Πριν από ενάμιση μήνα στη Φάμπρικα Υφανέτ έγινε η παρουσίαση της έκδοσης στα ελληνικά του δεύτερου τεύχους της βαλκανικής αναρχικής επιθεώρησης Antipolitika <https://antipolitika.noblogs.org>, στην οποία συμμετέχουν συντρόφισσες και σύντροφοι από διάφορες πόλεις της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Η έκδοση στα ελληνικά του δεύτερου τεύχους του Antipolitika είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας συντροφισσών και συντρόφων από την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τα Γιάννινα (και από πιο μακριά).
Οι περισσότερες/-οι από μας (αλλά όχι όλοι/-ες) συναντηθήκαμε (και) στη δικτύωση Balkan Solidarity και θεωρούμε σημαντική κάθε μορφή στήριξης του Antipolitika.
Το δεύτερο τεύχος του περιοδικού απαντά στις κυρίαρχες αφηγήσεις για τη Γιουγκοσλαβία και εξετάζει την πραγματικότητά της μέσα από 23 αναλυτικά αλλά και βιωματικά κείμενα. Αυτό γίνεται όχι με γραμμικό/χρονολογικό τρόπο αλλά πολυσύνθετα και διαθεματικά.
Μέσα από τις σελίδες του τεύχους σκιαγραφούνται οι σταδιακοί μετασχηματισμοί της Γιουγκοσλαβίας:
– το κίνημα των παρτιζάνων, το οποίο, εκτός από τον αντιφασιστικό αγώνα και την εγκαθίδρυση στην εξουσία του κομμουνιστικού κόμματος της Γιουγκοσλαβίας, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη γυναικεία χειραφέτηση, συγκρούστηκε με ιδεολογίες εθνικών ανταγωνισμών και παρείχε προστασία στις καταπιεσμένες μειονοτικές ομάδες,
– ο μεταπολεμικός συγκεντρωτικός κρατικός καπιταλισμός με τη σταχανοβίτικη ηθική της εργασίας και προσανατολισμό την ταχύρρυθμη ανάπτυξη και την παντοκρατορία του κόμματος,
– ο λαϊκός καπιταλισμός σε συνδυασμό με την ιδεολογία του καταναλωτισμού που διαδέχτηκαν το «σοβιετικό» μοντέλο (περίοδος που επισήμως ονομάστηκε «γιουγκοσλάβικη αυτοδιαχείριση»),
– η όλο και μεγαλύτερη στροφή στη νεοφιλελεύθερη οικονομία της αγοράς, σε συνδυασμό με τα δάνεια από το ΔΝΤ και τα προγράμματα αναδιάρθρωσης και λιτότητας που αυτό υπαγόρευε.
Οι πόλεμοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία και η διάλυσή της αναδεικνύονται ως αποτέλεσμα της απάντησης του καθεστώτος στην κρίση κοινωνικής αναπαραγωγής που άρχισε να εμφανίζεται τις δεκαετίες 1960-1970, με τη μαζική μετανάστευση, τις διαρκείς απεργίες και την από τα αριστερά εσωτερική κριτική στο καθεστώς. Στο εξής, η Γιουγκοσλαβία ως κρατική οντότητα θα βασιζόταν όλο και περισσότερο στους διαρκώς μεγαλύτερους εθνοκρατικούς μηχανισμούς των ομόσπονδων δημοκρατιών, μεταξύ των οποίων γινόταν όλο και πιο έντονος ο οικονομικός ανταγωνισμός.
Ως λύση στην οικονομική κρίση του «Γιουγκοσλαβικού δρόμου προς το Σοσιαλισμό» επιλέχτηκε η «φιλελευθεροποίηση» της οικονομίας και ο οικονομικός δανεισμός από τη Δύση, ενώ ως απάντηση στην αποδυνάμωση της ιδεολογικής κυριαρχίας του κομματικού σοσιαλισμού προκρίθηκε η σταδιακή επιστροφή στις εθνικές ιδεολογίες. Ο ίδιος κομματικοκρατικός μηχανισμός που προηγουμένως επικαλούνταν την αδελφοσύνη, τον διεθνισμό και την αυτοδιαχείριση μετατράπηκε σε ένθερμο υποστηρικτή των εθνικών ιδεολογιών και του νεοφιλελευθερισμού. Την ίδια περίοδο, εντάθηκε η άγρια εκμετάλλευση του αλβανόφωνου προλεταριάτου, που με τη σειρά της το έστρεφε σε εθνικές και όχι κοινωνικές/ταξικές διεκδικήσεις.
Αυτό ήταν το περιβάλλον μέσα στο οποίο εδραιωνόταν μια μακρόχρονη οικονομική κρίση. Όλες οι κατά τόπο εθνικές ηγεσίες της Λίγκας Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών αναζήτησαν διέξοδο στη στροφή στον εθνικισμό. Η γραφειοκρατικοποίηση είχε οδηγήσει σε αδρανοποίηση και ανυποληψία τις κοινωνικές και εργατικές οργανώσεις, ενώ η καταστολή αλλά και η μετανάστευση στο εξωτερικό καθιστούσαν δύσκολη τη συγκρότηση ενός ανταγωνιστικού κοινωνικού κινήματος, με εξαίρεση τον τομέα του πολιτισμού και την αντικουλτούρα.
Η οπισθοχώρηση/αδρανοποίηση του κοινωνικού κινήματος, καθώς και ο λαϊκισμός και ο πατριωτισμός ως πολιτικές διαχείρισης οικονομικών κρίσεων, είναι ένας συνδυασμός που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον πόλεμο, χωρίς να είναι απαραίτητη η παρέμβαση εξωτερικών παραγόντων, αν και είναι προφανές ότι οι πόλεμοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα του διεθνοποιημένου καπιταλισμού που συνέδραμε με κάθε δυνατό τρόπο στις πολεμικές αναμετρήσεις.
Φυσικά δεν παρακολουθούσαν όλες και όλοι αδρανείς την κάθοδο στο σφαγείο του πολέμου: ο αντιμιλιταρισμός και οι αντιπολεμικές πρωτοβουλίες στην πρώην Γιουγκοσλαβία έχουν περιγραφεί στο πρώτο τεύχος του Antipolitika, που είχε ως θεματική τον μιλιταρισμό/αντιμιλιταρισμό.
Το δεύτερο τεύχος, το οποίο παρουσιάζουμε, επιχειρεί να δώσει μια απάντηση στο ερώτημα «τι ήταν τελικά η σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία». Όπως λένε και οι ίδιοι οι συγγραφείς, «η ανάλυση της Γιουγκοσλαβίας από αναρχική σκοπιά που παρουσιάζεται σε αυτό το τεύχος καλύπτει εν μέρει μόνον έναν μεγάλο αριθμό ζητημάτων, η ανάπτυξη του καθενός από τα οποία θα μπορούσε να γεμίσει ένα βιβλίο». Τα καλοδουλεμένα κείμενα του τεύχους (το πνεύμα των οποίων ελπίζουμε να διατήρησε η μετάφραση στα ελληνικά) εξετάζουν το εγχείρημα της αυτοδιαχείρισης, αναδεικνύοντας τις διαρκείς κρυφές εργατικές κινητοποιήσεις καθώς και το φοιτητικό κίνημα του 1968 στη Γιουγκοσλαβία, τη δημιουργία φεμινιστικού κινήματος και γενικότερα ζητήματα φύλου και έμφυλων διαχωρισμών, το κίνημα της αντικουλτούρας, το underground, το «μαύρο κύμα» στον κινηματογράφο και το κίνημα πανκ, την αριστερή αντιπολίτευση, τη σχολή και το περιοδικό Praxis και πώς εξέχοντα μέλη της κατέληξαν απολογητές του εθνικισμού. Το τεύχος περιέχει πρωτότυπα κείμενα αντιφρονούντων επί Γιουγκοσλαβίας που αποδομούν τον «μύθο των εργατικών συμβουλίων επί Τίτο», καθώς και κείμενα των νεαρών Φρέντι και Λορέιν Πέρλμαν από την εποχή που ζούσαν στο Βελιγράδι. Αναλυτικά κείμενα εστιάζουν στη γλωσσική πολιτική, τον αντισημιτισμό και τη θέση των Ρομά στην πρώην Γιουγκοσλαβία, καθώς και στο ζήτημα του Κοσόβου. Στο τεύχος περιέχονται επίσης κείμενο της συλλογικότητας Crimethink από τις ΗΠΑ και μια αποδόμηση της αντιιμπεριαλιστικής αφήγησης για τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας από τη συλλογικότητα «Our baba doesn’t say fairy tales».
Η κατανόηση της πραγματικότητας της Γιουγκοσλαβίας και της αιματηρής διάλυσής της στην πορεία «από τον καπιταλισμό στον καπιταλισμό διαμέσου του καπιταλισμού» δεν αποτελεί μια ενασχόληση που αφορά τους ιστορικούς του παρελθόντος αλλά όσες και όσους θέλουμε να μη ζούμε με έναν τρόπο που μας διαφεύγει στο παρόν και στο μέλλον και ακόμα περισσότερο αν λάβουμε υπόψη τους ολοένα αυξανόμενους περιφερειακούς πολέμους. Θα κλείσουμε με μια ελαφρώς παραλλαγμένη διατύπωση της κατακλείδας της κοινής ανακοίνωσης των συμμετεχόντων στο 5o Βαλκανικό Αναρχικό Φεστιβάλ Βιβλίου (2010, Ζρένιανιν): οι πόλεμοι της δεκαετίας του 1990 στην πρώην Γιουγκοσλαβία δεν ήταν οι τελευταίοι πόλεμοι του 20ού αιώνα, ένα γκροτέσκο κατάλοιπο της πυριτιδαποθήκης των Βαλκανίων, αλλά οι πρώτοι πόλεμοι του 21ου, του νέου γύρου λεηλασίας από την παγκόσμια μηχανή θανάτου και καταστροφής.
Περιεχόμενα 2ου τεύχους:
Γιουγκοσλαβία: κράτος ή επαναστατική κοινότητα;
Will Firth: Γλώσσα και Πολιτική στην πρώην Γιουγκοσλαβία
CrimethInc: WR: Μυστήρια του οργα(νι)σµού – Πέρα από την απελευθέρωση της επιθυµίας
Στο γήπεδο του κεφάλαιου: Εργασία και Φύλο στη Γιουγκοσλαβία
Marijana Stojčić: Προλετάριοι όλου του κόσµου, ποιος πλένει τις κάλτσες σας; Από τις γυναίκες Αντάρτισσες στη συντρόφισσα Γυναίκα.
Το Φεµινιστικό Κίνηµα στη Γιουγκοσλαβία, 1978-1989
Lila: Γιουγκοσλάβικη αυτοδιαχείριση – Χειραφέτηση των εργαζοµένων
ή καπιταλιστικός καταµερισµός της εργασίας;
Guillaume Lenormant: Paul Zorkine (Pavle Vrbica)
Paul Zorkine: Ο µύθος των εργατικών συµβουλίων επί Τίτο
Fredy Perlman: Η γέννηση ενός Επαναστατικού Κινήµατος στη Γιουγκοσλαβία
Μαυροκόκκινοι ανταποκριτές: Κάτω η κόκκινη µπουρζουαζία
της Γιουγκοσλαβίας – Μια ανάλυση της φοιτητικής εξέγερσης του Ιούνη στο Βελιγράδι, Γιουγκοσλαβία (1968)
Jelka Kljajić-Imširović: Αντιφρονούντες και φυλακή
Lorraine Perlman: Τρία χρόνια στη Γιουγκοσλαβία
Juraj Katalenac: Praxis: µια απόπειρα ανελέητης κριτικής
Our baba doesn’t say fairy tales: Κάνοντας [µη] κριτική. Αποδοµώντας την αντι-ιµπεριαλιστική αφήγηση για την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας
Ferdi: «Δεν είναι παραµύθια, αλλά η αλήθεια» – Kριτική αποτίµηση της πολιτικής για τους Ροµά στη ‘χρυσή εποχή’ της Γιουγκοσλαβίας
Damjan Pavlica: Σύγχρονη Ιστορία του Κοσόβου
Vlado Kristl: Όταν πήγα στους παρτιζάνους
Nina Simonović: Ενάντια σε κάθε Γιουγκοσλαβία – Η ιδεολογία της µετάβασης από τον καπιταλισµό στον καπιταλισµό, διαµέσου του καπιταλισµού
Laslo Sekelj: Αντισηµιτισµός στη Σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία
Mladen Stilinović, αναρχικός
Branko Ćopić: Μια αιρετική ιστορία
Slavko Bogdanović: Underground ποίηµα Το Βήµα της Νεολαίας του Νόβι Σαντ
Marko Paunović: Μεταξύ πολιτικής και ποιητικής
