και διάγραμμα 15)∙ μετάβαση από θετικές σε αρνητικές τιμές στη μεταβολή της αναλογίας τεστ ανά κρούσμα (1ο Αυγούστου, πίνακας 11 και διάγραμμα 16)∙ και τέλος, μοναδικό διάστημα στο οποίο παρατηρείται αύξηση της αναλογίας νέων τεστ ανά κρούσμα (2ο Ιουλίου, πίνακας 11 και διάγραμμα 17).
2) Αμέσως μετά απ’ αυτό το διάστημα σε πολλά διαγράμματα που αφορούν μεταβολές σε κρούσματα και θύματα βλέπουμε κάτι σαν δύο σκαλοπάτια, δηλαδή οι διαφορές στις τιμές είναι πολύ μικρές μεταξύ του δεύτερου μισού του Αυγούστου και του πρώτου του Σεπτεμβρίου, αφενός, και του δεύτερου του Σεπτεμβρίου και του πρώτου του Οκτωβρίου, αφετέρου, ενώ πριν και μετά οι διαφορές είναι σαφώς μεγαλύτερες. Οι περιπτώσεις αυτές είναι: τα νέα κρούσματα (πίνακας 1 και διάγραμμα 2)∙ τα νέα κρούσματα ανά εκατομμύριο κατοίκων (πίνακας 2)∙ η διαφορά των νέων κρουσμάτων ανά εκατομμύριο μεταξύ Ελλάδας και κόσμου (πίνακας 3 και διάγραμμα 4)∙ νέα θύματα (πίνακας 4 και διάγραμμα 6)∙ νέα θύματα αναλογικά με τον πληθυσμό (πίνακας 5)∙ η διαφορά των νέων θυμάτων ανά εκατομμύριο μεταξύ Ελλάδας και κόσμου (πίνακας 6 και διάγραμμα 8). Ίσως αυτές οι «στάσεις» σε κρούσματα και θύματα δημιούργησαν κάποια αίσθηση ότι το δεύτερο κύμα είτε θα αργήσει, είτε δεν θα είναι τόσο σφοδρό.
3) Αυτό όμως δεν συνέβη, όπως ξεκάθαρα βλέπουμε στην εκτίναξη όλων των αριθμών τόσο των συνολικών, όσο και των νέων, κρουσμάτων και θυμάτων (πίνακες 1 έως 6 και διαγράμματα 1 έως 8), αλλά και στις χαμηλότερες τιμές της αναλογίας τεστ ανά κρούσμα, της μεταβολής αυτής της αναλογίας, αλλά και της αναλογίας νέων τεστ ανά νέο κρούσμα (πίνακας 11 και διαγράμματα 15 έως 17).
