Του Άγγελου Ιωάννου
Στη σύνοδο κορυφής το βράδυ της περασμένης Πέμπτης 26 Μαρτίου, και μπροστά σε μια κρίση «επικών διαστάσεων» σύμφωνα με την επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, η «Ενωμένη Ευρώπη» έφθασε στα όρια της ρήξης, την οποία ακόμα δεν έχει αποφύγει. Απέναντι στη διπλή κρίση της ύφεσης και της πανδημίας του κορονοϊού απέτυχε να καταλήξει σε μια συμφωνία ενιαίας απάντησης και υποχρεώθηκε σε μια «ανακωχή» δεκαπέντε ημέρων για να αναζητήσει διέξοδο στο αδιέξοδο.
Οι αντοχές της «ενιαίας» Ευρωπαϊκής Ένωσης άγγιξαν τα όριά τους όταν η Ιταλία αρνήθηκε να βάλει την υπογραφή της σε κοινό ανακοινωθέν της ΕΕ, που αναφερόταν σε «βοήθεια» (με μνημόνια) από τον ESM, χωρίς καμία αναφορά ή συμφωνία για ευρω-ομόλογο. Η Γερμανία και οι υπόλοιποι «αρνητές» του ευρω-ομολόγου (Αυστρία, Φιλανδία, Ολλανδία), προκειμένου να αποφύγουν το ευρωπαϊκό πολιτικό-οικονομικό κραχ, αντιπρότειναν και πέτυχαν μια αναβολή δύο εβδομάδων, ώστε να βρεθεί μια «λύση» που να ξεπερνά το αδιέξοδο στο οποίο έφθασαν την Πέμπτη το βράδυ, όπου η Μέρκελ αρνήθηκε ακόμα και τη «ζωντανή» εικόνα της στην τηλεδιάσκεψη.
Η αποστολή αναζήτησης μιας λύσης του γόρδιου δεσμού ανατέθηκε στους υπουργούς Οικονομικών του ΕΚΟΦΙΝ, αλλά η παρ΄ ολίγον ρήξη έχει «γράψει» το βράδυ της Πέμπτης μια εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή για την επιβίωση της ευρωζώνης. Ο Μακρόν παραδέχθηκε ότι αυτό που στην πραγματικότητα «παίζεται» είναι η επιβίωση ή μη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος (σ.σ. δηλαδή του ευρώ), ενώ ο ιταλός πρωθυπουργός Κόντε δήλωσε μετά το τέλος της τηλεδιάσκεψης ότι αν η Ευρώπη δεν είναι «ενιαία», δεν μπορεί να υπάρχει…
Το αίτημα της Ιταλίας και άλλων οκτώ χωρών, μαζί και της Ελλάδας, ήταν και παραμένει η ενεργοποίηση της έκδοσης ενός ομολόγου κοινής βάσης, με στόχο την αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης και του κορονοϊού.
Ο λόγος είναι απλός και σαφής.
Οι οικονομίες της ευρωζώνης σε λίγους μήνες (άλλοι συντομότερα, άλλοι αργότερα) θα… ξεμείνουν από ταμειακά διαθέσιμα, καθώς με τη «στάση» κάθε οικονομικής δραστηριότητας όλα «κινούνται» με δημόσιο χρήμα – ένα παραπάνω που η ευρω-οικονομία βυθιζόταν σε ύφεση ήδη από τα τέλη του 2019.
Το αποτέλεσμα είναι το σύστημα να οδηγείται σε πλήρη κατάρρευση, με πρώτο σταθμό την ενδόρρηξη του τραπεζικού συστήματος.
Για την Ελλάδα, παραδείγματος χάριν, τα ταμειακά διαθέσιμα αρκούν να καλύψουν τις αναγκαίες δαπάνες μέχρι περίπου τον Ιούνιο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΓΛΚ. Και με δεδομένο ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει σκοπό να κρατήσει στην άκρη το περιβόητο αποθεματικό των 32 δισ. ευρώ, η χρηματοδότηση δεν μπορεί να προκύψει παρά μόνο με νέο δανεισμό. Για να γίνει όμως αυτός ο δανεισμός, δεν φτάνει να αγοράζει η ΕΚΤ τα ομόλογα. Χρειάζεται το περιβόητο ευρω-ομόλογο, το οποίο σημαίνει αμοιβαιοποίηση της ευθύνης του χρέους μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης, πράγμα που απέτυχαν να συμφωνήσουν την Πέμπτη στη σύνοδο κορυφής.
Απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η «ζύμωση» που έχει αρχίσει από το ΥΠΟΙΚ για το αν και πότε θα «πειραχτούν» οι μισθοί στο δημόσιο ή ακόμη και οι συντάξεις.
Στην ίδια θέση βρίσκονται όλες οι οικονομίες της ευρωζώνης. Ακόμη κι αν η λειτουργία της παραγωγικής διαδικασίας επανεκκινούσε σε έναν ή δύο μήνες, πράγμα αδύνατο, έχει ήδη προκληθεί στάση των διεθνών συναλλαγών βασικών προϊόντων και υπηρεσιών. Η επανεκκίνηση σε κάθε περίπτωση είναι αδύνατη από τον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος, λόγω της φούσκας του χρέους που έχει σκάσει με τον κορονοϊό και την ύφεση, εξαρτάται πλέον αποκλειστικά από τον κρατικό τομέα και τα κρατικά «νομισματοκοπεία», ήτοι την ΕΚΤ και τη νομιμοποίηση των δημόσιων ελλειμμάτων.
Η αναβολή των δέκα ημερών – δύο εβδομάδων επέτρεψε να λήξει η σύνοδος με «συμφωνία», αλλά η εκκρεμότητα αφήνει πλέον ανοιχτά όλα τα «υπαρξιακά» ζητήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατά συνέπεια του ευρώ.
Χαρακτηριστικό της διάταξης των δυνάμεων σ’ αυτή την εξαιρετικά εύθραυστη και μέχρι στιγμής προσωρινή συμφωνία είναι ότι απέναντι στους αρνητές του ευρω-ομολόγου, ήτοι της αμοιβαιοποίησης του χρέους στην ευρωζώνη, στέκεται όχι μόνο η Κομισιόν αλλά και η ΕΚΤ. Και είναι σαφές ότι μια ρήξη στο επίπεδο αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση τους κεντρικούς μηχανισμούς οικονομικής και πολιτικής εξουσίας, που γιγαντώθηκαν μετά την κρίση του 2008.
Πριν από τη σύνοδο κορυφής η Λαγκάρντ είχε «φροντίσει» να παρουσιάσει το νέο Turbo – QE (2020/441), το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα της ΕΚΤ να αγοράσει η ίδια ένα τέτοιο ομόλογο από οποιονδήποτε ευρωπαϊκό οργανισμό αναλάμβανε να το εκδώσει.
Αυτό απορρίφθηκε από Ολλανδία, Γερμανία, Αυστρία και άλλες χώρες της ευρωζώνης, που απάντησαν με διπλό «όχι» τόσο στο αίτημα έκδοσης ευρω-κορονο-ομολόγου όσο και στην ενεργοποίηση «εργαλείου» δανειοδότησης από τον ESM που θα ήταν απαλλαγμένο από μνημονιακές δεσμεύσεις, που συνοδεύει τα δύο ήδη εν ενεργεία εργαλεία χρηματοδότησης (PccL, EccL).
Αυτό πάντως που φαίνεται πως προβλημάτισε σοβαρά και προκάλεσε ισχυρή ανησυχία στους ηγέτες της ΕΕ μετά την αρχική άρνηση υπογραφής από τον ιταλό πρωθυπουργό ήταν η δήλωσή του ότι, αν η ευρωζώνη δεν προχωρήσει μέσα στις επόμενες δέκα ημέρες σε μια θετική αντιμετώπιση στο αίτημα της Ιταλίας, «αυτή θα προχωρήσει μόνη της…».
Οι επόμενες δεκαπέντε ημέρες θα κρίνουν το κατά πόσο υπάρχουν πράγματι χώρες στην ευρωζώνη που πιστεύουν ότι η «εθνική» διέξοδος από την κρίση μπορεί να γίνει η δική τους επιλογή, αλλά και η αρχή του τέλους για το οικοδόμημα της «Ενωμένης Ευρώπης».
