Τον Μάρτη του 2020 ψηφίστηκε ο Ν4674 «Στρατηγική αναπτυξιακή προοπτική των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ρύθμιση ζητημάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες διατάξεις» (βλ. σχετική μας ανακοίνωση). Πρόκειται για έναν νόμο που δίνει την δυνατότητα τόσο της δημιουργίας νέων Αναπτυξιακών οργανισμών ΟΤΑ (ΑΟΤΑ) μεταξύ των Δήμων, όσο και μετατροπής υπαρχόντων Αναπτυξιακών ΑΕ ΟΤΑ στο νέο μοντέλο.
Στην ευρύτερη περιφέρεια της Θεσσαλονίκης λοιπόν υπήρχαν ως τώρα τρεις ΑΕ ΟΤΑ, η ΜΑΘ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ, ΑΝΕΘ ΟΤΑ και η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΕ. Οι εταιρείες αυτές, που έχουν μετόχους δήμους, αλλά και άλλους φορείς και οργανισμούς, παίρνουν το τελευταίο διάστημα αποφάσεις για τη μετεξέλιξή τους σε ΑΟΤΑ, στα πλαίσια του 4674/2020. Ζητούν έτσι από τα δημοτικά συμβούλια των οποίων οι Δήμοι είναι μέτοχοι να εγκρίνουν τη μετατροπή των εταιρειών. Η διαδικασία αυτή, που ξεκίνησε με τη ΜΑΘ στις αρχές Ιουλίου ολοκληρώθηκε στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Θεσσαλονίκης τη Δευτέρα 20/7/2020 (θέματα 59 και 60 της ΗΔ).
Ποια είναι όμως η μορφή αυτών των νέων ΑΟΤΑ και γιατί μας βρίσκει απέναντι;
Πρώτα απ’ όλα έχουμε μπροστά μας μια ριζική και σε βάθος αλλαγή των αρμοδιοτήτων των υπαρχόντων Αναπτυξιακών (ή αυτών που θα δημιουργηθούν). Οι αναπτυξιακές που θα λειτουργούν με μορφή ΑΕ, θα έχουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων όπως:
- Εκπόνηση επιχειρησιακών προγραμμάτων των Δήμων, αποφάσεις για επενδύσεις σε τοπικό επίπεδο και αξιοποίησης της κινητής και ακίνητης περιουσίας των Δήμων, (ακόμη και παραχώρησης περιουσιακών στοιχείων των Δήμων στις ΑΟΤΑ που συμβάλλονται για επίτευξη των σκοπών του), αποφάσεις για αλλαγή χρήσεων γης, διαχείριση αναπτυξιακών ή συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ΕΣΠΑ, LEADER κοκ.
- Εκπόνηση μελετών, σύναψη συμβάσεων,επίβλεψη έργων και προμηθειών των τεχνικών και υπηρεσιών δόμησης των Δήμων
- Δυνατότητα εμπλοκής στη διαχείριση αποβλήτων, τις ΑΠΕ, με έργα και δράσεις βιώσιμης ανάπτυξης κλπ.
- Δυνατότητα ανάληψης υπηρεσιών και προγραμμάτων κοινωνικής πολιτικής των Δήμων, αλλά και οικονομικών και διοικητικών υπηρεσιών, όπως και την μηχανοργάνωση των υπηρεσιών.
Όπως εύκολα διαπιστώνουμε, το έργο των εταιρειών αυτών είναι ευρύτερα επιτελικό, συντονιστικό και εκτελεστικό. Στην ουσία βρισκόμαστε μπροστά στη δημιουργία μιας παράλληλης δομής στο πλαίσιο λειτουργίας των ΟΤΑ η οποία σε σύντομο χρόνο θα υποκαταστήσει βασικές λειτουργίες των Δήμων.
Προς αυτή την κατεύθυνση συντείνει καταρχάς η ίδια τους η διάρθρωση, αφού θα διοικούνται από ΔΣ που δεν θα αποτελείται από αιρετούς, θα έχουν Γεν. Δ/ντή και διευθύνοντες συμβούλους, θα διαθέτουν δικό τους Κανονισμό Εσωτερικής Λειτουργίας, θα είναι διαρθρωμένες σε Γεν. Δ/νση, Δ/νση τεχν. Υπηρεσιών και άλλες Δ/νσεις με προϊσταμένους, οι οποίοι θα εξαιρούνται για την πρόσληψή τους από κανόνες επιλογής προσωπικού (ΠΥΣ 33/2006) εγείροντας θέματα αξιοκρατίας, διαφάνειας,μεροληψίας και εξαρτήσεων.
Επιπλέον, μέρος του προσωπικού, τακτικό, θα προσλαμβάνεται με διαδικασίες ΑΣΕΠ, ενώ προφανώς η μεγάλη πλειονότητα του προσωπικού θα προσλαμβάνεται με αποφάσεις του ΔΣ της εταιρείας ή θα μπορεί να δουλεύει με συμβάσεις έργου (μπλοκάκι), που θα συνδέονται με το κάθε φορά αναλαμβανόμενο έργο, δημιουργώντας και εδώ ζητήματα αδιαφάνειας, εξαρτήσεων, ρουσφετολογικών επιλογών, χαμηλών αμοιβών κλπ. Οι ΑΟΤΑ δηλαδή θα εκμεταλλευτούν όλες τις δυνατότητες της νομοθεσίας με τις ελαστικές σχέσεις εργασίας, τις πενιχρές αμοιβές, τις εργοδοτικές πιέσεις κλπ. -γεγονός που, σημειωτέον, πρέπει να απασχολήσει και τον κλάδο των μηχανικών σε αντιδιαστολή με το αφήγημα οτι μέσα από όλα αυτά μπορούν να βρουν δουλειά άνεργοι μηχανικοί.
Επίσης, στις ΑΟΤΑ θα μπορούν να αποσπώνται μόνιμοι υπάλληλοι των Δημων για 2 + 2 έτη. Ακόμη προβλέπεται ότι το προσωπικό θα απολύεται αυτοδίκαια με τη λύση της εταιρείας. Τέλος, στο προσωπικό των ΑΟΤΑ, ακόμη και στο έκτακτο, δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα υπογραφής μελέτης, εκτέλεσης επίβλεψης και υπογραφής σύμβασης, ενώ ο νέος νόμος εξαιρεί αυτου του τύπου τις προγραμματικές συμβάσεις που θα συνάπτουν οι Δήμοι με τις ΑΟΤΑ απο τις νόμιμες εως τωρα διαδικασίες ελέγχου των δημοσίων συμβάσεων.
Με αυτόν τον τρόπο ακυρώνεται η λογοδοσία σε θεσμοθετημένα συλλογικά όργανα όπως το Δημ. Συμβούλιο και η παράκαμψη νόμιμων διαδικασιών εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων. Να σημειώσουμε ότι έχει εξαγγελθεί ήδη αλλαγή του 4412/16 περί δημοσίων συμβάσεων έργων και προμηθειών.
Η πάγια επιχειρηματολογία Δημάρχων και κυβέρνησης υπέρ αυτών των ριζικών αλλαγών είναι η δυσκινησία των διαδικασιών, η υποστελέχωση των υπηρεσιών ή η απουσία τεχνικής επάρκειας. Προβλήματα πραγματικά, που όμως καμία από τις τελευταίες κυβερνήσεις δεν ενδιαφέρθηκε να επιλύσει είτε εκσυγχρονίζοντας τις υπηρεσίες και το νομοθετικό πλαίσιο, του οποίου η πολυνομία και οι αλληλοαναιρούμενες διατάξεις μαζί με την απέραντη γραφειοκρατία, ωφελούν μόνο τις μεγάλες εταιρείες που βρίσκουν τρόπο να το παρακάμπτουν ή κάποιους ημέτερους για ικανοποίηση ρουσφετιών, είτε πραγματοποιώντας τις απαραίτητες προσλήψεις προσωπικού (στις τεχνικές υπηρεσίες έχουν να γίνουν τουλάχιστον 15 χρόνια με αποτέλεσμα ο μέσος όρος ηλικίας των υπηρετούντων να έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα 50 έτη).
Αυτό που κατά την γνώμη μας επιδιώκεται με τη μετατροπή σε ΑΟΤΑ των υπαρχόντων Αναπτυξιακών είναι η παράκαμψη της όποιας διαβούλευσης και ελέγχων είχαν απομείνει στις δικαιοδοσίες των συλλογικών οργάνων της ΤΑ και η ανάθεση -με fast track διαδικασίες- της σχεδίασης και της υλοποίησης έργων, υπηρεσιών και προμηθειών προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων ιδιωτικών ομίλων. Τα δημοτικά συμβούλια εφεξής θα ψηφίζουν απλώς τα επιχειρησιακά και τεχνικά προγράμματα, που και σε αυτά θα έχουν λόγο οι ΑΟΤΑ, και από εκεί και πέρα η υλοποίηση μέσω των προγραμματικών συμβάσεων θα διεκπεραιώνεται από τις ΑΟΤΑ. Σε αυτό το σημείο και για την πορεία υλοποίησης να τονισθεί ότι είναι δυνατόν να προκύπτουν αναθεωρήσεις του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου ή συμπληρωματικές συμβάσεις σε ποσοστά μέχρι 50% της αρχικής σύμβασης για τις οποίες τα όργανα του δημοτικού συμβουλίου δεν θα έχουν λόγο.
Το κόστος δημιουργίας και λειτουργίας των ΑΟΤΑ είναι επίσης ζητούμενο με το πλήθος διευθυντικών στελεχών, συμβούλων, εξοπλισμού, προσωπικού, που αναγκαστικά θα μισθοδοτεί. Αναρωτιόμαστε, δεν θα ήταν πιο οικονομικά συμφέρον αν, αντί αυτής της λύσης, προσλαμβάνονταν στις υπηρεσίες των δήμων με αξιοκρατικά κριτήρια ανθρώπινο δυναμικό και εκσυγχρονίζονταν οι υπάρχουσες δομές;
Τέλος, ας μην ξεχνάμε τα όχι λίγα παραδείγματα αναπτυξιακών εταιρειών που στο παρελθόν και μετά από κάποια χρόνια λειτουργίας, αφού διασπάθησαν δημόσιο χρήμα, τέθηκαν σε καθεστώς εκκαθάρισης επιβαρύνοντας τελικά τους Δήμους, δηλαδή τους ίδιους τους δημότες, στους οποίους μετακυλίεται πάντα το κόστος.
Το πλαίσιο που δημιουργείται λοιπόν θα σημάνει ιδιωτικοποίηση ουσιαστικά των δημοσίων έργων και άλλων υπηρεσιών των ΟΤΑ, παράκαμψη των ελεγκτικών διαδικασιών, απουσία συζήτησης και διαβούλευσης στα δημοκρατικά εκλεγμένα όργανα και απουσία συζήτησης στην ίδια την κοινωνία για τις πραγματικές της ανάγκες. Όλα αυτά θα αυξήσουν κατακόρυφα το κόστος εκτέλεσης των έργων, θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, αλλά και στην πολιτιστική κληρονομιά, θα ενισχύσουν περαιτέρω την διαπλοκή και τη δημιουργία κλειστών κυκλωμάτων από εκλεκτούς που θα αναλαμβάνουν τα έργα και θα καρπώνονται τα κέρδη, ενώ οι εργαζόμενοι ελεύθεροι επαγγελματίες μηχανικοί θα αμείβονται με ψίχουλα σε θέσεις μερικής απασχόλησης.
Για όλους αυτούς τους λόγους, που αναλύσαμε και κατά την πρόσφατη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, καταψηφίσαμε ως Πόλη Ανάποδα – Δύναμη Ανατροπής τις εισηγήσεις της διοίκησης του Δήμου για την έγκριση της μετατροπής των αναπτυξιακών εταιρειών στις οποίες συμμετέχει σε ΑΟΤΑ, προσβλέποντας σε μια διαφορετική λειτουργία των ΟΤΑ με ουσιαστική στελέχωση και χρηματοδότησή τους, προκειμένου να μην έχουν -ούτε καν προσχηματικά- την ανάγκη τέτοιων οχημάτων για την επιτέλεση του πολυεπίπεδου έργου τους.
