Το Hasankeyf βυθίζεται μέρα με τη μέρα στο όνομα του κέρδους και των γεωπολιτικών σκοπιμοτήτων
Το Hasankeyf, μια πόλη με ζωντανή ιστορία 12.000 χρόνων, χαραγμένη στις σπηλιές των ασβεστολιθικών βράχων, σήμερα βυθίζεται εξαιτίας του φράγματος Ilisu και των σχεδίων της Άγκυρας για ενεργειακή αυτονομία και έλεγχο των υδάτων του Τίγρη και του Ευφράτη.
Η φωτογραφία που δημοσιοποιήθηκε από τη NASA στα μέσα Μαρτίου ήρθε απλώς να υπενθυμίσει ένα πολιτισμικό και οικολογικό έγκλημα που βρίσκεται προς τελική υλοποίηση από τον Ιούλιο του 2019, οπότε άρχισε να γεμίζει το φράγμα με τα νερά του Τίγρη. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί στους επόμενους μήνες, πνίγοντας μαζί με τις περιουσίες των κούρδων κατοίκων της περιοχής και ιστορικά μνημεία των λαών της Μεσοποταμίας.
Στο άρθρο που δημοσιεύτηκε μαζί με τη φωτογραφία επισημαίνεται η επίδραση που θα δημιουργήσει το φράγμα Ilısu στην οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας, τονίζοντας ότι “θα έχει κι αυτό ένα κόστος”.
Στο δημοσίευμα της NASA υπογραμμίζονται οι καταστροφικές επιπτώσεις του φράγματος για περίπου εκατό χωριά της περιοχής και για τους περισσότερους από 70.000 κατοίκους, οι οποίοι εκτοπίζονται σε πρόχειρους ετοιμόρροπους οικισμούς που έχει κατασκευάσει η κυβέρνηση. Όπως αναφέρεται, με την ολοκλήρωση της συγκέντρωσης των υδάτων τους επόμενους μήνες θα βυθιστεί η ιστορικής σημασίας πόλη Hasankeyf σχεδόν εξ ολοκλήρου. Παράλληλα όμως θα μειωθεί και η ροή υδάτων προς Συρία και Ιράκ, με αποτέλεσμα την ερήμωση καλλιεργημένων περιοχών στις δύο αυτές χώρες και με σημαντικές συνέπειες στην πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής.
Το φράγμα Ilisu, ύψους 135 μέτρων, βρίσκεται περίπου 56 χιλιόμετρα (35 μίλια) νοτιοανατολικά της πόλης του Hasankeyf και αναμένεται να παρέχει 1.200 megawatts ηλεκτρικής ενέργειας (περίπου το 1,5% της συνολικής παραγωγικής ισχύος της Τουρκίας). Με την ολοκλήρωσή του αναμένεται να δημιουργήσει μια υδάτινη λεκάνη 190 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
“Τα επίπεδα νερού πίσω από το φράγμα αυξάνονται περίπου 15 εκατοστά (6 ίντσες) την ημέρα και αναμένεται να πλημμυρίσουν άλλα 50 περίπου μέτρα (160 πόδια) κατά τους προσεχείς μήνες. Αρκετά για να καταβυθίσουν σχεδόν όλο το φρούριο Hasankeyf που είχαν καταλάβει οι Μογγόλοι και οι Σελτζούκοι Τούρκοι”.
Ύστατη έκκληση
Το σχέδιο Ilısu είναι ένα τεράστιο έργο από γεωγραφική άποψη και προοπτικά θα αφήσει εντελώς ή εν μέρει κάτω από το νερό συνολικά 199 χωριά στις επαρχίες Batman, Siirt, Diyarbakır, Mardin και Şırnak και στο Hasankeyf. Σύμφωνα με τα στοιχεία του State Water Management (DSI), 85 από τα 199 χωριά θα είναι εντελώς βυθισμένα και περισσότεροι από 55.000 άνθρωποι θα χάσουν τα σπίτια τους ή και τα εδάφη τους και περίπου 15.000 εξ αυτών θα μεταναστεύσουν.
Πριν ένα μήνα το Συντονιστικό για το Hasankeyf απηύθυνε έκκληση έστω την τελευταία στιγμή να σωθεί αυτός ο μοναδικής σημασίας για την ιστορία της Άνω Μεσοποταμίας τόπος. “Εξακολουθεί να υπάρχει η πιθανότητα να διορθωθεί αυτό το λάθος. Αυτό το σχέδιο καταστροφής πρέπει να σταματήσει αμέσως. Οι πύλες του φράγματος πρέπει να ανοίγονται με ελεγχόμενο τρόπο. Ο ποταμός πρέπει να ρέει ελεύθερα, η αρχαία πόλη Hasankeyf πρέπει να συνεχίσει να ζει” τόνισε την ύστατη ώρα το Συντονιστικό στις 16 Φεβρουαρίου.
Ωστόσο μόλις λίγες ημέρες αργότερα ήρθε η απάντηση-απόφαση από το ΕΔΑΔ, που απέρριψε ως αβάσιμη την προσφυγή όσων ζητούσαν ως τελευταία σανίδα σωτηρίας μια απόφαση που θα μπλόκαρε τα σχέδια της Άγκυρας. Ομόφωνα το Διεθνές Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι είναι αναρμόδιο να κρίνει.
“Αυτός ο πολιτιστικός και φυσικής ομορφιάς χώρος είναι αναμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους τόπους πολιτιστικής κληρονομιάς στην Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη και είναι πολύ πιο πολύτιμος από οποιαδήποτε οικονομική επένδυση” απάντησε η “Πρωτοβουλία για να Παραμείνει Ζωντανό το Hasankeyf”, σημειώνοντας ότι το ΕΔΑΔ “απέφυγε την ευθύνη” απορρίπτοντας την προσφυγή.
Η ιστορία βυθίζεται
Σημαντικός τουριστικός προορισμός για όσους ήθελαν να ανακαλύψουν την ιστορία της Ανατολίας και της Άνω Μεσοποταμίας, το Hasankeyf είναι (ακόμη;) ένας από τους παλαιότερους κατοικημένους οικισμούς στον κόσμο. 
Φιλοξένησε περισσότερους από 20 πολιτισμούς τα τελευταία 12.000 χρόνια της ιστορίας του. Οι πρώτοι κάτοικοι στις ασβεστολιθικές σπηλιές, τις οποίες σκάλισαν με τα χέρια τους, άφησαν τα σημάδια τους στο πέρασμα του χρόνου. Όπως και οι Ρωμαίοι αιώνες αργότερα, οι οποίοι έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους με ένα φρούριο που παραμένει ζωντανό να θυμίζει το πέρασμά τους από την περιοχή. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα αποτελούσε στάση για τα καραβάνια και για τους ταξιδιώτες στον Δρόμο του Μεταξιού. Μνημεία των Μογγόλων και των Σελτζούκων Τούρκων συμπληρώνουν αυτό το πανάρχαιο μοναδικό παζλ της ιστορίας.
Το νερό ως όπλο
Η τουρκική κυβέρνηση ωστόσο έχει επενδύσει πολλά στην κατασκευή φραγμάτων στα νοτιοανατολικά σύνορά της. Υπολογίζεται ότι έχει στήσει περισσότερα από 600 φράγματα σε ολόκληρη τη χώρα. Με την ολοκλήρωση του Μεγάλου Σχεδίου της Ανατολίας (GAP) υπολογίζεται ότι θα λειτουργούν τουλάχιστον 22 φράγματα και 19 υδροηλεκτρικά εργοστάσια στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, με αποτέλεσμα, όπως εκτιμάται, τη μείωση στις ροές των υδάτων κατά 40% στη Συρία και κατά 80% στο Ιράκ.
Είναι ενδεικτική η δήλωση του τότε πρωθυπουργού Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, το 1992, πως ούτε η Συρία ούτε το Ιράκ μπορούν να έχουν λόγο για το τι πράττει η Τουρκία με τα ποτάμια της, “όπως εμείς δεν έχουμε λόγο για το πετρέλαιό τους”. “Οι υδάτινοι πόροι είναι τουρκικοί, οι πετρελαϊκοί είναι δικοί τους” είχε τονίσει χαρακτηριστικά.
Εκτός από τον έλεγχο όμως και την επιρροή προς τα έξω, το ίδιο ισχυρά είναι και τα στρατηγικά πλεονεκτήματα που προσφέρουν τα φράγματα και στο εσωτερικό της Τουρκίας, καθώς στις περιοχές αυτές, κυρίως κουρδικού πληθυσμού, με στενές σχέσεις και υποστηρικτές σε μεγάλο βαθμό των ανταρτών του ΡΚΚ, επιτυγχάνεται ένας βίαιος εκπατρισμός και ξερίζωμα των αγροτικών αυτών πληθυσμών από τη γη τους.
