Το παρακάτω κείμενο προετοιμάστηκε και εμπλουτίστηκε στη συνέχεια ως εισήγηση σε μια δημόσια κουβέντα για την Ουτοπία, τη Δυστοπία και την Ετεροτοπία (παρουσιάζοντας το βιβλίο«Τώρα, Ρόζα μου, τώρα!») στον χώρο του INFOLIBRE που δεν έγινε ποτέ (αναβλήθηκε λόγω κορονοϊού).
Δεν θα μπορούσαμε να προβλέψουμε πριν δύο τρεις δεκαετίες -αν και κάποιοι χώροι να το φανταστούν το μπορούσαν- πως το 2020, τη χρονιά που διανύουμε, μία συζήτηση για την Ουτοπία, τη Δυστοπία και την Ετεροτοπία θα ήταν προβοκατόρικα τοποθετημένη μέσα σε ένα διάχυτο δυστοπικό περιβάλλον. Περιβάλλον τοπικό και διεθνές. Προφανώς, η προβοκάτσια αφορά τη βίαιη ανατροπή της ισορροπίας ανάμεσα στους τρεις πόλους που ορίζουμε ως αφετηρία των προβληματισμών μας. Η Δυστοπία βαραίνει δυσανάλογα την απόπειρά μας να αφιερώσουμε ενδεχομένως ίσο χρόνο και ευκαιρίες να «ανασάνουν» οι ουτοπίες και οι ετεροτοπίες. Αλλά, έστω κι έτσι, ίσως μέσα σε αυτό ακριβώς το ναρκοθετημένο δυστοπικό περιβάλλον να μας προσφέρεται μια μοναδική ευκαιρία αντιδιαστολής για να αναδείξουμε την επιτακτικότητα μιας απάντησης των από τα κάτω, κόντρα στον υπαγορευμένο από το κράτος γενικευμένο απομονωτισμό. Σε κάθε περίπτωση, η ανησυχία, ο φόβος και η αβεβαιότητα που συνοδεύουν μεγάλο μέρος του κοινωνικού σώματος, παράλληλα με την έξαρση των κρουσμάτων του κορονοϊού, δεν αποτελούν απαραιτήτως στοιχεία οριστικής καθήλωσης ή απονέκρωσης της ατομικής και κοινωνικής ενεργητικότητας. Κι αυτό γιατί η γενικευμένη διασάλευση της κανονικότητας εμπεριέχει τον κίνδυνο αμφισβήτησης των ίδιων των δομών επιβολής και κυριαρχίας. Η κατάσταση εξαίρεσης -γι’ αυτήν την κανονικότητα μιλάμε-, λόγω της ταχύτητας εξάπλωσής της παντού στον κόσμο, φαίνεται πως εν δυνάμει μπορεί να απειλήσει πλέον την (υποτιθέμενη) αξιοπιστία των μηχανισμών άμυνας της παγκόσμιας καπιταλιστικής μονοκρατορίας. Η ανεξέλεγκτη φύση του φαινομένου. Αυτό είναι που φοβίζει την εξουσία. Ο «αόρατος εχθρός», όπως έχει ειπωθεί κατά κόρον. Τα κροκοδείλια δάκρυα των κρατούντων για τους υπηκόους της παγκόσμιας μηχανής που μπορεί να νοσήσουν και να πεθάνουν δεν συγκινούν παρά μόνο εκείνη την αμετανόητη κουστωδία των κυρίαρχων που έχει συνδέσει την ύπαρξή της με τις βουλές του Κυρίου και των κυρίων και κυριών του διεθνούς και εγχώριου κατεστημένου. Η πτώση των τιμών του χρηματιστηρίου, το αιφνίδιο σαμποτάζ στη διεθνή χρηματοπιστωτική μηχανή, η κατάρρευση της παγκόσμιας τουριστικής βιομηχανίας και τα πρόθυρα πτώχευσης μεγάλων διεθνών εμπορικών οργανισμών και αεροπορικών εταιρειών, η διατάραξη της ασφαλούς κυκλοφορίας του εμπορεύματος γενικώς, αυτά είναι που πραγματικά ανησυχούν τους κρατούντες. Και βεβαίως, η απρόσκλητη εισβολή των κρουσμάτων του Covid-19 στα χειμερινά ανάκτορα. Λοιπόν; Ο… «κόκκινος» κορονοϊός ρίχνει τον καπιταλισμό χωρίς να κουνήσει η ανθρωπότητα έστω και το μικρό της δαχτυλάκι;! Η απάντηση είναι προφανής: Αν ήταν τόσο απλά τα πράγματα, δεν θα είχαμε παρά να περιμένουμε στωικά την πτώση του υπάρχοντος κυρίαρχου κόσμου. Αυτό πραγματεύεται το άκρως επίκαιρο μυθιστόρημα «Τώρα, Ρόζα μου, τώρα!» (εκδ. Ελευθεριακή Κουλτούρα, 2018). Μόνο που το βάρος της απάντησης πέφτει στους αναγνώστες. Το μυθιστόρημα θέτει ερωτήματα. Και επειδή είναι οριστικοποιημένο και τυπωμένο ήδη από το καλοκαίρι του 2018, αλλά πρόσωπα και καταστάσεις είναι τοποθετημένα σε ένα δυστοπικό έτος, το έτος 2027, τίθεται στην κρίση του αναγνωστικού κοινού για το αν επαληθεύονται ή όχι οι δυστοπικές συνθήκες του σήμερα. Ορισμένα σύντομα αποσπάσματα από το βιβλίο θα βοηθήσουν όχι να επιβραβευτεί ο συγγραφέας ως… προφήτης(!) αλλά να προβληματιστούμε όλοι μαζί πάνω στο ενδεχόμενο να βάλουμε φραγή με την αυτενέργειά μας στις εφιαλτικές προβλέψεις του όποιου -ακόμη πιο σκοτεινού- μέλλοντος. Η πρόβλεψη του εφιάλτη είναι εύκολη. Η αποτροπή του εφιάλτη είναι δύσκολη.
Και δυο σκέψεις ακόμα. Να το ξεκαθαρίσουμε: Κρατικά επιβαλλόμενη «ατομική ευθύνη» δεν μπορεί να υφίσταται. Είναι σχήμα οξύμωρο. Επίσης, η μονιμοποίηση της κατάστασης εξαίρεσης ως το μεγαλύτερο εν εξελίξει παγκόσμιο πείραμα βιοπολιτικού ελέγχου δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι η απάντηση στη χρόνια υποβάθμιση των εναπομεινάντων δημόσιων συστημάτων υγείας με τις τρομερές -όπως διαπιστώνεται «ξαφνικά(!)»- ελλείψεις σε ιατρικό-νοσηλευτικό προσωπικό και φαρμακευτικό υλικό, ΜΕΘ κτλ., που οδήγησαν εντέλει στο δόγμα «μένουμε στο σπίτι», ακριβώς γιατί αν νοσήσουν πολλοί θα πεθαίνουν στους δρόμους και στα σπίτια τους αβοήθητοι, εκθέτοντας ανεπανόρθωτα την εικόνα ενός κατά τα άλλα… «ρωμαλέου» κράτους που είναι -υποτίθεται- σε θέση να διασφαλίζει τις μίνιμουμ συνθήκες νοσηλείας και περίθαλψης για τους πολλαπλώς αφαιμαγμένους -μέσω της φορολογίας κτλ.- πολίτες του. Παίζεται το κύρος των κυβερνήσεων, του ρόλου της εκκλησίας και των θρησκειών, της ίδιας της κυβερνησιμότητας ως έννοιας. Διακυβεύεται με λίγα λόγια το κύρος της «παλιάς ζωής π.κ.» (προ κορονοϊού), κατά την οποία, «κανονικότητα» στον λεγόμενο αναπτυγμένο νεοφιλελεύθερο κόσμο σήμαινε: άγρια εκμετάλλευση των εργαζομένων με μικρές ανάσες «ελεύθερου χρόνου» και ολιγοήμερων διακοπών, ψευδο-ευδαιμονία μέσω της υπερκαταναλωτικής συμπεριφοράς, καταστολή των αντιφρονούντων στους δρόμους, συστηματικός βιασμός της φύσης και πρόκληση της κλιματικής κρίσης από τους κρατούντες, που εντέλει δημιούργησαν(;) τις συνθήκες εμφάνισης των ακραίων καιρικών φαινομένων και των καταστροφών στον πλανήτη και ίσως και τις κατάλληλες συνθήκες εκκόλαψης νέων φονικών ιών. Εκτός κι αν κάποιοι -που θα είχαν συμφέρον να το πράξουν- φύτεψαν τον ιό στην επαρχία Χουμπέι της Κίνας για να γονατίσουν τον αντίπαλο αναδυόμενο καπιταλιστικό γίγαντα, και απλώς επειδή «δεν υπάρχει ποτέ τέλειο έγκλημα» τους ξέφυγε ο ιός και απλώθηκε σε όλο τον πλανήτη.
Ο κορονοϊός δεν είναι ούτε κόκκινος ούτε μαύρος. Δεν έχει χρώμα, ως «αόρατος» άλλωστε. Αποτελεί πραγματική απειλή και η άγνοια κινδύνου είναι εξίσου επικίνδυνη με τη μονιμοποίηση της «κατάστασης πολιορκίας» που έχει επιβληθεί από την παγκόσμια νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική τάξη. Αν μετά από εκατομμύρια θύματα σε όλο τον κόσμο, την επόμενη χρονιά πλασαριστεί ένα θαυματουργό εμβόλιο (προφανώς από μία μεγάλη πολυεθνική φαρμακευτική εταιρεία που θα δει τα κέρδη της να εκτοξεύονται στα ύψη…), και το μόνο συμπέρασμα στο οποίο καταλήξουμε ενδεχομένως θα είναι ότι τελικά αυτό που «έλειπε» από μια «γυμνή» -και εκτεθειμένη σε κινδύνους και απαγορεύσεις- ζωή ήταν το… παλιό «κοινωνικό κράτος» με πινελιές καπιταλιστικής σοσιαλδημοκρατίας και αριστερής κυβερνησιμότητας, τότε η ανθρωπότητα θα είναι άξια μιας μοίρας που άλλοι -και εξωφρενικά λίγοι- καθόρισαν. Τότε θα έχει χαθεί μια μοναδική ευκαιρία να επανακαθορίσουμε συνολικά τις ανοχές μας απέναντι σε ένα ανθρωποβόρο σύστημα που βάζει τα κέρδη πάνω από τις ζωές και τις ελευθερίες μας. Σε κάθε περίπτωση, ένας κόσμος πραγματικά αλληλέγγυος, ελεύθερος και με συνθήκες ισότητας μπορεί να αναδυθεί μέσα από τα συντρίμμια του παλιού π.κ. (προ κορονοϊού) κόσμου, που θα βάλει τέλος και στην καταστροφή του περιβάλλοντος και άρα και στις συνθήκες που γεννούν τους ιούς, είτε αυτοί είναι «φυτευτοί» από διάφορους ανταγωνιστικούς ισχυρούς πόλους εξουσίας είτε όχι.
Τρία χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το νουάρ αστυνομικό-πολιτικό μυθιστόρημα «Τώρα, Ρόζα μου, τώρα!»
Οικονομικοί συντάκτες και διαφημιστές, είχαν πάρει το παιχνίδι στην πλάτη τους. Με μια σειρά από κλιμακωτά δημοσιεύματα, κατασκεύαζαν συνεχώς νέες ανάγκες, πλάσαραν τα προϊόντα που θα τις ικανοποιούσαν, φύτευαν το αίσθημα του κενού γι’ αυτούς που δεν έσπευδαν να τα καταναλώσουν. Στο κόλπο συμμετείχαν «ειδικοί» επιστήμονες, «ειδικοί» συνεργάτες, «ειδικές» ερευνητικές ομάδες. Επιδημιολόγοι, για παράδειγμα, έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για αρκετές εβδομάδες ή μήνες «για ένα νέο θανατηφόρο ιό που πλησιάζει και θα μας χτυπήσει την πόρτα». Τα δημοσιεύματα αναπαράγονταν εν ριπή οφθαλμού και από τα υπόλοιπα ΜΜΕ και σε λίγο καιρό, όταν η κοινωνία θα είχε πλέον πειστεί οριστικά και αμετάκλητα για τη «σοβαρότητα της απειλής» και το σχεδόν βέβαιο χαμό της, τότε –ω του θαύματος!– άλλοι «ειδικοί» επιστήμονες θα επενέβαιναν, ωσάν σωτήρες, για να ανακοινώσουν την ανακάλυψη του θαυματουργού –και… πανάκριβου– εμβολίου ή χαπιού της τάδε εταιρείας που θα ήταν, βεβαίως, η μοναδική ελπίδα για να σωθεί η ανθρωπότητα! Ωστόσο, κανένας δεν μπόρεσε ποτέ να εξηγήσει πειστικά γιατί, παραδόξως, μαζί με τους κατοίκους της Μητρόπολης, σώζονταν πάντοτε και οι ρακένδυτοι κάτοικοι της περιφερειακής, παρόλο που δεν είχαν την τύχη να… εμβολιαστούν. Αλλά ποιος θα διακινδύνευε δα τη ζωή του για να αποδείξει πως όλο αυτό δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από ένα τεράστιο «ειδικό» ψέμα; Την ανθεκτικότητα των μη εμβολιασμένων, οι «ειδικοί» γιατροί και επιδημιολόγοι την απέδιδαν στην… «αντοχή και την ανοσία που είχαν αποκτήσει οι καθ’ έξιν ύποπτοι της περιφερειακής απέναντι στα μικρόβια, λόγω της αναγκαστικής τους συμβίωσης με τη… βρόμα»! Ήταν σίγουρο, άλλωστε, ότι κανένας καθαρός, αξιοπρεπής κάτοικος της Μητρόπολης δεν θα επέλεγε την αντιβιοτική μέθοδο της βρόμας για να σωθεί…
Αν, όμως, οι άνθρωποι προβλέψουμε τα χειρότερα και τα χτυπήσουμε τώρα στη ρίζα πριν αναπτυχθούν, δεν θα είναι πιθανότερο να γευτούμε τα καλύτερα, πολύ νωρίτερα; Μα, πολεμώντας τα χειρότερα προκαταβολικά;! Λίγο παλαβό δεν είναι; Ίσως και να ’ναι. Κι ο κόσμος μας όμως, αυτός που έφτιαξαν και φτιάχνουν τα αφεντικά, δεν είναι παλαβός; Μήπως θα πρέπει κι εμείς να τους μιλήσουμε στη γλώσσα τους την παλαβή; Μα κι αν συμβεί αυτό, δεν θα έχουν άραγε πετύχει το σκοπό τους; Να μας κάνουν σαν τα μούτρα τους; Και, ποιος ψευδοπροφήτης θα μαντέψει τα μελλούμενα, φοβίζοντας ενδεχομένως με την τροχοπέδη του αναπόφευκτου, τους λάτρεις του αυθόρμητου; Και ποιες οι πιθανότητες να εξοργιστεί η κοινωνία με τις εφιαλτικές προοπτικές της ιστορίας, όταν δεν εξοργίζεται με εφιάλτες βιωμένους σήμερα, αυτούς που είχαν προβλεφθεί… χθες; Και αν δεν θέλει να εξοργιστεί, ποιος άραγε, ωσάν σωτήρας που αφυπνίστηκε απότομα βλέποντας καινούργιο εφιάλτη, θα την πείσει για τον αποτρόπαιο χρησμό και γιατί να κάνει κάτι τέτοιο; Και με τον εθισμό στους εφιάλτες, τι φόβος –πια– να αναδυθεί στην κοινωνία σαν ύστατη προειδοποίηση για να εξωθηθεί να αντιδράσει;
Οι προβληματισμοί του έληξαν βίαια, χωρίς βεβαιότητες και απαντήσεις. «ΠΡΟΣΟΧΗ! ΠΡΟΣΟΧΗ!» Τα μεγάφωνα της Μητρόπολης άρχιζαν και πάλι να σπέρνουν στους πολίτες φοβίες και ψυχώσεις. Έξω σκοτείνιαζε.
Το φρεσκο-παραδομένο μητροπολιτικό μετρό ήταν σκασμένο στην απολύμανση, πήχτρα στους σεκιουριτάδες, περιστρεφόμενες κάμερες και φοβισμένους φιλήσυχους πολίτες που βιάζονταν να πάνε στη δουλειά τους πριν τους λάχει ο κλήρος και φύγουν για πάντα, απροειδοποίητα, μαζί με αυτόχειρες φανατικούς, λάτρεις των ωστικών κυμάτων. Την απρόβλεπτη λοίμωξη που χιμάει σαν αιλουροειδές και μπήγει τα λασπωμένα νύχια της στο καθαρό σώμα του επιβατικού κοινού. Αυτό τους είχαν πει οι αρχές να προσέχουν. Αυτό φοβόντουσαν.
