Μπαρουταποθήκη η ΕΕ, που απειλείται από τη διπλή κρίση ύφεσης και πανδημίας. Το νομισματικό πλεόνασμα της Γερμανίας (930 δισ. ευρώ) αντιστοιχεί στα ελλείμματα Ιταλίας και Ισπανίας, ενώ το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο απαιτεί να τεθεί η ΕΚΤ υπό τον έλεγχο των γερμανικών αρχών.
Του Άγγελου Ιωάννου
H κατ’ ευθείαν επίθεση του γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου στους κεντρικούς «θεσμούς» της Ενωμένης (;) Ευρώπης πριν από περίπου δέκα ημέρες, με την απόφασή του να απαιτήσει να τεθεί υπό τον έλεγχο και την πειθαρχία των γερμανικών «αρχών» (Κεντρικής Τράπεζας/Bundesbank και Βουλής/Bundestag) η «ανεξάρτητη» Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και να απορρίψει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, έχει δημιουργήσει ένα εκρηκτικό «περιβάλλον» στο εσωτερικό της Ευρώπης, με άγνωστες προς το παρόν συνέπειες όσο αφορά την επόμενη ημέρα της ΕΕ και του ευρώ.
Για όσους τυχόν έχουν «χάσει» την είδηση, το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο με ένα κείμενο 66 σελίδων αποφάσισε και ανακοίνωσε ότι: η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρέπει να προσκομίσει “αποδείξεις” ότι δεν έχει υπερβεί τα όρια της δικαιοδοσίας της στη διάρκεια της υλοποίησης του QE (Ποσοτική Χαλάρωση) του 2015–2019, ήτοι στην τεράστια χρηματοδότηση του τραπεζικού συστήματος και τη στήριξη του χρέους των χωρών της Ευρωζώνης την περίοδο εκείνη. Και όχι μόνο αυτό. Τις «αποδείξεις» αυτές πρέπει να τις προσκομίσει εντός τριών μηνών στη γερμανική Κεντρική Τράπεζα (Bundsebank) και στη γερμανική Βουλή (Bundestag). Στην τελευταία προεδρεύει, όπως είναι γνωστό, ο κ. Σόιμπλε…
Για την επαρκή αξιολόγηση της σημασίας της απόφασης αυτής των γερμανών δικαστών εναντίον της ΕΚΤ, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η ΕΚΤ αποτελεί τον βασικό χρηματοδότη της ευρωπαϊκής οικονομίας από το 2008 μέχρι και σήμερα με αρκετά τρισεκατομμύρια ευρώ, τόσο στις τράπεζες (χωρίς την ΕΚΤ θα είχαν κλείσει) όσο και στο κρατικό χρέος των χωρών-μελών της Ευρωζώνης και κυρίως της Νότιας Ευρώπης…
Το χτύπημα των γερμανών δικαστών έχει στοχεύσει στο οικονομικό και θεσμικό «κέντρο» του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και του ευρώ, καθώς:
- Θέτει υπό αμφισβήτηση την “ανεξαρτησία” της ΕΚΤ και του τρόπου με τον οποίο αποφασίζει.
- Αμφισβητεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο, σύμφωνα με τις συνθήκες συγκρότησης της ΕΕ, είναι πάνω από το εθνικό δίκαιο κάθε χώρας-μέλους, καθώς στα τέλη του 2018 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχε αποφανθεί (θετικά) για τη νομιμότητα των κινήσεων της ΕΚΤ.
- Αμφισβητεί το Ευρωκοινοβούλιο, καθώς αυτό και μόνο αυτό. σύμφωνα με το καταστατικό της ΕΕ, είναι το όργανο στο οποίο είναι υποχρεωμένη να λογοδοτεί κάθε τρεις μήνες η ΕΚΤ για τη στρατηγική και την τακτική της στη νομισματική πολιτική.
Και όχι μόνο αυτά. Το Συνταγματικό Δικαστήριο με την απόφασή του αυτή δρομολογεί τη ρήξη ακόμα πιο πέρα, καθώς:
- υποχρεώνει το εθνικό κοινοβούλιο της Γερμανίας (Bundestag) να έλθει σε ρήξη με την ΕΚΤ απαιτώντας “αποδείξεις” για τη νομιμότητα των πράξεών της,
- υποχρεώνει την Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας (Bundesbank) να απαιτήσει από την προϊσταμένη(!) αρχή της, δηλαδή την ΕΚΤ, να υποταχθεί σε αποφάσεις υφιστάμενης εθνικής αρχής και να λογοδοτήσει σ’ αυτή.
Πολύ δε περισσότερο ανοίγει το παράθυρο σε ανάλογες κινήσεις από «εθνικές αρχές» της ΕΕ απέναντι στην ΕΚΤ, αλλά και σε κάθε άλλη υπερεθνική ευρωπαϊκή αρχή, όπως για παράδειγμα το Ευρωκοινοβούλιο ή πολύ περισσότερο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο προωθεί και επιβάλλει την “ευρωπαϊκή” νομοθεσία στις εθνικές δικαστικές αρχές.
Πρόκειται για τη «θεσμικά» και «οικονομικά» μεγαλύτερη πράξη αμφισβήτησης της νομιμότητας της ύπαρξης της Ενωμένης Ευρώπης, καθώς ακυρώνει πρακτικά ό,τι προβλέπουν οι συνθήκες συγκρότησης της ΕΕ όσον αφορά την υπαγωγή των εθνικών αρχών στις ευρωπαϊκές και ταυτόχρονα επιχειρεί να μπλοκάρει την κυριότερη χρηματοδοτική μηχανή της Ευρωζώνης και του ευρώ, την ΕΚΤ, που έχει κρατήσει μέχρι στιγμής… εν λειτουργία τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό! Με άλλα λόγια, μια βόμβα μεγατόνων στα θεμέλια της “Ενωμένης Ευρώπης”…
Η απάντηση της Λαγκάρντ, η οποία από το ΔΝΤ βρέθηκε επικεφαλής της ΕΚΤ, ότι «η ΕΚΤ είναι ανεξάρτητη αρχή” και δίνει λογαριασμό μόνο “στο Ευρωκοινοβούλιο και όχι σε εθνικές αρχές”, ελάχιστα καθησύχασε τα κέντρα οικονομικής και πολιτικής εξουσίας της ΕΕ.
Και αυτό γιατί αφενός το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης παραμένει ο ισχυρότερος σε κύρος εθνικής διάστασης δικαστικός θεσμός στην Ευρωζώνη και αφετέρου γιατί η ΕΚΤ, λόγω της διπλής κρίσης εφιαλτικής ύφεσης και της πανδημίας, επρόκειτο να προχωρήσει σε ακόμα πιο «αντισυμβατικά» μέτρα στήριξης του ευρω-συστήματος μέσα στον Ιούνιο. Η συζήτηση στο εσωτερικό του διοικητικού συμβουλίου της αφορούσε την περαιτέρω επέκταση του «έκτακτου QE” των 750 δισ. ευρώ, καθώς με τους ρυθμούς που αυτό υλοποιείται θα έχει εξαντληθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου και η μη επέκτασή του θα μπορούσε να οδηγήσει σε μαζικές χρεοκοπίες τόσο στον κρατικό τομέα (Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Ισπανία) όσο και στον ιδιωτικό τομέα της Κεντρικής Ευρώπης (τράπεζες, επιχειρήσεις).
Να θυμίσουμε εδώ ότι από τις 12 Σεπτεμβρίου του 2019 (με το QE που αποφάσισε ο Μάριο Ντράγκι πριν αποχωρήσει) και τον περασμένο Μάρτιο (με το έκτακτο QE της Λαγκάρντ) η ΕΚΤ και οι τεράστιοι όγκοι χρηματοδότησης στο κρατικό και ιδιωτικό χρέος είναι ο βασικός λόγος που το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα αλλά και μεγάλο μέρος των χωρών-μελών της ΕΕ δεν έχουν κηρύξει χρεοκοπία…
Τι θα συμβεί αν η ΕΚΤ αρνηθεί, όπως λέει η Λαγκάρντ, να δώσει τις εξηγήσεις που ζητούν οι γερμανοί δικαστές, ότι δεν έχει παραβιάσει την περιβόητη «αρχή της αναλογικότητας»;
Η αρχή με την οποία απειλούν οι γερμανοί δικαστές προβλέπει ότι η ΕΚΤ μπορεί να ασκήσει τις εξουσίες που της έχουν δοθεί “στον βαθμό που είναι απαραίτητες για να επιτύχει τους στόχους της εντολής της”. Η Λαγκάρντ απάντησε δημοσίως ότι θα συνεχίσει να δίνει κάθε τρεις μήνες report για τις αποφάσεις και την πολιτική της στο Ευρωκοινοβούλιο και μόνο σ’ αυτό.
Στο μεταξύ την περασμένη Κυριακή η επικεφαλής της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποστήριξε ότι οι υπηρεσίες της Κομισιόν “μελετούν” το ενδεχόμενο να κινηθούν δικαστικά εναντίον της Γερμανίας… Και ποιος είναι ο επικεφαλής της Bundestag στη Γερμανία, που θα πρέπει να ζητήσει –με βάση την εντολή των δικαστών– εξηγήσεις από την ΕΚΤ; Μα ποιος άλλος από τον γνωστό για τις “ανθρωπιστικές” του απόψεις Βόλφγκανγκ Σόιμπλε (υποστήριξε πρόσφατα ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως “απόλυτη” η προτεραιότητα της ζωής στην παρούσα κρίση). Ο οποίος βέβαια με δηλώσεις του είπε ότι η απόφαση του γερμανικού δικαστηρίου δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα, αλλά δεν είπε τίποτα για το αν θα την εφαρμόσει…
Η αντίφαση στα θεμέλια της ΕΕ που αναδύθηκε μέσα από το “γεγονός” αυτό ξεπερνά πλέον τις δυνάμεις όλων όσων θα είχαν κάθε λόγο να επιδιώξουν έναν συμβιβασμό. Κι αυτό γιατί δύο άλλες ωρολογιακές βόμβες «χτυπάνε» κάτω από τα οικονομικά θεμέλια της Ευρωζώνης. Μόλις πρόσφατα δόθηκαν τα στοιχεία από την ΕΚΤ που αποκαλύπτουν ότι το γιγάντιο νομισματικό πλεόνασμα που έχει συσσωρευτεί στην Bundesbank, περί τα 930 δισ. ευρώ, έχει καλύψει τα τεράστια αντίστοιχα «ελλείμματα» σε Ιταλία και Ισπανία (περί τα 900 δισ. ευρώ)…
Και καθώς τα όρια αυτής της ανισορροπίας διαλύουν τη νομισματική «ασφάλεια» του ευρώ, η ΕΚΤ ετοιμαζόταν για άλλο ένα «αδιανόητο» για τα καταστατικά της όρια βήμα, την επέκταση του προγράμματος αγορών χρέους ακόμα και στα αποκαλούμενα «ομόλογα σκουπίδια» (junk bonds).
Γιατί; Γιατί, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, τους τελευταίους τρεις μήνες (δηλαδή και πριν την επέκταση της πανδημίας) οι οίκοι αξιολόγησης προχωρούν μαζικά σε υποβαθμίσεις εταιρικών ομολόγων τα οποία χρησιμοποιούν οι τράπεζες για να απορροφούν ρευστότητα από την ΕΚΤ.
Να σημειωθεί ότι ήδη η ΕΚΤ, για να αποφύγει μια άμεση νέα έκρηξη, είχε αποδεχθεί και τα ελληνικά ομόλογα (κατ’ εξαίρεση) ως αποδεκτή εγγύηση για την παροχή ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες, αλλά αυτό δεν απασχόλησε κανέναν λόγω του εξαιρετικά μικρού όγκου τους στις αγορές.
Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, για την ακρίβεια μέσα σ’ αυτή την… μπαρουταποθήκη πάνω στην οποία έχουν θεμελιωθεί το ευρώ και η ενιαία εσωτερική αγορά της ΕΕ, οι γερμανοί δικαστές άναψαν τα … πούρα τους και έδωσαν τρεις μήνες περιθώριο στην ΕΚΤ να απαντήσει στη γερμανική εντολή.
Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές στις Βρυξέλλες που υποστηρίζουν πλέον ότι η Ευρωζώνη και οι ισχυρές οικονομίες μέσα σ’ αυτήν δεν θα διστάσουν να εγκαταλείψουν το καράβι της Ενωμένης Ευρώπης, αν καταλήξουν ότι απέναντι στη διπλή κρίση της ύφεσης και της πανδημίας η μοναδική τους διέξοδος –έστω και προσωρινή– είναι η λογική του “ο σώζων εαυτόν σωθήτω…”.
